O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi Navoiy Davlat Pedagogika Instituti Tabiatshunoslik fakulteti

Tadbirkorlik turlari.

Moliyaviy tadbirkorlik – tijoratning bir turi. Bu yerda pullar, volyuta, qimmatloi qog’ozlar oldi-sotdi ob’ekti hisoblanadi.
Vositachilik tadbirkorlik – o’zaro manfaatdor tomonlarni birlashtirish bo’yicha faoliyat.





Ishlab chiqarish tadbirkorligi – tovarlar, hizmatlar, axborot, ma’naviy boyliklar ishlab chiqarish.
Tadbirkorlikning bu ko’rinishida ishlab chiqarish vazifasi hisoblanadi.

Tijorat tadbirkorligi – Tovar va hizmatlarni qayta sotish bo’yicha bitimlar va operatsiya.
Tadbirkorning foydasi tovarni xarid narxidan yuqori narx bo’yicha sotish yo’li bilan hosil qilinadi.






Sug’urta tadbirkorligi – moliyaviy tadbirkorlikning alohida shakli shundan iboratki, tadbirkor sug’urta to’lovini sug’urtalangan holat kelgandagina oladi. To’lovlarning qolgan qismi tadbirkorlik daromadini hosil qiladi.




T adbirkorlik turlari
Asosiy kapital (asosiy fondler) – mehnat vositalarida tabiiy mujassam
bo’lgan ishlab chiqarish kapitalining bir qismi, ishlab chiqarishning bir
necha davrlarida xizmat qiladi, oxirigacha tabiiy shaklini saqlab qoladi
qiymatini amortizatsiya ko’rinishida moddalar bo’yicha maxsulotga
o’tkazadi, bu amortizatsiya hisobidan qayta tiklanadi va firma
mahsulotini sotish bo’yicha qaytariladi (binolar, inshootlar, mashinalar,
dastgohlar, asboblar).
Aylanma capital (aylanma fondler) – mehnat vositalarida tabiiy mujassam bo’lgan
ishlab chiqarish kapitalining bir qismi, bir ishlab chiqarish davrida xizmat qiladi,
mahsulotni sotishga qiymatini butunlay o’tkazadi, har bir davrda tiklanadi va har bir
sotuvda firmaga qaytadi (xomashyo, materiallar,yoqilg’I, energiya).
Tabiiy eskirish – asosiy kapital elementlarining ishlab chiqarish jarayonida
foydalanib kelgusida foydalanish uchun tabiiy ravishda keraksiz bo’lib qolishi
jarayoni.
Ma’naviy eskirish – yanada arzon yoki yanada zamonaviy uskuna paydo bo’lishi
natijasida asosiy kapitalning qadrsizlanishi jarayoni. FTI bilan bog’liq
Amortizatsiya (lot. amortisatio – qoplash) – asosiy fondler qiymatining ular
yordamida ishlab chiqariluvchi mahsulot yoki xizmatga asta-sekin o’tishi, pul
vositalarini maqsadli to’plashva ularni eskirgan asosiy fondlarni qoplash uchun
qo’llash.
Ishlab chiqarish uhun zarur sharoitlar yaratadi.


Ishlab chiqarish jarayonida bilvosita qatnashadi

Stanoklar, mashinalar konveyerlar va boshqa uskunalar

Ishlab chiqarish binosi, inshootlar va boshqa ob’ektlar

Asosiy fondlarni aktivlar va passivlarga bo’linishi