Ii b o b. Ja h o n iq t is o d iy o t id a sanoat jih a td a n

Rivojlangan bozor iqtisodiyoti mamlakatlarining rivojlanish
ko‘rsatkichlari
2.2. Sanoat jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlaming 
guruhlanishi
XXI asrning boshida rivojlangan bozor iqtisodiyotiga ega m am ­
lakatlar guruhi 
G ‘arbiy Yevropa, 
Shim oliy A m erika, 
Osiyo, 
Avstraliya va O keaniyada joylashgan qirqqa yaqin m am lakatlam i o ‘z 
ichiga oladi. U lam ing 34 tasi Iqtisodiy ham korlik va taraqqiyot tash ­
kiloti (IH T T ) a ’zosi hisoblanadi (2 .2 .1-jadval).
2.2.1-jadval
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkilotiga a’zo mamlakatlar
1961 -yilda a ’zo bo‘Igan mamlakatlar
Keyingi yillarda a’zo bo‘lgan mamlakatlar
AQSh, Avstriya, Belgiya, Buyuk 
Britaniya, Kanada, Lyuksemburg, 
Niderlandiya, Norvegiya, Turkiya, 
Fransiya, Shveytsariya, Shvetsiya, 
Germaniya, Gretsiya, Daniya, Irlandiya, 
Islanciya, Ispaniya, Italiya, Portugaliya
Yaponiya (1964), Finlyandiya (1969), 
Avstraliya (1971), Yangi Zelandiya (1973), 
Meksika (1994), Chexiya (1995), Vengriya 
(1996), Polsha (1996), Janubiy Koreya 
(1996), Slovakiya (2000), Sloveniya 
(2010), Isroil (2010), Chili (2010), 
Estoniya (2010)
L shbu m am lakatlam i jah on iqtisodiyotida tutgan o 'm ig a qarab 
uch guruhga bo'lish m um kin.
22

---

Birinchi guruhni «K atta yettilik» m am lakatlari tashkil etadi: 
AQSh, Yaponiya, G erm aniya, Buyuk Britaniya, Fransiya, K anada va 
Italiya.
K atta yettilik m am lakatlari jah o n xo‘jaligi tizim ining rivojlanish 
yo‘nalishlarini va barcha davlatlarda ijtim oiy-iqtisodiy taraqqiyot ten - 
densiyalarini belgilab beradi. Bu yetakchilik m am lakatlar hududining 
hajm i va aholisining soni bilan em as, balki jah o n iqtisodiyotidagi o ‘r- 
ni, yuqori m ehnat unum dorligi, fan va texnika sohasidagi ulkan yu- 
tuqlari bilan belgilanadi.
Ikkinchi guruhni hududiy jih atd an nisbatan katta bo'lm agan, y u ­
qori ijtim oiy-iqtisodiy rivojlanish darajasiga ega (Avstriya, Belgiya, 
D aniya, N iderlandiya, Shvetsiya va b.) m am lakatlar tashkil etadi. 
U shbu m am lakatlam ing b a ’zilari jah o n tovarlar va xizm atlar savdo- 
sida yetakchi o'ringa ega.
U chinchi guruhga «ko‘chirib o ‘tkazilgan kapitalizm » m am lakat­
lari (Avstraliya, Yangi Zelandiya, JAR, Isroil) kiradi.
X alqaro valuta fondi (XVF) m utaxassislari rivojlangan bozo r iqti­
sodiyotiga ega m am lakatlar guruhiga Yevropa Ittifoqining 15 m am - 
lakatini, Janubiy-S harqiy Osiyoning to ‘rtta yangi industrial m am la­
katlari (Koreya Respublikasi, Singapur, Tayvan, G onkong) ham da 
A Q Sh, Y aponiya, K anada, M eksika, Avstraliya, Islandiya, Isroil, 
Yangi Zelandiya, Norvegiya va Shveytsariyani kiritishadi. Shuni 
ta ’kidlab o ‘tish lozim ki, xalqaro m aqom iga m uvofiq Tayvan X itoy 
provinsiyasi, G onkong esa 1997-yil 1-iyuldan boshlab X itoyning 
m axsus m a’m uriy h ududi sifatida qaraladi.
Jah o n savdo tashkiloti rivojlangan m am lakatlar guruhiga 36 ta 
m am lakatni kiritad i10.
R ivojlangan bozor iqtisodiyotiga ega m am lakatlar jaho nnin g u ch
iqtisodiy va siyosiy m arkazini («triada») tashkil etadi (2.2.2-rasm ).
Tahlillar ko‘rsatishicha, 2013-yilda rivojlangan m am lakatlar his- 
sasiga jah o n yalpi m illiy m ahsulotining (Y aM M ) 43,6 foizi, tovarlar 
va xizm atlar eksportining 61,2 foizi, jah o n aholisining 14,7 foizi 
t o ‘g ‘ri kelgan11.