O‘zbekistonning ma'naviy yangilanishida muzeylarning tutgan o‘rni

Ekskursiya ishi. 
Ekskursiya deb muzey va muzey tashqarisidagi ob`ektlarni bilish va 
tarbiyaviy maqsadlarda mutaxassis-ekskursovod rahbarligida belgilangan mavzu 
va yo’nalish bo’yicha jamoaviy tomosha qilishdir. Bu ta`rifga ikki o’zaro bog’liq 
tushuncha kiradi: ekskursiya muzeyni yoki muzeydan tashqari ob`ektni ko’rgani 
kelgan odamlar guruhi va ekskursiya ilmiy pedagogik mehnat turi, u muzey 
ekspozitsiyasini, vistavka, ob`ektni namoyish qilish tizimini ishlab chiqish va 
amalga oshirishdan iborat bo’ladi. 
Muzey pedagoglari tomonidan ishlab chiqiladigan ekskursiyalar bir-biridan 
mavzusining xarakteri, vazifasi, guruh tarkibi, uning istaklari va muzey 
madaniyatiga oshnoligiga qarab farqlanadi, lekin bu ekskursiyalarning barchasi
32
Bekmurodov M. Rashidova M. Muzeyshunoslik – T.: Voris Ali, 2007. –B.179. 

---

56 
bitta umumiy belgiga ega – ular yagona metodik asos-ekskursion metod asosiga 
quriladi. 
Muzeyga kelgan guruh bilan ekskursovodning bevosita muloqoti ekspozitsion 
metodning asosiy xususiyati hisoblanadi. Bu muloqot jarayonida, muzey 
ekspozitsiyasi bazasida muzeyning ta`limiy va tarbiyaviy vazifasi amalga 
oshiriladi. 
Ekskursion metod asosida ko’rgazmali idrok, muzey ob`ektining jonli ifodasi 
yotadi. Muzeyda qo’llaniladigan «qarash bu xali ko’rish degani emas» degan 
aforizm bor. Bu aforizm ekspozitsion metodning asosiy vazifasini eslatib turadi. 
Bu vazifa «ko’rishga» o’rganish, ya`ni tomoshabin bilan ekspozitsiyani va uning 
aloxida elementlarini tomosha qila turib uning asosiy xususiyatlarini ajrata olishga, 
undagi axborotni egallay bilishga o’rgatishdir. 
Ekskursiya ekskursovod va tomoshabinlar guruhining hamkorlikdagi ishidir. 
Guruhlarning qanday tarkibda bo’lishidan qat`iy nazar ekskursovodning vazifasi 
guruhning har bir asosini muzey ostonasidan qadam bosib o’tgandan so’ng o’ziga 
xos dunyoga, o’zining unsiz tilida buyuk tarixiy voqealar haqida hikoya qiluvchi 
tarixiy manbalar va yodgorliklar dunyosiga tushib qolganligiga ishontirish kerak. 
Ekskursovod bilimli, e`tiqodlili, nutq madaniyatini yaxshi egallagan va tashqi 
ko’rinishli bo’lishi lozim. 
Muzey tomonidan o’tkaziladigan ekskursiyalar turli-tumandir. Ekskursiyalar 
quyidagilarga qarab ajratiladi: o’tkazish joyi va ko’rsatish ob`ektiga qarab, 
tematikasining xarakteri; maksadli vazifasiga qarab; ekskursion guruhlar tarkibiga 
qarab. 
O’tkazish joyi va ko’rsatish ob`ekti:
a) muzey ichida: ekspozitsiya, vistavka, fond saklovi.
b) me`morchilik, tarixiy, madaniy yodgorliklar.
v) kompleks ekskursiyalar.