O`zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw wa`zirligi a`jiniyaz atindag`i no`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti «Pedagogika» fakul`teti

Ta`kirarlaw ushin sorawlar. 
•

Adam nerv sistemasinin` tiykarg`i qa`siyetlerin ha`m tiplerin sipatlap berin`iz.

•

Temperamenttin` ne ekenin tu`sindirin`.

•

Adamlar temperamentinin` tiplerin sipatlap berin`iz.

---

---

47
•

Balalardin` temperamentin ta`lim-ta`rbiya beriw jumisinda qalayinsha esapqa aliwg`a boladi. 
A`debiyatlar. 

«Psixologiya» Karimova. T- 2000.

M.G.Davletshin, S.M.Tuychieva. «Umumiy Psixologiya», T.

A.A.Rean i dr. «Psixologiya i pedagogika», S-Peterburg, 2001 j

A.A.Radugin. «Psixologiya i pedagogika», Moskva, 1999 j.

---

---

48

Tema: Xarakter. (4 saat) 


Joba: 
1. Xarakter haqqinda tu`sinik. 
2. Xarakter mashqalasin u`yreniw tariyxinan.
3. Xarakter du`zilisi. 
4. Xarakter aktsentuatsiya ha`m onin` tu`rleri.
5. Xarakterlerdin` qa`liplesiwi ha`m oni ta`rbiyalaw. 
Xarakter haqqinda tu`sinik. «Xarakter» degen so`z biz oni qaysi waqitta qollanamiz. Birinshiden,
adamnin` minez qulqin bahalag`an waqitta. Ekinshiden, usi adamnin` minezqulqinin` ol ushin tosinan payda 
bolg`an o`zgeshelikleri tuwrali emes, al onin` ushin turaqli, u`yrenishikli bolip qalg`an minezquliq formalari
tuwrali so`z bolg`an waqitta. :shinshiden, biz adamnin` jeke kelbetin, onin` du`n`yag`a degen qatnasin 
bildiretug`in minez-quliq formalari tuwrali so`z bolg`anda «xarakter» degen so`zdi qollanamiz
Adamlar do`gerek-a`tiraptag`i du`n`yag`a` basqa adamlarg`a, kollektivke, miynetke, o`zine-o`zi 
ha`rqiyli qatnas jasaydi ha`m usinin` menen biri-birinen pariq etedi. Usi qatnas adamnin` minez-qulqinda, is-
ha`reketinde bilinedi.
Xarakter-bul jeke adamnin` en` a`hmiyetli qa`siyetlerinin` dara birikpesi bolip, ol adamnin` do`gerek-
a`tiraptag`i du`n`yag`a jasaytug`in qatnasin ko`rsetedi ha`m onin` minez-qulqinda, is-ha`reketlerinde bilinedi. 
U`yrenshikli formalarinda bekkemlengen qatnas boladi.
Ma`selen, egerde biz qayirqomliq usi adamnin` xarakterinin` o`zgesheligi, dep atap ko`rsetsek, usinin` 
menen biz onin` adamlarg`a jasaytug`in qatnasi qanday ha`m bir waqittin` o`zinde belgili bir jag`daydag`i onin`
minez-qulqi qanday ekenin demek, tiyisli jag`daylarda onnan qanday qiliqlardi ku`tiwge bolatug`inin ko`rsetip 
beremiz.
Xarakter jeke adamnin` basqa ta`repleri, atap aytqanda temperamenti ha`m uqiplari menen o`z-ara 
baylanisli boladi. Temperament xarakterdin` ju`zege keliw formasina ta`sir jasay otirip, onin` anaw yamasa
minaw belgilerin o`zine ta`n tu`ske engizedi. Ma`selen, xoleriktin` tabanlilig`i g`ajja-g`aj xizmetinde, 
flegmatiktiki saldamli isshen`liginde bilinedi. Miynet su`ygishlik te usilay boladi, xolerik jedelli, qumarlanip,
flegmatik bir qa`lipte ha`m asiqpastan miynet etedi. Basqa jag`inan, temperamenttin` o`zi de xarakteridin` ta`siri 
astinda qayta du`zeledi, ku`shli xarakterli adam o`z temperamentinin` geypara unamsiz ta`replerin tiyip, onin`
ju`zege keliwin qadag`alap tura aladi. 
Uqiplar da xarakter menen ajiralmas baylanisli boladi. Joqari da`rejedegi uqiplar xarakterdin` topar
menen birlik sezimi ha`m onin` iygiligi ushin jumis islew tilegi, o`zine qatti talapshan` boliwshiliq siyaqli 
belgileri menen birigip ketedi. Uqiplardin` da`rejesi qiyinshiliqlardi tabanli tu`rde jen`ip shig`a aliwshiliq,
sa`tsizliklerdin` ta`siri astinda ruwxi tu`sip ketpewshilik, sho`lkemleskenlik penen islep, initsiativa ko`rsete 
aliwshiliq penen baylanisli boladi.