O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti

2.2.O`spirinlik davrida o`z o`zini baholash xususiyatlarini, shaxslararo 
munosabatlarini harnda o`zini o`zi namoyon qilishini ijtimoiy omillarini 
eksperimental o`rganishga qaratilgan metodikalardan olingan natijalar. 
2.2.1.O`spirinlarning o`z o`zini baholash bo`yicha olingan natijalar tahlili
Dembo Rubinshteyn metodikasi yordamida o`tkazilgan tadqiqot natijalarining 
salomatlik, kelajak, o`zini umuniy baholash mezonlari bo`yicha o`zlarini 
baholashlari yuqori. Aql va xarakter singari mezonlar o`rtacha darajadan yuqori 
baholandi. (1 -jadval). Yuqorida takidlab o`tganimizdek, tadqiqot ishimizda ikki 
guruh tekshiluvchilar qatnashdilar va tabiiyki, ikkala guruh bo`yicha olingan 
ma`lumotlar bir biridan farq qiladi. 1- jadvalda 1 - guruh tekshiriluvchilarining o`z 
o`zini baholash sohalari ifodalangan. Ma`lumki tekshiriluvchiilar o`zlarini 3 xil 
pozitsiyadan baholadilar: 
Real (mavjud) o`z o`zini baholash; 
Haqiqat ehshiladigan o`z o`zini baholash; 
Ideal o`z o`zini baholash
Shaxsning o`z o`zini baholash sohalari 1-jadval 
Salomatlik 
Aql 
Xarakter 
Baxt 
Uz.Um.B. 
Kelajak 
Ideal 
90 
80 
90 
92 
92 
95 
Dolzarb 
80 
72 
79 
80 
80 
83 

---

47 
Real 
72 
68 
68 
70 
70 
75 
Jadvalni pozitsiyalar bilan alohida tahlil qiladigan bo`lsak, shu narsa ma`lum 
bo`ladiki, real o`z o`zini baholash boshqalariga nisbatan 6 ta yo`nalishi bo`yicha 
tekshiriluvchilarning o`zlarini baholashlari deyarli bir birlariga yaqin (75dan 80 
gacha oraliqda). Bunda tekshihluvchilar kelajakni eng yuqori baholagan bo`lsalar 
keyingi o`rinda salomatlik, baxt va o`zini umumiy baholash egallaydi. Buni boshqa 
pozitsiyalarda ham kuzatish mumkin, ya`ni tekshiriluvchilar II -va - III – 
pozitsiyalarda kelajak, salomatlik, baxt, o`zini umumiy baholash mezonlari 
bo`yicha yuqori baholanganlar. Shunisi ahamiyatli mezonlardan biri bo`lgan aql 
uchchala pozitsiyada ham ancha past baholaganlar (70 dan 80 gacha oraliqda). 
Tekshiriluvchilar bilan uchchala pozitsiya va olti mezon bo`yicha o`z o`zini 
baholash o`tkazib bo`lingach 
o`quv rejasida ko`zda tutilgan matematikadan 
nazorat ishi bo`lib o`tdi. Bu tekshiriluvchilar tomonidan noadekvat reaksiyasini 
yuzaga keltirdi. 2- guruhdagi ularning tengdoshlari esa bunga qarama qarshi fikrni 
bildiradilar. 
Ular tomonidan nazorat ishi murakkab emas deb topildi. Bu ikkala guruh 
tekshiriluvchilarning matematika fanidan tayyorgarligi turli darajada ekanligidan 

---

48 
dalolat beradi. 1-guruh tekshiriluvchilar o`zlariga bo`lgan ishonch hamda 
tashvishlanishining mavjud emasligi bilan ajratib turdilar. Ma`lumki sust 
tayyorgarlikka ega bo`lgan o`quvchilar uchun yuqori tashvishlanish xosdir. 
Bunday ma`lumotlar tashvishlanish va o`z o`zini baholash bo`yicha o`quv, sport va 
boshqa faoliyat turlarida o`tkazilgan tadqiqotlarda ham qo`lga kiritilgan. Guruh 
rahbarining kuzatishlariga ko`ra ba`zi o`quvchilarga yuqori talabchanlik darajasi 
o`z bilimlarini yuqori baholashlari natijasida kelib chiqadi. Kuzatish natijalari I. 
Bajovich va boshqa tadqiqotchilar ma`lumotlari bilan mos keladi. Tadqiqotchilar 
ning fikricha o`z o`zini baholashning yuqori darajasi uning barqarorligi va 
uyg`unligi o`quvchining intelektual hamda shaxs taraqqiyotidan dalolat beradi. Va 
aksincha o`qishdagi muaofaqqiyatsizlik shaxsning yetarlicha shakllanmaganligi va 
rvojlanmaganligi ko`pincha o`z o`zini baholashning beqarorligi hamda 
talabchanlik d rajasining juda yuqori yoki past bo`lishiga sabab bo`ladi.O`z o`zini 
baholashni o`tkazilgan nazorat ishidan keyingi o`rganish natijalari 2 -jadvalda 
keltirilgan. 
2-guruh tekshiriluvchilarining o`tkazilgan nazorat ishidan keyingi o`z o`zini 
baholash natijalari . 
Salom 
atlik 
Aql 
Xarak 
ter 
Baxt 
Uz.Um 
.B. 
Kelajak 
Ideal 
85 
79 
79
85
90
95
Dolzarb 
70 
70
77 
75
70
75
Real 
65
45 
59
59
55
68 

---

49 
Jadvaldan ko`rinib turgadek, 2- guruh tekshiriluvchilarning o`z o`zini- baholashi
ko`rsatgiklari keskin pasayib ketdi( 50gacha) va bu harakter kasb etadilar. 
1-guruh tekshiriluvchilarda situativ o`z o`zini baholashning turli yo`nalishlarga 
aralashib ketishi ro`y berdi. Vazifani muofaqqiyatli bajargan tekshiriluvchilarda 
o`z o`zini baholash yanada oshib ketdi (asosan yaxshi o`qiydigan qiz bolalarda ), 
ba`zi tekshiriluvchilar - o`g`il bolalarda esa o`z o`zini baholash pasayib ketganini 
kuzatish mumkin. Shuning uchun ham ko`rsatkichlar o`rtasida keskin farqlar 
mavjudligini ko`ramiz. 
2-jadval natijalarini tahlil qiladigan bo`lsak 1-pozitsiya, yani real o`z o`zini 
baholashda 
salomatlik 
va 
kelajak 
mezonlari 
boyicha 
yuqori 
baholanganligini,hamda aql va o`zini umumiy baholash ko`rsatkichlari past 
darajada baholanganligini ta`kidlash mumkin. 
Ma`lumotlarning ko`rsatilishicha 2 va 3 pozitsiyalar bo`yicha barcha 6 ta 
yo`nalish salomatlik, aql, xarakter, baxt, o`zini umumiy baholash kelajak 
mezonlari bo`yicha o`z-o`zini baholashda keskin tafovutlar yo`qligi m`lum bo`ldi. 
Shuningdek, tadqiqotni olib borish davomida yaxshi va past o`zlashtiruvchi 
o`quvchilarning o`z o`zini baholashi ham o`zgartirildi. 
Yaxshi o`zlashtiruvchi va past o`zlashtirishga ega bo`lgan tekshiriluvchilarning o`z 
o`zini baholashning natijalari 2 va 3 jadvallarda aks ettirilgan. 

---

50