O’zbеkistоn rеspublikasi

2.2. Tasviriy san’at darslarida ko‘rgazmalilik va ularni tayyorlash
Mashg‘ulotning asosiy maqsadi o‘quvchilar tomonidan tuzilgan dars konspektini mavzulariga ko‘rgazmali qurollar tayyorlashni metodik jihatdan o‘rgatish. Har bir tayyorlangan ko‘rgazmali qurol darsning maqsadini to‘liq yoritib berishi kerak. Bo‘lajak dars mavzuining yoritilishi mobaynida baravar ko'rgazmali qurolning metodik g‘oyasini eskizi chizib borilsa, maqsadga muvofiqdir. Dastlabki ko‘rgazmali qurol eskizlari metodist o‘qituvchi bilan bir fikrga kelib tasdiqlangandan so‘ng, belgilangan bir vatman qog‘ozi betiga did bilan rangda ishlanadi (bajariladi). Ko‘rgazmali qurol eskizlarini bajarishda o‘quvchi quyidagi talablarni e’tiborga olishi shart: - maktab dasturidagi tasviriy san’at faniga muvofiqligi; - didaktik prinsip va qoidalari asoslariga rioya qilgan holda ishlash; - shaxsning garmonik rivojlanish xususiyatlarini faol shakllantirishga yordam berish. Ko‘rgazmali qurolning badiiy bezagi o‘z funksional vazifasiga loyiq boiishi kerak. Masalan, o‘quv jadvali «bosiq» ranglar bilan bajarilishi lozim. Kompozitsion tuzilishning yechimini o‘ylab topish ham muhimdir. Har xil ortiqcha boigan tasvirlar bilan toidirishning ham hojati yo‘q. 0 ‘quv qurollarining bosh yozuvlari (sarlavhalari) qisqa boiishi, uning asosiy g'oyasini aks ettirishi lozim. Ravon o'qiladigan shrift tanlangan boiishi kerak. Ko‘rgazmali qurolning sarlavhasi undagi tasvirlarga nisbatan joylashtiriladi. Ko‘rgazmali qurol tayyorlashda tush, guash, ko‘mir tayoqchasi, sangina, pastel, rangli bo‘r, akvarel kabilardan foydalaniladi. Plakatlarda tasvirlaming bosqichlari, suv bo‘yoqda ishlash sirlari, perspektiv 157 www.ziyouz.com kutubxonasi qisqarish siriari va qonunlari, amaliy ishlaming bosqichma-bosqich bajarilishyo'llari ko‘rsatiladi. Ko‘rgazmali qurollar tasviriy san’at darslarining barcha turlari (naturaga qarab tasviriash, kompozitsiya, dizayn, san’atshunoslik asoslari, haykaItaroshlik)da qoilaniladi. Tasviriy san’atdan ko'rgazmali qurollar qoilanish vazifalariga ko‘ra bir necha turlarga boMinadi. Darslarda ko‘pincha bosqichmabosqich ko‘rsatuvchi plakatlar qollaniladi. Bunday ko‘rgazmaIi qurollarni bo‘lg‘usi kichik mutaxassis naturaga qarab tasvirlash, kompozitsiya, dizayn kabi darslariga moijallab tayyoriashlari lozim. Mavzuli kompozitsiya ishlash darslarida qoilaniladigan ko‘rgazmali qurollari orqali tasvirlash ketma-ketligi bir necha bosqichlarda ko‘rsatiladi: 1. Ma’lum mavzu bo‘yicha tasvirianadigan rasmlaming variantlarining tuzilishlari ko‘rsatiladi. 2. Kompozitsiyaning asosiy elementlarini tasviriash. 3. Katta va kichik oichamlardagi ko'rinishlaming aniq tuzilishini tasvirlash. 4. Narsaiaming yorug* va soyalarini bo‘yoq bilan ishlash usullarini ko'rsatish. 5. T oiiq tugallangan kompozitsiya. Mavzuli kompozitsiya ishlash darslaridagi ko‘rgazmalilikning yana bir turi - rangtasvir asoslarini tasvirlash orqali ko‘rsatilishidir. Jozibali rang-barang bo‘yoqlar bilan rasm ishlashni o‘quvchilarga og‘zaki tushuntirish mutlaqo mumkin emas. Shuning uchun professor-o‘qituvchi alohida planshetga tortilgan qog‘oz chetida suvbo‘yoqlar bilan ishlash usullarini ko‘rsatishlari maqsadga muvofiqdir. líSan’atshunoslik asoslari darslarida san’at asarlarini katta í oichamdagi reproduksiyalaridan ko‘rgazmali qurol sifatida qoilaniladi. | Oxirgi paytlarda asarlami katta oichamdagi reproduksiyalarining ' topilishi amri mahol. Bunday holda reproduksiyalarni skaner orqali kompyuter xotirasiga kiritib videoko‘zgu orqali kattalashtirib ekranda ko‘rsatiladi va asarlaming badiiylik xususiyatlarini tahlil qiladi. Tasviriy san’at darslarida bunday ko‘rgazmali qurollardan foydalanish dars samaradorligini oshiradi hamda o‘quvchilaming fanga boigan qiziqishini, ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishda yordam beradi.