O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

Epidemik jarayon ko’rinishlari 
Brusellez barcha joyda tarqalgan, lekin kasallanish holati chorvachilik qay 
darajada rivojlanganligiga, xo’jalik tipiga, qo’zg’atuvchining turiga, epizootik 
o’choq faolligi va hajmiga, veterinar-sanitariya xizmat saviyasiga, 
chorvachilikning industrializatsiya darajasiga bevosita bog’liqdir. 
Qo’y-echkilar brusellezi o’choqlarida ko’pincha guruhli kasallanishlar 
kuzatiladi. Bunday o’choqlarda kasallanishga ikkita mavsumiy o’sish xosdir: 
dastlabki o’sish yanvar-mart oylariga to’g’ri keladi va ommaviy qo’zilatish 
mavsumi bilan bog’liqdir, ikkinchi o’sish esa may oylarida bo’lib, qo’ylar junini 
qirqish, taxtlash jarayonlarida yuqish natijasidir. Qo’y sutidan tayyorlangan 
brinzani iste’mol qilinadigan hududlarda uchinchi yozgi-kuzgi ko’tarilish ham 
qayd etiladi, bunda ko’pincha shaharliklar kasallanishadi. 
Qoramollar brusellezi o’choqlarida aksariyat sporadik kasallanish kuzatiladi 
va ma’lum darajadagi o’sish bahorda - sigirlar ommaviy tug’adigan davrda qayd 
etiladi, Shundan so’ng qisman pasayib butun laktatsiya mavsumi oxirigacha, ya’ni 
noyabr oyigacha bir me’yorda saqlanib turadi. 
Kishilar kasallanishining kasallangan hayvonlar va ularning mahsulotlari 
bilan epidemiologik bog’liqligi brusellezga yaqqol kasbiy (professional) tus beradi. 
Kasallangan kishilar orasida katta yoshlilar ko’pchilikni tashkil etishadi, lekin 
brusellez keng tarqalgan mintaqalarda bolalar kasallanishi ham tez-tez uchrab 
turadi. 
Profilaktikasi 
Brusellezning oldini olish uchun veterinariya-sog’lomlashtirish, xo’jalik va 
tibbiy-sanitariya tadbirlari kompleks tarzda olib boriladi. 
Qishloq xo’jalik hayvonlarini brusellezdan muhofaza qilish tizimi 
xo’jaliklarga brusellez bilan kasallangan mollar tashqaridan kirib qolishining oldini 
olishga va kasallik qayd etilgan xo’jaliklarni sog’lomlashtirishga asoslangandir. 
Shu maqsadda hayvonlar o’rtasida diagnostik tekshiruvlar (serologik, 
bakteriologik), kasallangan hayvonlarni go’shtga topshirish, abortning qat’iy 
hisobi, chetdan (xo’jalikdan tashqaridan) keltirilayotgan mollarni veterinariya 
guvohnomasi asosida qabul qilish, ularni 1 oy muddatga karantinda saqlash, Shu 
vaqt ichida serologik tekshiruvdan o’tkazish, Shuningdek, sanitariya-dezinfeksion, 

---

xo’jalik-tashkiliy va mollarni brusellezga qarshi emlash kabi tadbirlar kompleksi 
muntazam amalga oshirilishi zarur. 
Tibbiy-sanitariya tadbirlari kishilarga kasallik yuqib qolishining oldini olishga 
qaratilgan individual himoyadan va qo’y-echkilar brucellyozini yuqtirish xavfi 
yuqori professional guruhlar o’rtasida emlash o’tkazishdan iboratdir. Emlanishi 
mo’ljallanayotgan kishilar avvalo klinik-laboratoriya, jumladan, serologik va 
allergik tekshiruvlardan o’tkaziladi. Seroallergik sinamalarga manfiy reaksiya 
ko’rsatuvchilargagina emlashga ruxsat etiladi. Yangidan ishga qabul qilinayotgan 
shaxslar vaksinatsiyadan keyin 3-4 hafta o’tgach ishga qo’yiladilar. Revaksinatsiya 
1 yildan keyin manfiy reaksiya ko’rsatuvchilarga qilinadi. Brusellezga qarshi 
emlash 18 yoshdan boshlab o’tkazilishi mumkin. 
Kasallangan kishilarni erta aniqlash maqsadida professional guruhlar 
dispanser nazoratiga olinib muntazam ravishda profilaktik tibbiy ko’rikdan 
o’tkazib turiladilar.