O`zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw wa`zirligi a`jiniyaz atindag`i no`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti «Pedagogika» fakul`teti
Yüklə 321,98 Kb.
|
|
Farobiy - Pu`tkil du`n`yanin` u`lken hu`rmetine iye ulli alimlarinin` biri Abu Nasr Farobiy 873 jili
Forob awilinda du`n`yag`a kelgen. Aristotelden keyingi ekinshi mug`allim, Shig`is Aristoteli degen at penen tanilg`an. Farobiy biliwde eki basqishti sezimlik ha`m aqiliy biliwdi ayiradi, sezimlik biliw barliqtin` sirtqi qa`siyetleri haqqinda bilim beriw o`zegin, aqiliy biliw sezimlik biliwsiz payda bolmaydi deydi. Farobiy insan onin` seziwi aqili materialliq du`n`ya rawajlaniwinin` o`nimli dep esaplaydi. Ibn Sina - Abu Ali Ibn Sina (980-1037) «Shayxur Rais», «Olimlar olimi» pu`tkil du`n`ya pa`ninin` ulli arbabi. Ibn Sina seziwdi sirtqi ha`m ishki seziwlerge bo`ledi. Sirtqi seziwler insandi sirtqi du`n`ya menen baylanistiradi. Ishki seziwler aqil oylawi eslep qaliwi, u`lken a`hmiyetke iye ekenligin aytip o`tedi. Ibn Sina miydi barliq seziwlerden bariwshi nervler orayi uliwma insan nerv sistemasinin` orayi ekenligi haqqindag`i ta`limattin aldi su`redi. Organizmde ju`z berip atirg`an protsessler menen sonin` ishinde nerv sistemasi menen ko`plegen emotsional jag`daylar, stressler baylanisli. Birinshilerden bolip buni X a`sirdin` belgili ilimpazi Ibn Sina da`lillegen. Psixiologiyaliq qubilislardin` fiziologiyaliqlardan g`a`rezliligin izertley otirip, zamanago`y psixologiyada «assotsiativ eksperiment» dep atalg`an metodikani islep shiqti. Bul eksperiment adam ushin emotsional a`hmiyetli bolg`an so`z yamasa oy, dem aliw, pul`s, reaktsiya waqti ha`m t. basqani payda etetug`inlig`in aniq ko`rsetti. Bul faktke belgili shinliq detoktorlari da qurilg`an, bunda somatikaliq protsesslerdegi buriliw (qiysayiw), o`tirik juwaplardi diagnostikalaydi. 4
Ibn Sina sonday-aq, «eksperimental nevroz» dep atalg`an qubilisti izertlewdi aldin ala sezgen, ta`jiriybeni o`tkergen. Eki qoyg`a birdey ot-sho`p berildi. Biraq birinshisi normal jag`dayda, al ekinshisi bolsa qasina qasqir baylang`an jag`dayda awqatlang`an. Qorqiw bul qoydin` minez-qulqina ha`m as sin`iriwine ta`sir etti. Ol birinshi qoy menen ten`dey awqatlansa da, tez arada ju`da` azip, o`lip qaldi. Solay etip, teren` somatikaliq qozg`alista qarama-qarsi emotsional ta`shwishlerdin` (awqatqa talap bir ta`repten, ekinshi ta`repten-qorqiw) rolin aniq ko`rsetken. Yüklə 321,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|