O`zbekistonning eng yangi tarixi

32. Saylov tizimidagi so‘nggi o‘zgarishlar haqida nimalarni bilasiz?


Saylov tizimi. O‘zbekistonda demokratik jamiyatga xos saylov tizimi barpo etilishida xalqaro huquq andozalari va talablariga, ilg‘or chet el tajribasiga mos saylov qonunchiligi yaratilishi muhim ahamiyat kasb etdi. Dastlab saylov tizimini yo‘lga qo‘yish maqsadida «O‘zbekiston Respublikasining referendumi to‘g‘risida» va «O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to‘g‘risida» (1991-yil 18-noyabr) qonun qabul qilindi. XX asr 90-yillarining boshida saylovlar, saylov o‘tkazish tartiblari to‘g‘risida bir qator qonunlar qabul qilindi. Jumladan, «O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to‘g‘risida»gi, «Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlariga saylov to‘g‘risida»gi va «Fuqarolar saylov huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida»gi qonunlar shular jumlasidandir. Saylovlar Markaziy saylov komissiyasi tomonidan tashkil etiladi, komissiya 1998-yildan e’tiboran mustaqil muvaqqat organ sifatida faoliyat boshlagan bo‘lsa, 2014-yildan esa doimiy organ sifatida tashkil etildi. Markaziy saylov komissiyasi va uning a’zolari o‘z faoliyatini har qanday davlat organlari, jamoat birlashmalari va mansabdor shaxslardan mustaqil holda amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlarda 18 yoshga to‘lgan fuqarolarning saylash huquqiga ega ekanligi, O‘zbekiston Prezidenti saylovi, Oliy Majlis saylovi, xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlari saylovi umumiy, teng, to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yo‘li bilan o‘tkazilishi mustahkamlab qo‘yilgan. Har bir fuqaro – saylovchi bir ovozga ega. 35 yoshdan kam bo‘lmagan fuqaro O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, 25 yoshga to‘lganlar Oliy Majlisga, 21 yoshga to‘lganlar viloyat, tuman va shahar Kengashlariga deputat etib saylanish huquqiga ega. Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga binoan, mamlakat Prezident saylovi, Oliy Majlisning Qonunchilik palatasiga hamda Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesiga, viloyatlar, tumanlar, shaharlar davlat hokimiyati vakillik organlariga saylov tegishlicha ularning konstitutsiyaviy vakolat muddati tugaydigan yilda — dekabr oyi 3-oʻn kunligining 1-yakshanbasida oʻtkaziladi. 2019 yil 25 iyunda «Oʻzbekiston Respublikasining Saylov kodeksi” qabul qilindi. Kodeks Prezident, Qonunchilik palatasi deputatlari, Senat a’zolari, mahalliy kengashlar deputatlari saylovlariga tayyorgarlik ko‘rish va ularni o‘tkazish tartibini belgilab berdi. Ilgari mazkur saylovlarni o‘tkazish tartibi alohida-alohida qonun hujjatlari bilan tartibga solingan bolsa, saylov kodeksining qabul qilinishi bu saylovlarni o’tkazish tartibini yagona qonun hujjati bilan tartibga solishini ta’minlab berdi.