O’zbekiton respublikasi oliy va o’rta talim vaziRLİGİ berdaq nomidagi qaraqolpoq davlat universiteti

 
İqtisodiy qonunlardan foydalanish tizimi 
Ko’rsatilgan shaklni tahlil etish jarayonida uchta o’zaro bog’liq va ketma-ket, iqtisodiy 
qonunlar tizimidan foydalanilgan holda echiladigan masalalarni ko’rib o’tish zarur: 
- mavjud qonunlarni, ularning u yoki bu bosqichda namoyon bo’lish xususiyatlarini 
hisobga olgan holda chuqur va har tomonlama bilish; 
- iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish maqsadlarini belgilash va ularni hal etish yo’llarini 
aniqlash; 
- xo’jalik yuritishning bozor iqtisodiyoti sharoitida rivojlantirish va unga mos shakl va 
uslublarni qo’llash. 

---

Umumiy falsafiy va iqtisodiy qonunlar 
Umumiy falsafiy va iqtsodiy qonunlardan to’g’ri foydalanilgan holdagina iqtisodiyotni 
muvaffaqiyatli boshqarish mumkin. Umumiy falsafiy qonunlar tasiri iqtisodiy amaliyotda iqtisodiy 
rivojlanishning qonuniyatlari va yo’nalishlarini aniqlash shaklida namoyon bo’ladi. İshlab 
chiqarishni boshqarishdagi turli-tuman ijtimoiy munosabatlar fani umumiy falsafiy hamda iqtisod 
nazariyasi umumiy qonunlariga bo’ysunadi. 
Quyidagi materialistik dialektika qonunlary umumiy falsafiy qonunlardir. 
1. Miqdor o’zgarishlarining sifat o’zgarishlariga o’tish qonuni narsa va hodisalarning 
miqdor va sifat jihatlarini o’zaro bog’liqligi va tasirini tavsiflaydi. 
2. Qarama-qarshiliklar birligi va kurashi qonuni harakatlantiruvchi kuch, o’z-o’zidan 
harakat qilib amalga oshuvchi rivojlanish manbaini ko’rsatadi. 
3. İnkorni inkor qonuni uzluksiz rivojlanish va takomillashish yo’nalishini belgilaydi. 
Eskini narsani inkor etmay, rivojlanishga erishib bo’lmaydi. İnkor natijasida yangi narsa uchun joy 
ochiladi. Shuning uchun inkor yangi bilan eski tutashgan vaqtdir. 
Bozor munosabatlari sharoitida menejment eski buyruqbozlik shakl va uslublarini inkor etib, 
ularni ilmiy asoslangan yangilari bilan almashtiradi. 
4. İjtimoiy borliq ijtimoiy ongga nisbatan birlamchi ekanligani belgilovchi qonun mehnat 
jamoasi, alohida mehnatchi hayotining birlamchi ekanligini ko’rsatadi. Boshqaruv 
umumlashtirishida zarur bo’lgan ijtimoiy, jamoaviy, shaxsiy manfaatlarning bu qonun amal 
qilishini hisobga olmay aniqlanishi mumkin emas. 
5. İshlab chiqarish kuchlarining ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarga nisbatan belgilovchi 
ekanligini ifodalovchi qonun boshqaruv uchun katta ahamiyatga ega. Aynan boshqaruv vositasida 
ishlab chiqarishning ikki tomoni - ishlab chiqaruvchi kuchlar va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar 
aloqasi yuz beradi. 
Falsafaning yuqorida sanab o’tilgan va boshqa qonunlari menejment metodologiyasi asosini 
tashkil etadi va menejment markaziy kategoriyalar bo’lib, uning kontseptsiyasi birligini 
mustahkamlash, barcha kategoriyalar o’rtasidagi bog’liqlikni aniqlashga imkon yaratadi. 
İqtisodiyotni boshqarish tizimida iqtisodiy qonunlar etakchilik qiladi. İnsonlar mehnatini 
erkin birlashtiruvchi va tartibga soluvchi boshqaruv tizimi maqsadlarini aniq belgilash, ularni 
amalga oshirish yo’llarini izlash, erishilgan natijalarga baho beriish, iqtisodiy samaradorlikda aks 
etuvchi iqtisodiy qonunlarning talablarini aniq hisobga olish lozim.