O„zbekiston respublikasi

Talab va taklif tahlili.

Talab va taklif tahlili. Ma‘lumki, har doim bozorda tovarning narxi va bu tovarga bo‗lgan talab miqdori oraligida ma‘lum nisbat mavjud bo‗ladi. Narx va sotib olingan tovar soni oraligidagi nisbat talab jadvali yoki talab eg‗ri chizig‗i deb nomlanadi. Bundan shu xulosani ko‗rish mumkinki, agar narx yuqori bo‗lsa loyiha mahsulotiga talab kamayadi, aksincha narx past bo‗lsa loyiha mahsulotiga talab ortadi.

Loyiha mahsulotiga bo‗lgan talabga uning narxidan tashqari quyidagi omillar ham ta‘sir

etadi:

1. 
   Iste‘molchilarni o‗rtacha daromadi. Daromad oshgan sari xalqning barcha mahsulotlarga bo‗lgan talabi oshib boradi.
   
2. 
   Bozor ko‗lami. Bozor ko‗lami qancha katta bo‗lsa talab shuncha ko‗p bo‗ladi, va aksincha. Masalan, katta shahardagi bozorda kichik shahardagi bozorga nisbatan mahsulotga bo‗lgan talab yuqoridir va aksincha.
   
3. 
   Bir-birini to‗ldiruvchi, o‗rin bosuvchi tovarlar narxi.
   
4. 
   Iste‘molchilarning didi va mahsulotni sifati.
   
5. 
   Aloxida sharoitlar. Masalan, ob-havo, kelgusi iqtisodiy sharoitlar va boshqalar.
   

Mahsulotning narxi va uning bozorga kelib tushgan soni oraligidagi nisbat taklif jadvali yoki taklif egri chizigi deb nomlanadi. Narx o‗sishi bilan ishlab chiqaruvchilar mahsulot ishlab chiqarishni va uni sotilish hajmini ko‗paytirshga intiladi, narx pasayishi bilan esa aksincha.

Mahsulot taklif jadvaliga narxdan tashqari quyidagi omillar ta‘sir etadi.

1. 
   Ishlab chiqarish xarajatlarni pasayishi mahsulot ishlab chiqarish hajmini orttiradi, ya‘ni mahsulot taklifini ko‗paytiradi.
   
2. 
   Ishlab chiqarishga ser unum texnika va texnologiyalarni qo‗llash.
   
3. 
   Ishlatiladigan resurslar va xom ashyo narxining o‗zgarishi.
   
4. 
   Bozorda faoliyat ko‗rsatayotgan firmalar soni.
   
5. 
   Takomillashgan raqobat.
   

YUqorida bayon etilgan omillarning o‗zgarishi taklif hajmini har bir bozor narxi uchun o‗zgarishiga olib keladi.

Nazorat va mulohaza savollari

1. 
   Loyihalarni texnik tahlil qilishning vazifalarinitushuntirib bering.
   
2. 
   Ko‗p komponentli loyihalarga misol keltiring. Ko‗pkomponentli loyihalarda loyiha ko‗lami qanday aniqlanadi?
   
3. 
   Bir vaqtning o‗zida bir-birining o‗rnini bosuvchi vadaromadlarga ko‗ra bir-birining o‗rnini to‗ldiruvchi komponen-tlarda umumiy SJQ mustakil SKQ yig‗indisidan kattami yokikichikmi?
   
4. 
   Loyihani joylashtirish o‗rni qaysi mezonlarga ko‗ratanlanadi?
   
5. 
   Ko‗zda tutilmagan baho o‗zgarishlari loyihaga qandayta‘sir ko‗rsatadi?
   
6. 
   Loyihani amalga oshirish ishlari grafigining ahami-yatini ochib bering.
   
7. 
   Tijorat tahlilining vazifasi nima?
   
8. 
   Talab va taklifning mohiyatini bayon qiling.
   

9. 
   modul. EKOLOGIK TAHLIL