Oʻzgartkich te

2. Talabalar uchun beriladigan birlamchi ma’lumotlar


Variantlar 1
Yuklanish kuchlanishi qiymati, U_d=220 V
Yuklanish toki qiymati I_d=400 A
Toʻgʻrilangan kuchlanishning tepkili (pulsatsiya) koeffitsiyenti q=3,2 %
Ta’minlovchi tarmoqning liniya kuchlanishi U_L=380 V

3. Toʻgʻrilagich sxemasini tanlash va hisoblash
3.1. Toʻgʻrilagich sxemasini tanlash
Toʻgʻrilangan kuchlanishning tepkiligi (pulsatsiyasi) q =3.2% = 0,032 boʻlgani uchun toʻgʻrilanish fazalari soni m = 6 deb qabul qilamiz.
Toʻgʻrilagichning kuch sxemasi uchun uch fazali koʻprik sxemasini (Larionov sxemasini) tanlaymiz va sxemaning FIK ni hisoblaymiz. Hisoblash vaqtida tiristordagi toʻgʻri yoʻnalishdagi kuchlanish pasayishini ^U_v ^1,5V deb qabul qilamiz.
1. Uch fazali koʻprik sxemaning (Larionov sxemasining) foydali ish koeffitsiyentini (FIK) quyidagi ketma-ketlikda aniqlaymiz:



A ~ B ~ C

i_{1A i1B i1C} U_a
U_{b U}a _Ub U_c

a b ^uv1 VS6 ^c i_2a ^VS1

_VS4 ^{VS3 i}_v1

^VS2 ^VS5

i_d Ld Rd

u_d
1 – rasm. Uch fazali koʻprik sxemali boshqariluvchi toʻgʻrilagichning kuch sxemasi (Larionov sxemasi).

3.2. Toʻgʻrilagich kuch sxemasining tarmoq bilan moslashtiruvchi transformatori koʻrsatkichlarini aniqlash

3.3. Filtr koʻrsatkichlarini aniqlash

Katta quvvatli toʻgʻrilagichlar (10 kVt dan yuqori quvvatli) uchun induktiv filtr qoʻllash tavsiya etiladi, chunki yuklanishning qiymati ancha kichik boʻladi.

Larionov sxemasi tepkilik koeffitsiyenti:
q_sx  _{m2 1}  _{62 1}  0.057 .

sx
Birlamchi berilgan tepkilik koeffitsiyenti: q^ber  0,03.
Silliqlash koeffitsiyenti:

S  _ber . sx
Yuklanishning qarshiligi: R_d  ^Ud , Om.
d
Filtrning induktivligi:
L_d  ^S _ ^1 R_d ,10^3 Gn..

3.4. Tiristorlarni hisoblash va tanlash: Tiristordan oʻtayotgan eng katta oʻrtacha tokning qiymati:

I_vmaxO`r  ₃Id, А.Tiristordan oʻtayotgan eng katta tokning qiymati:

I_vmax  ₃ I_d , А.
Tiristorga qoʻyilgan eng katta kuchlanishning qiymati:

U_vmax  ₃ U_d , V
Tiristorga qoʻyilgan eng katta teskari kuchlanishning qiymati:
U_vmax.tes.  3 2U_d , V

Tiristorni tanlash aniqlangan koʻrsatkichlari asosida amalga oshiriladi. Tiristorlarni sovutish tizimisiz qoʻllanishini hisobga olib tiristorning

oʻrtacha tok qiymatini hisoblangan oʻrtacha qiymatidan 3 baravar katta deb olamiz, chunki tirstorlar tabiiy holda sovutilganda ularning tokli yuklanishi qariyib 3 baravar kamayadi.
Tanlangan tiristorimizning quyidagi koʻrsatkichlarini qayd qilib qo’yamiz:
^ tiristorning maksimal kuchlanishi ^U_vmax ^{, V;}  tiristordan oʻtayotgan oʻrtacha tok ^I_{vO`r</sub> <sup>, А;
</sup> oʻta yuklanish ishchi toki (yarim davr ichida tiristorning ochiq holatida oʻtadigan ruhsat etilgan tokning eng katta qiymati) <sup>I</sup><sub>maxO`ta} ^{, А;}
 tiristorning yopiq holatida kuchlanishning kritik oʻsish

tezligi
du V
dt mks

3.5. Tiristorlarning RC-zanjirlarini hisoblash VS

R C

2-rasm. RS- zanjirining sxemasi

Kondensatorning sigʻimini aniqlaymiz: i_s  C  _dt ,i_s  I_d ;

С  _du ,10^6 F  mkF
dt
Kondensatorning razryadlanish vaqtida tiristordan oʻtayotgan tok: I_max.razr  I_RP  I_Vmax  I_st , A.


1
Rezistor qarshiligini hsoblash: R  ^{UV max} , Оm.
st


1
Rezistorni zahira bilan tanlaymiz: R 1,2R , Om.

2
Kondensatorda yig’ilgan energiya: Q  ^{UV max C} , J.

Rezistordan ajralib chiqadigan quvvat: f 50 Gr

R
P  Q f , Vt.

4. Toʻgʻrilagichning boshqaruv tavsifini hisoblash

Yuklanish aktiv-induktiv boʻlganida toʻgʻrilagich uzlukli va uzluksiz rejimlarda ishlashi mumkin.

Toʻgʻrilagich tokining uzlukli boʻlishi boshqaruv burchagi α ga, hamda yuklanishning aktiv qarshiligi R_d va induktiv filtr induktivligi L_d qiymatlariga bog’liq.

Agar ^{ } ₂ ^ _m ( ^{ } ₆ ) shart bajariladigan boʻlsa, u holda R_d va L_d larning har qanday qiymatlarida ham tokning uzluksiz boʻlishi sharti bajariladi.

Boshqaruv burchagi α ni oshirib tokning uzluksiz boʻlishini ta’minlash L_d induktivlikning bir muncha oshirish bilan amalga oshiriladi. ^L_d ^ boʻlishi yuklanish tokining deyarli ideal silliq boʻlishiga olib keladi.
Uzluksiz va uzlukli tok rejimlarida toʻgʻrilagichning rostlash tavsiflari boshqaruv burchagining α = 90° va α = 120° elektr graduslarida α rostlash

9
oʻqini kesib oʻtadi. Uzlukli tok rejimi boshqaruv burchagining α = 60° qiymatidan boshlanadi.

Uzluksiz tok rejimidagi toʻgʻrilangan kuchlanishning oʻrtacha qiymati:


1
_m


^Ud ^ _2 ^2U2 ^{cosd } _ 2 ^sin _m ^{cos U}do ^cos ; m ^m m
Uzlukli tok rejimidagi toʻgʻrilangan kuchlanishning oʻrtacha qiymati: 2 _{1sin( }  ₎
U_d  2U₂ cosd  ² [1sin(  )]U_do 
_{m m m} 2sin _m

3 – rasmda keltirilgan uzluksiz (uzluksiz liniya) va uzlukli (shtrixli liniya) boshqaruv tavsiflari ilovada namuna uchun hisoblangan toʻgʻrilagichning boshqaruv tavsiflaridir.

500

454,5

5
409,09

363,64

318,18

272,73
_227,27 U_{d1 181,82} U_{d 2}

136,36

90,91

45,45

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

3 – rasm. Toʻgʻrilagichning boshqaruv tavsiflari

5. Toʻgʻrilagichning tashqi tavsiflvrini hisoblash

Ventillardagi kommutatsiya jarayonlarini hisobga olgan holda boshqaruv burchagining α = 0°, α = 30°, α = 60° qiymatlari uchun toʻgʻrilagichning tashqi tavsiflarini hisoblaymiz va quramiz. Hisoblash vaqtida transformator va ta’minlovchi tarmoqning reaktiv qisqa tutashuv

kuchlanishining qiymatini 10% deb qabul qilamiz. Qisqa tutashuv kuchlanishining aktiv tashkil etuvchisini hisobga olmaymiz.
_Ud U_d0 cos()U_


U_ – x_a  _d anod induktivligidagi kuchlanishning pasayishi;
Bunda kommutatsiyani hisobga olgan holda toʻgʻrilagichning chiqishidagi kuchlanishning oʻrtacha qiymati
U_d U_d0 cos() ^{mxa Id} .

Transformator va ta’minlovchi tarmoqning reaktiv qisqa tutashuv kuchlanishi qiymatini 10% deb qabul qilganimiz uchun

x_a  ^0.1U2 , Om. 2
Boshqaruv burchagining α₁= 0°, α₂ = 30°, α₃ = 60° qiymatlari uchun hisoblab qurilgan toʻgʻrilagichning tashqi tavsiflari 4 – rasmda keltirilgan tashqi tavsif ilovada keltirilgan namuna uchun hisoblangan toʻgʻrilagichning tashqi tavsiflaridir.
Toʻgʻrilagich tashqi tavsiflaridan koʻrinib turibdiki, boshqaruv burchagining qiymatining oshishi bilan chiqish kuchlanishining qiymati kamayib boradi. Tashqi tavsiflarning nishabligi ^{mxa Id} son qiymatining

oshishi bilan izohlanadi.

U_d, B
⁵⁰⁰ m x_a l_d 2
450
_Ud1

400

U_d2 350

300

250
_Ud3

200

I , A
0 200 400 600 800 1000

4 – rasm. Toʻgʻrilagichning tashqi tavsiflari.