O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi ginekologiyadan yagona uslubiy tizim bo’yicha yaratilgan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun o’quv qo’llanmasi

Sitologik diagnostika

A) ajralma olish

B) Patologik o`choqdan 1 qismini olish.

Metod: samaralai, aniq malumotlilik, o`smali jarayonni dastlabi bosqichlarida aniqlash imkonini beradi.

Patalogik jarayonning harakteri. Hujayralarning morfologik o`ziga hosligi. Alohida guruh hujayralarning son jixatdan farqi. Preparatda hujayra elementlarining joylashishi.

1. bachadon bo`yni. A) ektoserviks B)servikal kanal

2. Endometri – bachadon aspiratsiyasi. Aspirat menstrual siklning 25-26 kunlari yoki doimiy sikl buzilishida 25-70 kundan kam bo`lmagan vaqtda olinadi. A) quruq aspiratsiya. B) suyuqlik yuborish(0,9%NaCl + 10%sitrat Na)(10:1)

Aspiratda faol hujayralarni gistologik tekshirish davomida topish – endometri giperplaziyaning sitologik belgisi hisoblanadi. Garmon va uning metabolitlarini aniqlash.

Quyidagilarni aniqlash diagnostic ahamiyatga ega: qondagi testosterone va uning o`rnini bosuvchilar. DEA va 17-OH-(17-gidroksiprogesteron), ganadotropinlar – LG, FSG, PRL.

Buyrak usti bezi va tuxumdon garmonlari(esteradiol, progesteron, kartizol).

Funksional sinamalar

Maqsad: 1. Har hil a’zolar reproduktiv funksional holatini aniqlash

2. buyrak usti bezi, tuxumdon va endometriyda zarixira qobilyatini aniqlash

3. gestogen bilan sinama

Maqsad: endometriy reaktivligini va yetishmovchilik darajani aniqlash

Progestron 1%1ml mushak orasiga 6 kun,

Norkulud 5 mg 8 kun,

Agar sinama musbat bo’lsa preparatlar to’xtatilgandan 3-5kundan keyn hayzsimon reaksiyala kuzatiladi

Estrogen va gestogen bilan sinama( E va G)

Maqsad: 1. Bachadon amenoreyasida endometriyning shikaslanishi va kasalliklarini inkor qilish.

Estrogen yetishmovchilik darajasini aniqlash,

Mikrofollin 0,1 mg ( 2 ta tabletka 005 mg saqlidi) 8-10 kun, keyin esa norkolud 5 mg 5-7 kun. 2-4 kun dan so’ng xayzsimon qon ketishlar.

Manfiy natija bachadon endometriyada chuqur organik o’zgarishlar- amenoreyaning bachadon shakli.ekanligini ko’rsatadi.

Ayollarda giperandrogenemiyaning manbasini aniqlash bilan klinik virilizatsiyani paydo bolishi uchun sinama.

Ayollarda androgen manbayi buyrak usti bezi va tuxumdonlarda( tuxumdonning virilizatsiyalangan o’smasi)

Deksametazon bilan sinama- glukokardikoidlarning xuxusiyatiga asoslanib AKTG ajralishini kuchaytiradi., u esa buyrak usti bezida androgenlar paydo bo’lishi va ajralishini kuchaytiradi.

A. kichkina desametazonli sinama: 3 sutka davomida 6 soat da 0.5 mg dan kiritilib turiladi.

2kun davomida preparatni qabul qilgunga qadar va inkor qilgandan 1 kundan so’ng DEA va 17OH progesteronni qondagi va siydikdagi 17 KS miqdori aniqlanadi.

Agar steroidlar miqdori 50-75 % idan kamayib ketsa sinama musbat hisoblanadi.Androgenlar manbai buyrak usti bezi ekanligini anglatadi.

Agar 50-25%dan kamayib ketsa manba tuxumdon hisoblanadi.

Katta deksametazonli sinama manfiy bo’lganda: 3 sutka 6soatdan 2mgdan yuboriladi. Manfiy natija: buyrak usti bezlari o’smalari virilizatsiyasida androgenlar produksiyasi avtonom xarakterga ega bo’lib AKTG ga bog’liq bo’lmaydi.

GGS ning buzilish darajalarini aniqlovchi funksional sinamalar.

Klomifen bilan sinama. Ko’rsatma: anovulyatsiya, oligoaminoreyaga o’xshash kasalliklarda. Hayzsimon kuniga 100mldan qon ketishlar boshlanganda 5-dan 9-kungacha bo’lgan muddatda.

Ta’sir mexanizmi: Gipotalamusning gipofizar zonasidan estragen retseptorlarini bloklash. Gonodotropin-rilizing gormonlari sintezini kuchayishi.

Tasdiqlovchi sinama: qondagi gonadotropin yoki estradiol miqdorini aniqlash.

Gonodatropin miqdorini oshishi gipofizar zaxiralarning saqlanib qolganligini ko’rsatadi. Gipofizdan javob reaksiya sifatida liberinlar ajraladi.

Estradiol miqdorining ovulyator sikli miqdorigacha oshishi tuxumdonning aktivlik potensialini ko’rsatadi: gonadotropinni stimulyatsiyalanishini boshqarish. Musbat sinama natijasida tuxumdon va GG funksiyasini saqlanib qolganligini bildiradi. Manfiy natija esa VTCH va 1 fazali T⁰ yoki qon ketishlar yo’qligini bildiradi.

Gipotalamus funksiyasining buzilishi

Gipofizning gonodatropin ajratish funksional qobiliyatining buzilishi

Liberinli sinama: 100mkg gonadoliberinning sintetik analogi vena ichiga kiritiladi. Kiritish boshlangandan 15, 30, 60 va 120 minutdan keyin doimiy ravishda kateter orqali qon olinib lyutenlovchi gormon miqdori aniqlanadi.

Agar natija musbat bo’lsa 60 minut davomida lyutenlovchi gormon miqdori ovulyator songacha o’sib boradi.Bu esa gipofizning funksiyasi saqlanganligi gipotalamusning buzilganligini ko’rsatadi.