O’zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi namangan viloyat xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi aniq va tabiiy fanlar metodikasi kafedrasi

Interpretatorlar xuddi kompilyatsiyaga uxshash tamoyilni amalga oshiradilar. Interpretator xam avvvalombor boshlangich dasturni karab chikadi va undagi leksemalarni ajratadi. Lekin interpretator u ѐki bu amallarni bajaradigan ob’ekt kodni kurish urniga uzi mos xarakatlarni amalga oshiradi.
Interpretatorni yutuklari:


- amalga oshirishning nisbatan soddaligi;

- dasturlarni kayta ishlashning kulayligi.
Kompilyatorning yutuklari:


- bajarilish tezligi;

- bajariluvchi kodning dasturlash tizimlariga boglik emasligi;

- buyurtmachilarga dasturlarni boshlangich matnsiz berish imkoniyati.
S, S++, Paskal, Delphi kabi dasturlash tillarida kompilyatorlardan foydalaniladi. Beysik dasturlash tilining bir kancha variantlari va SUBD larning kupchiligi interpretatorlardan foydalaniladi. Tarmokli dasturlash tili Java maxsus virtual Java mashina sifatida amalga oshirilgan.
Kompilyator boshlangich dasturni bitlar tuplamiga aylantirganligi sababli, ushbu bitlardan boshka mashinada xam foydalansa buladi. Bir turdagi mashina uchun dasturni tayѐrlash boshka bir kompyuterda amalga oshirilgan xolda, bunaday kompilyatorlar kross kompilyatorlar deb ataladi.

Konvertor - bir tildan boshka darajadagi tilga ugirish demakdir. Misol sifatida Paskal tilidagi kodni SI tilidagi kodga aylantiruvchi dasturni keltirish mumkin.

Translyator - bir belgilar katorini (boshlangich matnni) boshka belgilar katoriga (ob’ekt dasturga) aylantiradigan dasturdir.

«Kompiyator» - boshlangich dastur matnini mashina tiliga ugiradigan dasturdir.

Dasturlash tilining standart kutubxonasi

Standartturdagima’lumotlardasturdamaxsusxizmatchiso‘zlaryordamidatavsiflanadi:

INTEGER - BUTUN toifadagima’lumotlarfaqatbutunson­larniqabulqiladi. UlarDasturlashtilidaquyidagichaifodala­nadi: -7, 10, 89, -35, 0 va h.k.
REAL – HAQIQIY toifadagima’lumotlarhaqiqiysonlarniqabulqiladiva 2 xilko‘rinishdabo‘ladi:
a) qo‘zalmasnuqtalihaqiqiysonlar (3.56, 0.88,-150.45)
b) qo‘zg‘aluvchannuqtalihaqiqiysonlar (0.546q546E-03, 96.78*10²q96.78E02 vah.k.)
CHAR – BELGI (simvol) toifadagima’lumotlarqiymatsifatida ASCII kodlarjadvalidagibelgilarningbittasiniqabulqiladi. Buma’lumotlarapostrofichigaolibyoziladi. Masalan ('F', 'A', 'R', '5', '8' vah.k.)
BOOLEAN – MANTIQIYtoifadagima’lumotlar. Bunominglizma­tematigiJorjBulsharafigashundaydebataladivashuturdagio‘zgaruvchilarfaqat 2 taqiymatqabulqiladi TRUE yoki FALSE.
Dasturlash tilida so‘z deb bir nechta belgilar ketma-ketligi tushuniladi. Xizmatchi so‘z deb Dasturlash tilidagi standart nom tushuniladi. Bu nom maxsus maononi anglatadi va uni ma’lumotlarga berib bo‘lmaydi. Masalan, PROGRAM, BEGIN, END va h.k.
Dasturlash tilidagi ma’lumotlarning elementlari bo‘lib o‘zga­ruvchilar, o‘zgarmaslar, izohlar xizmat qiladi.
O‘zgaruvchilar deb - hisoblash jarayonida o‘z qiymatini o‘zgar­tiradigan kattaliklarga aytiladi. O‘zgaruvchilarning nomlari (identifikatorlar)- harflardan yoki harf va raqamlardan iborat bo‘ladi. Belgilar soni 8 tadan oshmasligi kerak.