O‘zgaruvchan elektr toki

Xulosalar: O`tkazgichning qarshiligi uning o`lchamlari, shakli va qanday materialdan yasalganiga bog’liq. Tok kuchi zanjirdagi EYUK ga to`g’ri proportsional, zanjirning qarshiligi va tok manbaining ichki qarshiligi yig’indisiga esa teskari proportsionaldir.
4-savol
Qarshiliklarni parallel ulash
Elektr zanjirining aynan bir xil kuchlanish ostida bo`ladigan iste`molchilari parallel ulangan deb ataladi. R<sub>1,</sub> R<sub>2,</sub> R<sub>3,</sub> R<sub>4</sub> qarshiliklar parallel ulanganda tok to`rt yo`nalishda tarmoqlanadi, bu esa zanjirning umumiy qarshiligini kamaytiradi yoki umumiy o`tkazuvchanligini oshiradi (3-rasm). Chunki, o`tkazuvchanlik qarshilikka teskari proporsionaldir.
Kondensatorlar, ularni ketma-ket va parallel ulash
Alohida o`tkazgichning elektr sig`imi uning elektr zaryadlarini saqlab qolish qobiliyatiga aytiladi. Elektrostatik maydondagi o`tkazgichning hamma nuqtalarida potentsiallar farqi nolga teng bo`ladi. Potensialning qiymati esa o`tkazgichdagi zaryadlar miqdoriga proportsional bo`ladi.
Parallel ulangan zanjirlarda qarshilik kattaligi qancha katta bo`lsa, shu zanjirda tok kuchi shuncha kichik bo`ladi, va aksincha. Qarshilik o`tkazuvchanlikka teskari bog`langan. Ba`zi adabiyotlarda qarshiliklar rezistorlar deb ham yuritiladi. Rezistorlari parallel ulangan zanjirlarda tok kattaligi rezistorlarning o`tkazuvchanligiga to`g`ri proportsional ravishda taqsimlanadi. Agar tugunlar orasidagi kuchlanish o`zgarmasa, shu tugunlar orasiga ulangan rezistorlardagi tok bir-biriga bog`liq bo`lmaydi. Parallel ulangan bir nechta rezistorlarni zanjirdan navbat bilan ajratish, qolgan boshqa rezistorlar ishiga ta`sir qilmaydi. Shu sababli yoritish chiroqlari, elektr dvigatellar va elektr energiyasining boshqa iste`molchilari ko`pincha parallel ulanadi.
Sodda holda elektr zanjirida parallel ulangan ikkita rezistor R<sub>1</sub> va R<sub>2</sub> bo`lsa , quyidagi tenglikni yozish mumkin.
1/R=1/R₁+1/R₂
Bu tenglikdan qarshilik R ni topamiz, unga R ekvivalent
(ekvivalent-teng degan ma`noni anglatadi) qarshilikni almashtirish mumkin.
R=R₁ * R₂/( R₁ + R₂).
Olingan ifodani shunday ta`riflash mumkin: ikkita parallel ulangan energiya iste`molchisining umumiy qarshiligi shu iste`molchilar qarshiliklari ko`paytmasini qarshiliklar yig`indisi nisbatiga teng.
Zanjirda qarshiliklar parallel hamda ketma-ket ulangan bo`lsa, bunday ulanish aralash ulash deyiladi.