O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi

2.3. «Kishi jaziw» 
Bilke qag`ang`a arnalg`an jaziwdi «Kishi jaziw» dep ataliwinin` ma`nisi - basqalarina
salistirg`anda ko`leminin` kishi bolg`anlig`inan degen boljaw jasaymiz.
«Kishi jaziw» dag`i da`slepki onlag`an qatar Bilke qag`annin` ritorikaliq shaqiriq - su`reni menen
baslanadi. Bul qatarlarda Bilke qag`an xalqin, ordani, ullarin, aqliq ha`m shawliqlarin o`zi aytqan
so`zlerdi diqqat penen tin`lawg`a shaqiradi. Bilke qag`ang`a arnalg`an bul «Kishi jaziw» di jazdirg`an
adam o`zin esteliktin` son`g`i qatarinda Iolliq tegin dep tanistiradi. Taslarg`a jaziliwi tiyis so`zlerdi
aytip otirg`an adam Bilke qag`annin` o`zi bolg`an, yag`niy Bilke qag`annin` eske tu`iriwleri tasqa
qashalg`an. Tu`rki xaliqlarin biriktiriw ha`m g`a`rezsizligi ushin gu`resken Bilke qag`annin` eske
tu`siriwlerinde ko`p g`ana O`tuken qoynaui, Shantun jaziqlig`i, Tog`iz ersen, Tibet, Inju ko`li, Temir
da`rwaza, Bayqara, Shug`ay qoynawi dep atalg`an tariyxiy, geografiyaliq atamalar so`z etiledi. Otiz
tog`iz «Og`uz bekleri», tu`rki xalqi, tabg`ash xalqi, tatlar turali bazi-bir mag`liwmatlardi ushiratamiz.
Bilke qag`annin` so`zlerinde o`zi tuwilip o`sken tu`rki xalqinin` ta`g`dirine degen jan ashirlig`i
ayriqsha seziledi. Hiyleker tabg`ash xalqinin` aldawina isenip qirilip qalg`an tu`rklerdin` ayanishli
awhalina Bilke qag`an og`ada azaplanadi:

---

---

- 13 -
Tu`rkiy xalqi qirildin`,

Tu`rkiy xalqi joq boldin`, - 
dep u`lken gu`yzeliske tu`sedi. O`z xalqinin` sadalig`in o`tkir sing`a aladi:
Ashliqti da toqliqti da tu`sinbeysen`,
Bir toysan` ashliqti umitip ketesen`,
Sadalig`in` ushin aldandin`,
Bilke o`zinin` qag`an bolip taxtqa otiriwin ulli waqiya dep bahalaydi. Bul waqiyani Ta`n`rinin`
sawg`asi dep tu`sinedi. Xalqi ushin jan ayamay gu`res ju`rgizgenin u`lken ko`terin`kilik penen
bayanlaydi:
Ta`n`rim jarilqag`anliqtan,
Basima baxit qusi qondi.
Qag`anliqqa eristim.
Qag`an bolip,
Joq bolip baratirg`an,
Xaliqti bar qildim.
Gedeydi bay ettim,
Azdi ko`beyttim.
Bilke qag`an a`wladlarg`a qaldirip otirg`an estelik so`zlerin tasqa qashap jazg`an usta kim
ekenligin aytip o`tiwdi de umitpaydi:
Tabqash qag`annin` ustasina,
Qashaw menen jazg`izdim, -
dep ayriqsha atap o`tedi ol. Bul jazba esteliktin` tiykarg`i mazmuni tu`rki xalqin u`lken ma`mleket
halatina keltiriw ushin gu`res ju`rgizgen Bilke qag`annin` siyasiy, a`skeriy atlanislarin su`wretlewden
ibarat.