Ix-xii asrlarda o’zbek davlatchiligi: siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayot
Yüklə 343,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tohiriylar va Somoniylar
- Rofe ibn Lays
- Amin va Ma’mun
- Ahmad
|
IX-XII ASRLARDA O’ZBEK DAVLATCHILIGI: SIYOSIY, IJTIMOIY-IQTISODIY VA MADANIY HAYOT 1. Tohiriylar va Somoniylar 2. Qoraxoniylar 3. G’aznaviylar 4. Saljuqiylar Tohiriylar va Somoniylar Arablarning O’rta Osiyo hududlaridagi deyarli bir yarim asrlik hukmronlik davri bu hududning erksevar xalqlarining o’z eli, Vatanining mustaqilligi yo’lidagi jo’shqin kurashini, intilishini so’ndira olmadi. Darhaqiqat, IX asr boshlariga kelib Arab xalifaligida yuzaga kelgan bo’hronli vaziyat, siyosiy tanglik, Xuroson va Movarounnahrda kechayotgan ziddiyatli jarayonlar, eng muhimi, bu hududda yuz bergan Rofe ibn Lays qo’zg’oloni (806-810) mazkur o’lka xalqlari uchun xalifalik tobeligidan qutilish, yurt mustaqilligini qo’lga kiritish yo’lida qulay imkoniyatlarni vujudga keltirgandi. Xususan, mashhur xalifa Xorun ar-Rashid (786-809) vafotidan so’ng xalifalik taxtini egallash uchun uning o’g’illari – Amin va Ma’mun o’rtasida qizg’in kurash boshlangan edi. Bir necha yilga cho’zilgan bu siyosiy mojaro nafaqat xalifalik markazini tang ahvolga solib qolmasdan, balki unga tobe bo’lgan hududlardagi voqealar rivojiga ham sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Ma’mun katta qo’shin tuzib, unga Xurosonlik Tohir ibn Husaynni boshliq etib tayinladi. Rey yaqinidagi jangda Tohir ibn Husayn al-Amin qo’shinini engadi va Bag’dodga yurish boshlaydi. Tohir 813 yilda yana g’olib kelib Bag’dodni ham qo’lga kiritadi. Ma’mun halifalik taxtiga ko’tariladi. Lekin u 819 yilga qadar Bag’dodga bormay Marvdan turib hokimiyatni boshqaradi. Uning buyrug’i bilan Tohir ibn Husayn Iroq hokimiyati va Bag’dod harbiy garnizoni boshlig’i bo’ladi (819 yilga qadar). Ma’mun Marvdagidayoq olimlar guruhini o’z atrofiga to’plagan edi. U 819 yilda Bag’dodga borar ekan, u erda Baytul hikmat (fanlar akademiyasi)ga asos soladi. Demak, bu fan maskanining negizini avvalo, Turkistonlik olimlar tashkil etganlar. IX asr o’rtalariga kelib Ahmad va uning katta o’g’li Nasr Somoniylar Movarounnahrning ko’pchilik hududlarini birlashtirishga muvaffaq bo’ldilar. Nasr Yüklə 343,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|