O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
O‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlar
(
AVC
- 
Average Variable Costs
) - bir 
birlik ishlab chiqarilgan mahsulotga to‘g‘ri keladigan o‘zgaruvchan xarajatlar bo‘lib, 
u o‘zgaruvchan xarajat miqdorini ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga nisbati bilan 
aniqlanadi. O‘rtacha xarajatlar firma optimal texnologik razmerga (optimal ishlab 
chiqarish hajmiga) erishganda o‘zining minimal qiymatiga erishadi, ishlab chiqarish 
hajmi yana oshsa, o‘rtacha xarajatlar ham oshib boradi (bu yerda boshqarishning 
murakkablashuvi, samarali bo‘lmagan resurslardan foydalanish, o‘zgaruvchan 
xarajatlarni oshishiga sabab bo‘ladi). 
O‘rtacha o‘zgaruvchan xarajat firma faoliyatini tahlil qilishda muhim ahamiyat 
kasb etadi. Uning yordamida firma faoliyatining samaradorligi, firmaning muvozanat 
TC 
TVC 
TFC 
TC, TVC, 
TFC 
Q 

---

156 
holati va kelajakdagi istiqboli (ishlab chiqarishni kengaytirish, qisqartirish yoki 
tarmoqdan chiqish) belgilanadi. 
O‘rtacha umumiy xarajatlarni umumiy xarajatni ishlab chiqarilgan mahsulot 
miqdoriga bo‘lish yo‘li bilan aniqlash mumkin: 
Q
TC
ATC

yoki o‘rtacha o‘zgarmas 
(
AFC
) va o‘rtacha o‘zgaruvchan (
AVC
) xarajatlarni qo‘shish yo‘li bilan aniqlanadi:
Q
TVC
TFC
AVC
AFC
ATC
)
(




.
ATC
, 
AFC
va 
AVC
chiziqlarining grafikdagi ko‘rinishi quyidagi rasmda 
keltirilgan (11.5-rasm).