O’zbekiston Respublikasi Transport Vazirligi Toshkent Davlat Transport Universiteti

 
Ulgurji savdo firmalari 
tovarlami o‘z mulki va mablagiari hisobidan sotib 
olib, keyin iste’molchilarga sotadi. 
Chakana savdo
firmalari 
turlicha faoliyat 
yuritib, ular mustaqil do‘konlar, maxsus do‘konlar va supermarketlardan iborat 
boladi. 

---

Supermarket - bu xaridorning o‘ziga o‘zi xizmat ko‘rsatishiga 
asoslangan keng tarmoqli savdo korxonasi. 
U tovarlaming deyarli barcha
 
turlari 
bilan, jumladan import tovarlar bilan ham savdo qiladi. Supermarket
 
xaridorlarga 
bepul maslahatlar beradi, tovarlami buyurtma bo‘yicha
 
xaridor uyiga etkazadi, 
ularga madaniy-maishiy xizmat ko‘rsatadi.
 
 
Hozirgi kunda keng rivojlanib borayotgan zamonaviy bozorlardan biri bu 
elektron savdo bozorlari 
bo’lib hisoblanadi. U 0 ‘zbekiston Respublikasining 
“Elektron tijorat to‘g‘risida”gi 2015-yil 9 dekabrdagi son Qonunining yangi tahriri 
bilan belgilanadi va amalga oshiriladi. Unda internet tarmogidagi tijorat sohasiga 
oid faollikni, unda oldi-sotdini amalga oshirilishini ifodalash uchun qoilaniladi; 
kompyuter tarmogidan foydalangan holda xarid qilish, sotish, servis xizmati 
koisatishni amalga oshirish, marketing tadbirlarini oikazish imkoniyatini 
ta’minlaydi. Elektron tijoratning an’anaviy savdo turlaridan farqi quyidagilardan 
iborat: 
- xaridor o‘ziga qulay vaqt, joy va tezlikda mahsulotni tanlash va sotib olish 
imkoniyatiga ega; 
- savdo-sotiq faoliyatini ish faoliyati bilan birga parallel ravishda, ya’ni ishlab 
chiqarishdan ajralmagan holda olib borish imkoniyati; 
- ko‘p sonli xaridorlarning bir vaqtning o‘zida bir nechta firmalarga murojaat qila 
olish imkoniyati; 
- kerakli mahsulotlami tezlikda izlab topish va ushbu mahsulotlar mavjud boigan 
korxonalarga murojaat qilishda texnik va transport vositalaridan samarali 
foydalanish imkoniyati; 
- xaridorlarning yashash joyi, s o g iig i va moddiy ta’minlanish darajasidan qat’iy 
nazar hamma qatori teng huquqli mahsulot sotib olish imkoniyati; 
- hozirgi kundagi mavjud jahon standartlariga javob beradigan mahsulotlami tanlash 
va sotish imkoniyati; 
- elektron tijoratda savdoni tashkil etish korxonalaming raqobatini kuchaytiradi, 
monopoliyadan chiqaradi va mahsulotlaming sifatini oshirish imkoniyatini beradi. 
Qo’lga kiritilgan yutuqlar tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, avvalambor, tizimli 
demokratik bozor islohotlarini joriy etish, iqtisodiy liberallashtirishni yanada 
chuqurlashtirish, sanoat tarmoqlarida tarkibiy o‘zgarishlami amalga oshirish, 
modemizatsiyalash va diversifikatsiyalash jarayonlarini izchil davom ettirish -
bulaming bari muvaffaqiyatlaming asosiy omilidir. E’tiborli jihati, yalpi ichki 
mahsulotning muttasil o ‘sishi an’anaviy xom ashyo tarmoqlari yoki boimasa, jahon 
bozoridagi qulay kon’yunktura va ayrim xom-ashyo hamda materiallar narxining 
yuqoriligi hisobidan emas, aksincha, raqobatbardosh tayyor mahsulotlar ishlab 

---

chiqarish, zamonaviy xizmat ko‘rsatish sohalarini jadal rivojlantirish evaziga 
ta’minlanmoqda. 
Ushbu vazifalami amalga oshirish natijasi o’laroq, iqtisodiyotni tarkibiy 
jihatdan o ‘zgartirish, qayta ishlangan hamda yuqori qo'shimcha qiymatga ega 
bo'lgan tayyor mahsulotlami ko‘paytirish barcha tarmoq va sanoat korxonalarining 
tashqi bozordagi pozitsiyasini mustahkamlash imkonini bermoqda. 
Infratuzilma tizimida moliya-kredit munosabatlariga xizmat qiluvchi 
muassasalar alohida o‘ringa ega. Ular moliya bozori, uning asosi boigan kapital 
bozorini shakllantiradi va amal qilish tartib-qoidalarini o‘matadi. Moliyaviy 
muassasalaming aksariyati o‘ziga xos belgilar bilan bir qatorda yagona umumiy 
belgiga ham ega. Bu ular faoliyatining doimo moliyaviy majburiyatlar bilan 
bog’liqligidir. Ya’ni, moliyaviy muassasalar subyektlarning ortiqcha pul 
mablagiarini jalb etib, o‘z nomidan moliyaviy mablag’larga ehtiyoj sezgan 
subyektlarga pul qarz beradi 
Bozor iqtisodiyoti subyektlarini moliyaviy axborotlar bilan ta’minlash bozor 
infratuzilmasining axborot xizmati idoralari, shu jumladan auditorlik firmalari 
zimmasiga tushadi. Auditor firma