O`zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw wa`zirligi a`jiniyaz atindag`i no`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti «Pedagogika» fakul`teti

Temperament tipleri ha`m olardin` psixologiyaliq sipatlamasi. Temperament tiplerinin` konkret
ko`rinisleri ha`r qiyli. Insan temperamenti o`zgeshelikleri tek g`ana minez-quliqta ko`rinip qalmastan, biliw is-
ha`reketi dinamikasi ha`m sezim tarawi o`zgesheligin belgileydi, insannin` ha`reket ha`m qa`lewlerinde,
sonday-aq, intellektual is-ha`reketi, so`ylew o`zgesheligi h.t.b sa`wlelenedi. 
Ha`zirgi waqitta biz barliq temperamentler tiplerine toliq psixologiyaliq sipatlama beriw
mu`mkinshiligine iyemiz. Da`stu`riy to`rt tipke psixologiyaliq sipatlama du`ziw ushin a`dette temperamenttin` 
tiykarg`i qa`siyetleri paydalaniladi. Bul qa`siyetlerdin` ko`pshiligi B.M.Teplov ha`m onin` sha`kirtlerinin`
miynetlerinde aship berilgen, son` watandarliq ilimpazlar izertlewlerinde keyingi rawajlaniwin tapqan. Bul 
izertlewler barisinda Teplov ta`repinen usinilg`an atamalardin` ayirimlari o`zgergen, sonday-aq jan`a qa`siyetler
ashilg`an. Misali, Teplov ta`repinen «emotsional qoziw» dep atalg`an temperament qa`siyeti, psixologiyaliq 
a`debiyatta jiyi senzitivlik (sezimlilik), al sirtqi ta`sir payda etken erksiz ha`reketlerdin` reaktivligi-reaktivnosit`
dep ataladi. Temperamenttin` basqa da qa`siyetlerinin` atamalari o`zgergen. Sonin` menen birge temperament 
qa`siyetlerine ekstraversiya-introversiyani kirite baslag`an. Bul tu`sinikler adamnin` is-ha`reketi ha`m
reaktsiyasi neden-(sol waqitta (ekstraversiya) payda bolatug`in sirtqi ta`sirlerden be yamasa keleshek ha`m 
o`tmish penen baylanisli (introversiya) oy, tu`sinik ha`m obrazlar menen baylanisli bolg`an ko`pshilik g`a`rezli
bolg`an) payda bolg`anlig`in aniqlaydi.


Xolerik- bul nerv sistemasi toqtaw u`stinen qoziwdin` basimlilig`in aniqlanatug`in adam, na`tiyjede ol
tez, jiyi oylanbay ha`reket etedi, o`zin toqtata almay, irke almay qaladi, ha`reketlerinde shalt, shaqqan 
shidamsizliq ko`rsetip, ku`ygeleklik, biybasliq, o`zin uslay almaw ko`rinedi. Onin` nerv sistemasinin` saldamli
bolmawi onin` jedelligi ha`m jigerliliginin` o`zgeriwinde tsikllikti belgileydi, qanday-da is penen qizig`ip ketip, 
ol jan-ta`ni menen berilip isleydi, biraq og`an ku`shi uzaqqa jetpeydi, ku`shi tawsilg`an waqitta ol ha`mme
na`rsege qoli suwip qaladi. Ku`ygeleklik jag`day, jaman keypiyat, ku`shtin` pa`seyiwi ha`m uyan`liq payda 
boladi.