O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

3. “Qovunchi madaniyati” qaysi davrga oid va uning aha miyati 
nimada?
4. Qachondan boshlab o‘lkamiz “Turkiston” nomi bilan atala 
bosh lagan?
5. Qaysi asrlarda o‘zbek xalqi shakllandi? Uning o‘zagini qaysi 
aholi tashkil etdi?
6. O‘zbek va O‘zbekiston nomlari qanday ma’nolarni anglatishi 
bora sida o‘ylab ko‘ring.
* IX–XII asrlarda o‘zbek xalqi shakllandi. Uning 
asosini o‘lkamizda yashab kelgan ziroatkor va 
chorvador tub yerli aholi tashkil etdi.
* Movarounnahrda joylashgan aholi qadimdan 
ikki tilda: sug‘d va turk tillarida so‘zlashgan.

---

91
IV B O B. AJDODLARIMIZNING ILMIY MEROSI 
ABADIYATGA DAXLDOR MA’NAVIY XAZINA
26-§. MOVAROUNNAHR VA XORAZMNING 
MADANIY HAYOTI
Tayanch tushunchalar: “Bayt ul-hikma”, “Dor ul-hikma 
va maorif”, buyuk allomalar, arab tilining ahamiyati.
“Bayt ul-hikma”.
 
IX–XII asrlarda Movarounnahr va Xu-
ro 
sonda sodir bo‘lgan siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar 
mamlakat madaniy hayotiga ham kuchli ta’sir etdi.
Movarounnahr arablar tomonidan istilo qilingach, zabt 
etilgan o‘zga mamlakatlar qatorida, bu o‘lkada ham faqat 
Islom dinigina emas, balki arab tili va uning imlosi ham joriy 
etildi. Chunki arab tili xalifalikning ham davlat tili, ham fan 
tili edi. Shu boisdan arab tilining o‘rni va ahamiyati oshib, uni 
o‘zlashtirishga bo‘lgan intilish kuchaydi.
Arab tili va yozuvini yaxshi o‘zlashtirib olgan bilimdonlar 
paydo bo‘ldi. Bag‘dod shahri Sharqning yirik ilm va madaniyat 
markazi edi. IX asrda bu shaharda “Bayt ul-hikma” tashkil 
etilgan edi. “Bayt ul-hikma”da katta kutubxona, Bag‘dod va 
Damashqda astronomik kuzatishlar olib boriladigan rasad­
xonalar mavjud edi. Bu ilm dargohiga jalb etilgan tolibi ilmlar 
tadqiqotlar bilan bir qatorda qadimgi yunon va hind olimlarining 
ilmiy merosini o‘rganish va asarlarini arab tiliga tarjima qilish 
bilan shug‘ullanardilar. Al-Xorazmiy,