O`zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw wa`zirligi a`jiniyaz atindag`i no`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti «Pedagogika» fakul`teti
Yüklə 321,98 Kb.
|
|
Sangvinik- ku`shli, saldamli, shaqqan nerv sistemasina iye, shaqqan reaktsiya iyesi, onin` ha`reketleri
oylang`an, quwnaq, usinin` na`tiyjesinde ol turmis qiyinshiliqlarina ku`shli qarsiliq ko`rsete aladi. Onin` nerv sistemasinin` shaqqanlig`i sezimlerdin`, qizig`iwshiliqlardin`, ko`z-qaraslardin` o`zgeriwshen`ligine, jan`a jag`daylarg`a an`sat beyimlesiwge sebepshi boladi. Bul jaqsi sa`wbetles adam, jan`a adamlar menen tez til tabisip ketedi, sonliqtan da onin` tanislari ko`p, biraq ol qarim-qatnas ha`m su`yiwshilikte turaqliliq penen ayriqshalanbaydi. Ol ba`rha qoziwda, qizig`arli jumislar ko`p bolg`an jag`dayda g`ana o`nimdarli xizmetker, keri jag`dayda ol zerigerli, uyan` bolip basqa na`rsege alan` bolip ketedi. Stressliq jag`daylarda «arislan reaktsiyasi» payda boladi, yag`niy o`zin oylap, jedel qorg`aydi, sharayattin` normallasiwi ushin gu`resedi. Flegmatik- ku`shli, saldamli, biraq qos jaqpas nerv sistemasina iye, aqibetinde ju`da` a`ste ta`sirlenedi, onsha ko`p so`ylemeydi, emotsiyalar a`ste-aqirin payda boladi (quwantiw ha`m ku`ldiriw qiyin), joqari miynet su`ygishlikke iye, ku`shli ha`m uzaq dawam etiwshi shimirkendiriwshilerge jaqsi qarsiliq ete aladi, biraq ku`tilmegen, jan`a jag`daylarda tez reaktsiya qaytariw uqibina iye emes. Barliq u`yrengenlerin bekkem yadta saqlap qaladi, arttirilg`an stereotip ha`m uqiplarinan waz keshiw qolinan kelmeydi, jumisin, doslarin, turmis ta`rizin ha`m a`detlerin o`zgertkendi jaqtirmaydi, jan`a jag`daylarg`a qiyin ha`m a`ste ko`nligedi. Keypiyati turaqli ha`m bir tegis. Awir kewilsizlikler bolg`an jag`dayda flegmatikler sirtqi ko`rinisinen tinish bolip qaladi. Melanxolik- nerv sistemasi a`zzi, ha`tteki ku`shli bolmag`an qozdiriwshilarg`a da joqari ta`sirshen`likke iye, al ku`shli turshiktiriwshi «u`zilis» «bo`get» «qoyan stressi» payda etiwi mu`mkin, sonliqtan da stressliq jag`daylarda (imtixan, jaris, qa`wip h.t.b) melanxioliktin` is-ha`rekinin` na`tiyjeleri ku`ndelikli turmistag`idan pa`s boliwi mu`mkin. Joqari sezimtalliq tez sharshaw ha`m iskerliktin` pa`seywine alip keledi (ko`birek dem alis talap etiledi). !ytewir sebepler de ko`z jas, kewil qaliwdi payda etedi. Keypiyati ju`da` o`zgeriwshen`, biraq a`dette melanxolik o`z sezimlerin ko`rsetpey, jasiriwg`a urinadi, o`z ta`shwishlerin hesh kimge aytpaydi, ko`pshilik jag`dayda qapa, tu`skin, o`zine isenimsiz, qa`weterli, onda nevrotikaliq buzilislar ju`z beriwi mu`mkin. Biraq nerv sistemasinin` joqari sezimtallig`ina iye bola otirip, melanxolikler jiyi jaqsi rawajlang`an ko`rkem ha`m intellektualliq uqiplarg`a iye boladi. Anaw yamasa minaw eresek adam temperamenttin` qaysi tipine iye ekenligin aytiw qiyin. Nerv sistemasinin` tipi na`silden o`tetug`in bolsa da, absolyut o`zgermeytug`in bolip qalmaydi. .aqittin` o`tiwi menen, 44
ku`sheyiwi, olardin` o`tiwi tezlesiwi yamasa pa`seyiwi mu`mkin. Misali, balalardin` arasinda xolerik ha`m sangvinkiler ko`p (olar shoq, kewilli, tez ha`m jen`il ta`sirlenedi, jilag`annan son` bir minuttan keyin basqa na`rsege alan` bolip, shaqalaq atip ku`ledi, yag`niy nerv protsesslerinin` ha`reketshen`ligi joqari). Jasi u`lken adamlar arasinda kerisinshe flegmatik ha`m melanxolikler basim. Temperament- bul adamnin` joqari nerv sistemasinin` sirtqi ko`rinisi, sonliqtan da ta`rbiya, o`zin-o`zi ta`rbiyalaw na`tiyjesinde bul sirtqi ko`rinis burmalaniwi, o`zgeriwi, haqiyqiy temperamenttin` «maskirovka»si ju`z beriwi mu`mkin. Sonliqtan da temperamenttin` «taza» tipleri siyrek ushirasadi, anaw yamasa minaw tendentsiyanin` basim boliwi insan minez-qulqinda barliq waqitta da ko`rinedi. Yüklə 321,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|