O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
 
10.10-rasm. Izokostaning joylashuvi
K 
0 
L 
С
2
 
С
1
 
N
1
 
K
r
L
W
C




 
L - 
Mehnat 
 
B 
A 
M 
N
2
 
С/r 
K
B
 
K
A
 
K
M
 
0 
С/W 
L
A
 
L
B
 
L
M
 
K
 - Kapital 

---

146 
(1)-tenglamani quyidagi ko‘rinishda yozamiz:
L
r
W
r
C
K









. 
(3) 
(3)-tenglamadan kelib chiqadiki izokostaning burchak koeffitsienti quyidagiga 
teng:
r
W
L
K




. (4) 
Izokostaning burchak koeffitsienti 






r
W
shuni ko‘rsatadiki, agar firma 
r
narxda
r
W
birlik kapital sotib olish uchun bir birlik mehnat sarfidan voz kechsa 
(
W
so‘m iqtisod qiladi), ishlab chiqarishdagi umumiy xarajat qiymati o‘zgarmaydi. 
Masalan, agar ish haqi 200000 so‘m, kapitalga ijara haqi 50000 so‘m bo‘lsa 
4
сум
50000
сум
200000






r
W
L
K
yoki
.
4
L
K




Demak, firma umumiy xarajatni o‘zgartirmasdan bir birlik mehnatni 4 birlik 
kapital bilan almashtirishi mumkin. 
Endi firmaning umumiy xarajatlari cheklanganda maksimal mahsulot ihlab 
chiqarishga erishish masalasini grafik usulda echilishini ko‘rib chiqamiz. 
 
 
 
10.11-rasm. Ishlab chiqaruvchining muvozanat nuqtasi 
 
Ishlab chiqaruvchi 
3
Q
miqdorda ishlab chiqara olmaydi, nimaga deganda 
uning byudjeti 
3
Q
miqdordagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun kerak bo‘lgan 
resurslarni sotib olishga etmaydi. 
1
Q
ham maksimal ishlab chiqarish hajmi bo‘la 
olmaydi, chunki bu holatda ishlab chiqaruvchi o‘z byudjetini to‘liq sarflamaydi, 
demak u ishlab chiqarishni oshirishi mumkin. 
2
Q
miqdordagi mahsulot berilgan byudjetda eng maksimal mahsulot ishlab 
chiqarish hajmi hisoblanadi. E nuqtada 
2
Q
izokvanta bilan izokosta chizig‘i 
C
kesishadi va ushbu E nuqta ishlab chiqaruvchining muvozanat holatini ifodalaydi. 
K 
Q
3
 
Q
2
 
E 

K 
Q
1
 
C 
-
W
/
r
 
L 

L 

---

147 
E
nuqtada izokvanta ham, izokosta ham bir xil yotiqlikka ega ekanligidan va 
izokvantaning yotiqligi chekli texnologik almashtirish normasi bilan o‘lchanishi, 
ya’ni :
K
L
MP
MP
L
K
MRTS





(5) 
va izokostaning yotiqligi
r
W
L
K




ga tengligini hisobga olsak, muvozanat E nuqta 
uchun quyidagi tenglik o‘rinli bo‘ladi:
r
W
MP
MP
K
L

(6) 
(6)-munosabatni quyidagicha yozamiz: 
r
MP
W
MP
K
L

(7) 
(7)- tenglik ishlab chiqaruvchining muvozanat holatini belgilovchi shart bo‘lib 
hisoblanadi. 
Muvozanat shart (7) shuni ko‘rsatadiki, cheklangan xarajatda maksimal ishlab 
chiqarishga erishilganda ishlab chiqarish omillari uchun sarflangan har bir 
qo‘shimcha so‘m bir xil miqdordagi qo‘shimcha mahsulot ishlab chiqarishni 
ta’minlaydi. 
Agar ishlab chiqarish omillaridan birining narxi oshsa, masalan ishchi kuchi 
narxi oshsa firma, bunday o‘zgarishga ishlab chiqarish jarayonida ishchi kuchini 
kapital bilan almashtirish bilan javob beradi. 
Bunday holat quyidagi grafikda keltirilagan (10.12-rasm). 
 
 
 
10.12-rasm. Ishchi kuchini narxi oshganda uni kapital 
bilan almashtirish
Boshlang‘ich holatdagi 
1
C
izokostada maksimal ishlab chiqarish E nuqtada 
erishiladi va 
1
1
,
K
L
miqdordagi resurslar sarflanadi. Ishchi kuchining narxi 
oshganda izokosta 
2
C
holatga o‘tadi. 
2
C
izokosta ishchi kuchi narxining oshganligini 
ifodalaydi.
2
C
izokostada firma maksimal ishlab chiqarish hajmiga 
2
E
nuqtada erishadi 
va ishlab chiqarishga 
2
L
va 
2
K
miqdordagi resurslar sarflanadi. Ishchi kuchiga