O‘zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va 17- son ilmiy tadqiqotlar jurnali

O‘ZBEKISTONDA
 
FANLARARO
 
INNOVATSIYALAR

VA 
17-
SON

ILMIY
 
TADQIQOTLAR
 
JURNALI
20.03.2023
bosqichda oʻquvchilar jadvalli ko'paytirishga asos bo'lgan asosiy nazariy masalalarni 
o'rganadilar (nazariy asos): 
a) ko'paytirish ma'nosi; 
b) bo'lish ma'nosi; 
c) komponentlarning nomi va ko'paytirish natijasi; 
d) bir va nolni songa ko'paytirishning maxsus holatlari; 
e) ko'paytirishning kommutativ xususiyati; 
f) tarkibiy qismlarning nomi va bo'linish natijasi; 
g) komponentlar va ko'paytirish natijasi o'rtasidagi munosabat; 
h) 10 raqami bilan ko'paytirish va bo'lishning maxsus holatlari; 
i) ikkini ko'paytirish jadvaliga mos keladigan ko'paytirish va bo'lish holatlarini 
o'rganish; 
2. Bu bosqichda o‘quvchilar ko‘paytirish va bo‘lishning tegishli holatlarining 
ko‘paytirish jadvallari va ustunlarini tuzadilar. Ushbu jadvallarni tuzish 
xususiyatlarini ajratib ko'rsatishimiz mumkin: 
a)jadvalni tuzish ob'ektlar bilan harakatlar va raqamlardan foydalanishga 
asoslangan; 
b) har bir jadvalni tuzish bir xil omillarni ko'paytirish holatidan boshlanadi; 
Ko'paytirish jadvalining har bir ustunini o'rganilib, ma'lumotlar ustunlari 
quyidagilarni o'z ichiga oladi: 
1 ustun - raqamni birinchi doimiy belgi bilan ko'paytirish; 
2 ustun - raqamni ikkinchi doimiy xususiyatga ko'paytirish; 
3 ustun - birinchi omil bo'yicha bo'linish (komponentlar o'rtasidagi munosabatlar 
va ko'paytirish natijalari asosida); 
4 ustun - ikkinchi omil bo'yicha bo'linish (komponentlar o'rtasidagi 
munosabatlar va ko'paytirish natijasi asosida). 
Zamonaviy boshlang'ich sinfda biz ongli hisoblash ko'nikmalarini shakllantirish 
haqida gapirganligimiz sababli, ko'paytirish jadvallarini tuzishdan oldin o'quvchilar 
ushbu jadvallarni tuzishda foydalanishi mumkin bo'lgan hisoblash texnikasining asosi 
bo'lgan nazariy masalalarni o'rganish kerak. Ammo jadvallarni tuzish va 
o'quvchilarning ularni o'zlashtirishga qaratilgan faoliyatini tashkil etish ketma-ketligi 
har xil bo'lishi mumkin. Ko'paytirish harakati ma'nosining to'plam-nazariy talqini 
ob'ektiv harakatlar tiliga osongina tarjima qilinadi va ilgari o'rganilgan materialdan 
faol foydalanish uchun yangi tushunchani o'zlashtirishga imkon beradi. Boshlang’ich 
sinflarda ta’lim amaliyotida qo’llanuvchi masalalar boshlang’ich sinf matematika 
darslarida o’quvchilarning arifmetik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etishga, 
didaktik prinsiplarini shakllantirishga turli darajada qulaylik yaratadi. Bu holat ularni 
shakllantirish ta’sir darajasi bo’yicha guruhlarga masalalarni cheklash zaruriyatini 
qo’yadi. 
Biz o’zimizning nazariy qarashlarimiz asosida boshlang’ich sinfda matematika 
kursining metodik ta’minoti tarkibini aniqladik va boshlang’ich sinf matematika 

---