O'zbekiston respublikasi

Kontent marketingi - bu maqsadli auditoriya uchun onlayn tarkibni yaratish, nashr etish va tarqatishga yo'naltirilgan marketing shakli. Ko‘pincha korxonalar kontent marketingdan ushbu maqsadlar uchun foydalanadilar:

• 
  e’tibomi jalb qilish va yetakchilikni yaratish;
  
• 
  mijozlar bazasini kengaytirish;
  
• 
  onlayn savdoni yaratish yoki ko‘paytirish;
  
• 
  brend xabardorligini yoki ishonchliligini oshirish:
  
• 
  foydalanuvchilaming onlayn hamjamiyatini jalb qilish.
  

Asosiy tamoyiUar va tushunchalar

Biznes, hech bo‘lmaganda qisman elektron maydonga o'tishga maj­ bur. Intemetning rivojlanishi, raqobat yuksalishi va biznesning global- lashishi sabab bo‘ladi. Ko‘proq xaridorlami jalb qilish va jahon bozorida omon qolish uchun tadbirkorlar ham reklama vositalarini o ‘zgartirishlari kerak edi. Bozorda muvaffaqiyatli ishlash uchun yuqori sifatli mahsu- lotlarga ega boiish yetarli emas; yuqori sifatli xizmat ko'rsatish va raqobatning yangi usullarini muvaffaqiyatli joriy qilish juda muhimdir.
284
Onlayn marketing (elektron marketing) - axborot texnologiyasidan foydalanishda kompaniya va mijozlar o ‘rtasidagi uzoq muddatli aloqalar rivojlangan interaktiv jarayon. Keng m a’noda, marketing mijozlaming ehtiyojlarini qondirish va maksimal foyda olish uchun strategik va taktik rejalashtirish jarayonlarini o‘z ichiga oladi.
E-marketing ikki xil bo‘lishi mumkin:

• 
  butun tashkilotning marketing strategiyasining tarkibiy qismi.
  
• 
  butun an’anaviy marketing komponentlarini o ‘z ichiga olgan mus­ taqil tizim boiib, ular elektron muhitga oikaziladi.
  

E-marketingda mijozlar an’anaviy demografik usul bilan segment- larga boiinmaydilar, ammo ularning xatti-harakati bo'yicha segmentlar- ga boiinadi. Bugungi kunda distribyutor kanallarining soni o‘sib bor- moqda va ishlab chiqaruvchilar mahsulotni xaridorga to‘g‘ridan to‘g‘ri yetkazishning yangi usullarini kashf etishda vositachilar soni ortib bor- moqda. Kompaniyalar yangi sharoitlarga moslashish uchun turli xil mar­ keting turlarini joriy qilishlari kerak.
Biznes va axborot texnologiyalarining elektron marketingga ta’siri:

• 
  Mijoz - eng muhimi. Bugungi biznes dunyosi raqobat sharoitla- rini aniqlaydigan iste’molchilar tomonidan belgilanadi. Xarid qilish kuchini ko‘paytirish, doimiy o‘zgarib borayotgan ehtiyojlar va umidlar qisqartirilgan mahsulot hayot sikliga olib keladi.
  
• 
  Tezlik. Intemetdagi m aium otlar yuqori tezlikda o‘zgarib boradi, shuning uchun mijoz doimiy ravishda jarayonni kuzatishi kerak;
  
• 
  Masofaning yo‘qolishi. Internet yordamida geografik to‘siqlar boim aydi. Kompaniyalar dunyoning turli burchaklaridagi o‘z mijozlari bilan muloqot qilishadi. Global miqyosda erishish imkoniyati aw al mavjud boim agan bozorlarga erishishga imkon beruvchi omil hisobla­ nadi. Shu sababli, Internet cheksiz global bozor hisoblanadi.
  
• 
  Vaqt cheklovlarining yo‘qligi. Uzluksiz faoliyat, ya’ni kuniga yigirma to‘rt soat, haftasiga yetti kun (24/7):
  
• 
  Zakovatga asoslangan kapital - tasavvur, ijodkorlik va tadbirkor- lik - moliyaviy kapitalning muhim manbalari.
  

Yuqorida sanab oiilgan elektron texnologiyalaming ta’siri, elektron-marketing - internet va boshqa raqamli texnologiyalardan foydalangan holda marketing maqsadlari uchun m oijallangan murakkab jarayondir.
Virtual muhitni an’anaviy marketingga ta’siri:
285

• 
  an’anaviy marketing funksiyalarining samaradorligini oshiradi;
  
• 
  marketing yechimlari uchun moslashuvchanlikni ta’minlaydi (fizik chegaralami bekor qilish, mahsulotlar va xizmatlar to‘g ‘risida m a’lumotlarga kirish, passiv mijoz holatidan faolga o ‘tish).75
  

E-marketingning eng katta afzalligi shundaki, internet mahsulotni sotishning har bir bosqichida xizmat ko'rsatishni ta’minlaydi: mahsulot­ ni sotishdan avval, sotish paytida va savdo operatsiyasidan keyin.
Marketing maqsadlariga erishish uchun, maqsadli guruhdan so‘ng, mijozlar aniqlanganidan so‘ng, keyingi qadam marketing choralari va harakatlar va ulami qoilashni ko‘zda tutishdir. An’anaviy marketing strategiyasi modelidan so‘ng, kompaniya marketing vositasi deb atala- digan birlashgan marketing vositalarini ishlab chiqadi. An’anaviy marketing ishlarida u mahsulot, narx, reklama va tarqatishni o‘z ichiga oladi. Biroq ushbu to‘siqni intemetga o‘tkazish, qaror qabul qilish kuchi sotuvchidan xaridorga o‘tadi. Asosiy e’tibor, qaror qabul qilish qudra- tiga ega bo‘lgan mijoz bilan muloqotda bo‘ladi. shuning uchun ishlab chiqaruvchi mijozning ishlab chiqarish bosqichidan oldin ham ehtiyoj- larini aniqlab olishlari kerak.
An’anaviy marketing aralashmasi interaktivlik elementlariga ega emas, shuning uchun an’anaviy tarzdan farqli o‘laroq, elektron marketing yanada kengroq xususiyatga ega.
Narxlash. Internet samarali bozor deb qaraladi, chunki u past narxlar, yuqori narxlar moslashuvchanligi, tez-tez lekin kam ahamiyatli narx o ‘zgarish kabi xususiyatlarga ega. Intemetda tijorat faoliyatining past xarajatlari past narxlami keltirib chiqaradi - xodimlarga boigan ehtiyojni, binolami ijaraga olish va texnik xizmat ko'rsatish xarajatlarini kamaytiradi. Xarid qilish vositachilari narxni pasaytirishga hissa qo‘sha- di (benchmarketing natijalarini ommaviy taqdim qilish), teskari auksion- lar (xaridorlar narxni belgilab qo'yadilar) (yetkazib beruvchi taklifni bajarishga harakat qiladi), soliqdan ozod qilingan zonalar, venchur kapi- tali (aksariyat elektron biznes venchur kapitallari hisobiga moliyalash- tiriladi va u tezroq va yuqori daromaddan ko'ra uzoq muddatli daro- madga e’tibomi qaratadi), faol raqobat (ko'plab bozor qatnashchilari, narxlami taqqoslash, savdo takliflaming yangilab turilishi va boshqalar). Narxlaming moslashuvchanligi sotib olish xatti-harakatlari va narx

75 http://ekonom ik-Iom za.rnoodlc.org.pl;'m od/hook/vicw.php?id=726& chaDterid= 15.3

286
‘zgarishlari bilan bogiiq. Narxlarga qiziquvchi iste’molchilami jalb qilish istagi, narxlar o ‘zgarishining qulay va oddiy jarayoni, eksperi- mentlar va narxlami solishtirish narxlarda tez-tez ammo deyarli sezil- maydigan darajada o‘zgarishlarga olib keladi.
Narx sifat belgisi sifatida - mijozning mahsulot xususiyatlari bilan yaxshi tanish bo‘lmagan taqdirda tegishli narxlash strategiyasi. Bunday holda yuqori narx mijozga mahsulot yoki xizmat yaxshi va sifatli ekanligini tasdiqlaydi.
Rag‘batlantiruvchi narx - bu narxlash usuli savdolami rag‘batlanti- rish va mijozlami jalb qilish uchun ishlatiladi. Ushbu usul odatda qisqa muddat davomida savdo samaradorligini oshirish uchun qoilaniladi;
Yetakchilik bahosi - ushbu uslub bo‘yicha eng past narx m aium bir mahsulot yoki xizmat kategoriyasi uchun o ‘matiladi. Bunday holda xarajatlami kamaytirish kerak;
0 ‘z ehtiyojlarini yaxshiroq qondirish maqsadida mijozlaming aniq, maqsadli guruhiga e ’tibor qaratish, narx-navoning segmentatsiyasi bo‘yicha yondashish;
Nufuzli narx - ayrim iste’molchilar yuqori narxda sotib oladilar. Buning natijasida ular qimmatbaho mahsulot yoki xizmatni olishga intiladi.
Doimo o‘zgarib borayotgan mijozlar uchun onlayn narxlar dinamik
va faoldir. Shuning uchun kompleks narxlash usullari, tamoyillari va strategiyalarini birlashtirish va qoilash zarur.