O’zbekiston respublikasioliyva o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti

Debet
8310 “Oddiy aksiyalar”, 8320 “Imtiyozli aksiyalar”
Kredit
9590 “Moliyaviy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar” 
Hususiy kapitalning tarkibiy elementi bo‘lgan qo‘shilgan kapital quyidagi 
ikkita holatda vujudga kelishi mumkin: 

---

24 

Korxona aksiyalari nominal qiymatidan yuqori qiymatga sotilganda
. 
Ushbu holatda sotish va nominal qiymatlar o‘rtasida vujudga kelgan farq 
emissiya daromadi deb ataladi. Ushbu daromad qo‘shilgan kapitalni tashkil 
etadi va maxsus 8410 “Emission daromad” schyotining kreditida pul 
mablag‘lari schyotlarining (5010,5110 va boshqalar) debeti bilan 
korrespondensiyalangan holda aks ettiriladi. Emission daromad korxonalarning 
soliqqa tortiladigan daromadiga kiritilmaydi. Kelgusida emission daromad 
aksiyalarni nominal qiymatidan past qiymatda sotishdan ko‘rilgan zararlarni, 
shuningdek sotib olingan xususiy aksiyalarini bekor qilishdan ko‘rilgan 
zararlarni qoplash uchun ishlatiladi. Bunda quyidagicha buxgalteriya yozuvlari 
aks ettiriladi
: 
Debet
 
8410 “ Emission daromad”, 
Kredit 
8610 “Sotib olingan oddiy xususiy aksiyalar”, 8620 “Sotib olingan 
imtiyozli xususiy aksiyalar”. Emission daromad sifatida to‘planib qolgan 
qo‘shilgan kapital faqatgina korxona tugatilishida taqsimlanmagan foydaga 
qo‘shiladi va ta’sischilar o‘rtasida taqsimlanadi.
 

Ustav kapitalini shakllantirish davrida valyuta kursalari o‘rtasida 
farq vujudga kelganda.
Bunday qo‘shilgan kapital, odatda, chet el 
investitsiyasi kiritilgan qo‘shma korxonalarda mavjud bo‘lishi mumkin. Ustav 
va ta’sis shartnomasiga muvofiq chet el investorining qo‘shma korxonaning
ustav kapitaliga hissasi korxonaning davlat ro‘yxatidan o‘tgan sanasidagi 
rasmiy kurs bilan baholanadi. Shuning uchun chet el investori tomonidan 
hissani haqiqatda kiritilishi vaqtida vujudga kelgan valyuta kurslari o‘rtasidagi 
ijobiy va salbiy farqlar ustav kapitaliga tegishli bo‘lmaydi va ular qo‘shma 
korxonada alohida 8420 “Ustav kapitalini shakllantirishda vujudga kelgan 
kurslar o‘rtasidagi farq” schyotida hisobga olinadi. Valyuta kurslari o‘rtasida 
vujudga kelgan ijobiy farq, bir tomondan, investorning hissasi sifatida kiritilgan 
uzoq va qisqa muddatli aktivlarning ( asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, TMZ, 
pul mablag‘lari) qiymatiga qo‘shiladi (ya’ni 0110-0190, 0410-0490, 1010-
1090,2810,2910-2990,5010,5110,5210,5210 va boshqa schyotlar debetlanadi), 

---

25 
ikkinchi tomondan, qo‘shilgan kapital sifatida tan olinadi va 8420 “Ustav 
kapitalini shakllantirishda vujudga kelgan kurslar o‘rtasidagi farq” schyotining 
kreditida aks ettiriladi. Xuddi emission daromadga o‘xshab, valyo’ta kurslari 
o‘rtasidagi ijobiy farqlar evaziga vujudga kelgan ushbu qo‘shilgan kapital ham 
soliqga tortiladigan daromadga kiritilmaydi, u faqatgina korxona tugatilishida 
taqsimlanmagan foydaga qo‘shiladi va ta’sischilar o‘rtasida taqsimlanadi.