O„zbekiston respublikasi

Atrof-muhitni ximoya qilishning iqtisodiy tahlili.

Umuman olganda, loyihalarni ekologik tahlil qilish uchun sarf etilgan xarajatlar unchalik katta emas, lekin ularni o‗tkazmaslik, ya‘ni loyihada ekologik xavfni e‘tiborga olmas-lik keyinchalik juda katta xarajatlarga olib kelishi mumkin. Ekologik xavfni standart tahlil qilish uslubiyati mavjud emas. Ekologik loyiha va ekologik tadbirlarni o‗z ichiga olgan loyihalar natijasi kapitalni boshqa muqobil loyihalarga jalb etishdan olinadigan natijalardan yuqoriroq bo‗- lishi kerak. Darhaqiqat, ekologik loyihalarni iqtisodiy tahlil qilish umuman loyihani iqtisodiy tahlil qilishdan farq qilmaydi. Muammo shundan iboratki, ekologik loyihalarning natijasi juda kech namoyon bo‗ladi, shuning ularni oldindan bashorat qilish va o‗lchash juda murakkab.

Tabiiy muhit faqatgina tabiiy resurslarning manbai bo‗lib qolmasdan, shu bilan birga u har xil ekologik xizmat-lar ham ko‗rsatadi (tuproqni tiklash, chiqindilarni chiritish va h.k.). Tabiatning bu vazifalariga ko‗pincha etarli e‘tibor berilmaydi, chunki ularning bozor bahosi mavjud emas. Suv va havoning ifloslanishi natijasida odam organizmidagi o‗zgarishlarning salbiy oqibatlarini statistik ma‘lumotlar yor-damida taxminiy aniklash mumkin bo‗lsada, bu ham ancha kiyni •kechadi. SHuning uchun ko‗p hollarda bu zararlarni aniqlyash uslubi bo‗lmaganligi sababli bunday holatdan zarar ko‗rgan odam-lar tovon puli ololmay qoladilar.

Ayrim hollarda xarajatlarni hisoblash vaqtida bilvo-sita uslublardan foydalanish mumkin. Masalan, Braziliyada kanalizatsiya tarmog‗ini vujudga keltirish atrofdagi er va binolar bahosini oshiradi, ya‘ni boshqa mahsulotlar bahosi bilan ekologik tadbirlarga ketgan xarajatlar aniqlanadi. Loyihalarni amalga oshirish natijasida um)TU1an tiklab bo‗l-maydigan tabiat va uning elementlarini baholash deyarli amalga oshirib bo‗lmaydigan eng qiyin hodisadir.

4.