O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
 
 
 
11.3-rasm. O‘zgaruvchan (
TVC)
 xarajatlar chiziqlari grafigi 
TFC
 
TFC
 
Q
 
Q 
TVC 
TVC 
Q
1
 
Optimal ishlab chiqarish xajmi 

---

155 
O‘zgaruvchan xarajatlarga xom ashyoga, elektr energiyasiga, gazga, 
yordamchi materiallarga bo‘lgan xarajatlar hamda ish haqi kiradi. 
Umumiy xarajatlar
(
TC 
-
Total Costs
) - qisqa muddatli orliqda ma’lum 
miqdorda mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan o‘zgarmas va o‘zgaruvchan 
xarajatlarning yig‘indisiga teng:
)
(
Q
TVC
TFC
TC


. 
Bu yerda: 
TFC
- o‘zgarmas xarajatlar, 
TVC(Q) 
- o‘zgaruvchan xarajatlar. 
Umumiy xarajatlar ba’zi hollarda 
TC
o‘rniga 
C
bilan ham belgilanadi. Grafik 
ko‘rinishda umumiy xarajat chizig‘i o‘zgarmas va o‘zgaruvchan xarajatlar 
chiziqlarini qo‘shish bilan hosil qilinadi (11.4-rasm). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11.4-rasm. Umumiy xarajatlar grafigi 
 
O‘rtacha o‘zgarmas xarajatlar
(
AFC
- 
Average Fixed Costs
) - bir birlik 
mahsulotga to‘g‘ri keladigan o‘zgarmas xarajat bo‘lib, u quyidagicha aniqlanadi: 
Q
TFC
Q
AFC

)
(
O‘rtacha o‘zgarmas xarajatlar mahsulot hajmi oshishi bilan kamayib boradi.