O'zgaruvchan bosim usuli asosida gaz va suyuqlik sarfini o'lchash asboblar. Reja: kirish

1. Suyuqlikli bosim o’ichash asboblari
Suyuqlikli asboblar o’zining to’zilishi va ishlatilishining soddaligi hamda o’lchashining deyarli aniqligi bilan tavsiflanadi.
Bu asboblar tajriba va texnikaviy o’lchovlarda keng qo’llanadi. Asbob turli ishchi suyuqliklar, ko’pincha simob, suv va spirt bilan to’ldiriladi.
Ikki naychali (U simon) manometr va manovakkummetrlar U harfi shaklidagi shisha naychadan iborat. Naycha to’g’ri chizilgan shkalali taxtachaga biriktirilgan (1-rasm).
Bu turdagi asboblarning
ishlash prinsipi tutash idishlar qonuniga asoslangan.
Naychalarning biri ortiqcha bosimi o’lchanayotgan hajmga ulanadi. Agar naychaning ochiq qismidagi suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi ikkinchi qismidagi bosim bilan mos kelsa, tizim muvozanat ifodani yozish mumkin.
P_a6c • S=p_amM • S+HSg(p-p)
bu yerda Рмут- o’lchanayotgan bosim, N/m²; P_aTM-atmosfera bosim, N/m²; S - naycha kesimining yuzasi, m²; Н - suyuqlik sathining (ustun uzunligining)farqi, m; р - suyuqlikning zichligi, kg/m³; р1- manometrning suyuqlik ustidagi muhit zichligi, kg/m²; g - tezlanish kuchim, m/s²;


holatda bo’ladi. Shunday qilib, quyidagi
Demak,P = '' + Hg(p~ Pi)






Yoki

P
opm

= P, a6c

- P
amM

= Hg(p^- P1)
Agar manometrdagi suyuqlik ustida gaz bo’lsa, u holda:
^Popm = ^Pa6c ^{- P}amM = ^HgP
Sathlar farqi naychaning ung va chap tomonidagi shkala bo’yicha ko’rsatkichlari yigindisi kabi aniqlanadi, ya‘ni
H = h + h
Bosimlar farqini o’lchashda suyuqlikli differensial ikki naychali manometrining bir tomoniga (musbat) katta bosim, ikkinchi tomoniga esa (manfiy) kichik bosim beriladim. Musbat va manfiy tomonlardagi suyuqlik sathining farqi o’lchanayotgan bosimlar farqiga proporsional.
AP = Pi -P = Hg(p-pi)
Ikki naychali manometrlarga bir qator hatolar xosdir. Bunga sabab sayuklik meniskining holatini noaniq hisoblanishi, atrof muhit haroratining o’zgarishi, kapillyarlik hodisalari va hokazo. Hatolarning ko’pchiligi tuzatishlar orqali e‘tiborga olinishi mumkin. Suyuqlikli ikki naychali asboblarning kamchiligi - ikki marta hisob olib borishning zarurligidadir, buning natijasida o’lchashning hatosi ko’payadi.
Bir naychali (kosali) asboblar. Bu asboblar ikki naychali asboblarning bir turi bo’lib, ikkinchi naycha o’rniga keng idish (kosa) ishlatiladi.
Ortiqcha bosim ta‘sirida kosadagi suyuqlik sathi pasayib, naychadagi sath oshadi. Bu hol uchun quyidagini yozish mumkin:
Popm = (h + H) • g • (p-Pi)
Kosali manometrning afzalligi shundaki, naychadagi suyuqlik meniskining holati bir marta hisoblanadi. Bu asbobning kamchiligi idishdagi suyuqlik sathining pasayishi natijasida N ga teng hato sodir bo’lishidadir. Aniq, asboblar uchun quyidagi munosabat o’rinli:
L-S.
H ~ s ’
bunda S - idish kesimining yuzasi, m²; s - naycha kesimining yuzasi, m²;
(9) va (10) tenglamalardan quyidagi kelib chiqdi:
s
^Popm = ^hg⁽¹ + T ⁾⁽P^- P1),
S
Agar s/S - nisbat 1/400 dan ortiq bo’lmasa, N kattalikni e‘tiborga olmasa bo’ladi:
^Pop„ = ^hg ⁽P^-P1)