239a9e70dfdbf0777729500a9d9c759c MIKROBIOLOGIYa VA BIOTEXNOLOGIYa ASOSLARI
6.3. Tion bakteriyalar. Tion bakteriyalar alohida gruppani tashkil etadi, ular H
2
S dan Na
2
S
2
O
6
yoki
Na
2
S
2
O
3
yoki H
2
SO
4
hosil qiladi, lekin hujayralarida oltingugurt to‘plamaydi. Bu
bakteriyalar sho‘r suvlarda, chuchuk suvlarda va tuproqda uchraydi. Asosiy vakili
tayoqchasimon - Thiobacillus thioporus spora hosil qilmaydi, avtotrof, S ni H
2
SO
4
gacha oksidlaydi. Tuproqda boshqa vakili Th. thioxidans ham uchraydi.
Avtotroflardan tashqari, tipik geterotrof - Bac. subtilis (pichan batsillasi) ham S ni
oksidlaydi.
Tuproqda sulfatlarning to‘planishi bilan bir qatorda ularning parchalanishi -
desulfofikatsiya ham sodir bo‘lib turadi. Eng muhim vakillaridan biri 1947 yili
topilgan Thiobacillus ferroxydans - tayoqchasimon bakteriya bo‘lib, uzunligi 0,8 -
1 nm, diametri 0,4 nm. Bu bakteriya kislotali muxitda G‘eSO
4
ni G‘e
2
(SO
4
)
3
gacha
oksidlaydi, ya’ni xemosintez jarayonini amalga oshiradi:
4G‘eSO
4
+ 2H
2
SO
4
+ O
2
→ 2G‘e
2
(SO
4
)
3
+ 2H
2
O
Bakteriyalar 120 g G‘e
2
SO
4
oksidlaganda 16,06 mg uglerod o‘zlashtiradi
Shu bilan birga S ni N
2
SO
4
gacha oksidlaydi. Bu bakteriya kislotali muhitli ko‘mir
va oltingugurt konlarida uchraydi va piritning oksidlanishida muhim ahamiyatga
ega:
G‘eSO
4
+ H
2
O + 3,5O
2
→ G‘eSO
4
+ H
2
SO
4
Kislotali muhitda ximiyaviy oksidlanish jarayoni bormaganligi tufayli
keyingi oksidlanish Th. ferrooxydans ishtirokida boradi:
2G‘eSO
4
+ 0,5O
2
+ H
2
SO
4
→ G‘e
2
(SO
4
)
3
+ H
2
O
Keyinchalik FeS
2
ximiyaviy yo‘l bilan oksidlanadi va S hosil bo‘ladi, uni
N
2
SO
4
gacha oksidlaydi:
S + 1,5O
2
+ H
2
O → 2H
+
+ SO
4
– –
+ S
6+
Bu bakteriya sulfidli rudalarni oksidlab, sulfatlarga aylantirishda muhim
ahamiyatga ega. U hatto xalkopirit (CuFeS
2
) molibdenit (MoS
2
) va boshqa sulfidli
minerallarni ham oksidlaydi.
