Redaksiya heyəTİ: Baş redaktor: K. M. Tahirov

8
Gürcü yazıçısı

238
Xarici ədəbiyyat 
125 
illiyi
MARŞAK SAMUİL 
YAKOVLEVİÇ 
1887- 1964 
NOY
ABR
Marşak  Samuil  Yakovleviç  1887-
ci  il  noyabr  ayının  22-də  Voronej 
şəhərində  anadan  olmuşdur.  Uşaq 
yaşlarından şeir yazmağa başlamışdır. 
1902-ci ildə V.V.Stasov onu M.Qorki 
ilə  tanış  etmişdir.  1904-1906-cı 
illərdə  Marşak  Yaltada  M.Qorkinin 
mənzilində yaşamışdır. Əsərləri 1907-
ci ildən çap olunmuşdur. 
1912-1914-cü illərdə London Uni-
versitetinin  İncəsənət  fakültəsində 
mühazirələr  dinləmişdir.  Marşak  so-
vet  uşaq  ədəbiyyatının  yaradıcıların-
dandır.  Balacalar  üçün  yazdığı  şeir, 
poema,  nağıl,  tapmaca,  povest  və 
pyeslərində mühüm ictimai məzmunlu 
mətləblərdən  uşaq  dilinə  və  psixolo-
giyasına uyğun canlı, şən, maraqlı və 
anlaşıqlı bir tərzdə bəhs edilir.
Böyük Vətən müharibəsi dövründə 
və sonrakı illərdə antifaşist plakat və 
karikaturalar,  satirik  mətnlər  yazmış-
dır.
Marşak S. lirik şair kimi də tanın-
mışdır.  Onun  1962-ci  ildə  “Seçilmiş 
lirika” və lirik epiqramlar toplusu dərc 
olunmuşdur. 1960-cı ildə “Həyatın as-
tanasında” adlı avtobioqrafik povesti, 
1962-ci  ildə  isə  “sözlə  tərbiyə”  adlı 
məqalə  və  qeydlər  toplusu  nəşr  edil-
mişdir. 
V.Şekspirin  sonetlərini,  R.  Berns, 
U. Bleyk, U.Vorsvort, R. Kiplinq və b. 
mahnı və balladalarını, eləcə də sovet 
xalqları  şairlərinin  əsərlərini  tərcümə 
etmişdir. 
Əsərləri  SSRİ  xalqları  dillərinə,  o 
cümlədən  Azərbaycan  dilinə  bir  çox 
xarici dilə tərcümə olunmuşdur. 
Rus  sovet  şairi  Marşak  tərcüməçi, 
Lenin  mükafatı  lauratı  (1963),  SSRİ 
Dövlət mükafatı laureatı (1942, 1946, 
1949, 1951) adlarına layiq görülmüş-
dür.  İki  dəfə  Lenin  ordeni,  və  başqa 
orden və medallarla təltif edilmişdir.
Marşak  Samuel  Yakovleviç  1964-
cü il iyul ayının 4-də Moskvada vəfat 
etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Həzin nağıllar [Mətn] / 
Samuil Marşak.- Bakı, 
1987.- 52 s.
Собрание сочинений 
[Mətn] / Самуил Яковлевич 
Маршак.- Москва, 1990.- 
525 с. 
Жизнь и творчество 
Самуила Яковлевича 
[Mətn] .- Москва, 1975.- 
495 с.
22
Rus şairi

239
45 
illiyi
Tarixdə bu gün
BАKI MЕTRОPОLİTЕNİ 
 
1967
NOY
ABR
XX əsr 30-cu illərin əvvəllərində Bakı 
təkcə Qafqazın deyil, həm də bütün keçmiş 
SSRİ-nin əhalisi çox olan sənaye, mədəni 
və elmi mərkəzlərindən birinə çevrilmiş-
di.  Buna  görə  də  Moskva  və  Leninqrad 
şəhərlərində  metropoliten  tikintisindən 
sonra,  1932-ci  ildə  Bakı  şəhərinin  inki-
şafının  Baş  Planının  ilkin  variantların-
da  metropolitenin  tikintisi  qərara  alın-
dı.  Bununla  da  yerüstü  nəqliyyatın  işini 
yüngülləşdirmək  və  şəhərin  dar-darısqal 
küçələrini nəqliyyatdan təmizləmək müm-
kün olacaqdı.
1949-cu ildə metropolitenin tikinti ba-
zasının yaradılması başlanır, 1954-ci ildə 
isə  birinci  xəttin  texniki  layihəsi  təsdiq 
olunur  və  metropolitenin  12,1  km-lik 
xəttinin inşası başlanır. Baş yolun xətləri 
dəniz sahilindən 500-700 m aralı keçərək 
buxtaya paralel surətdə uzanıb gedirdi.
1966-cı  ildə  tərkibində  hərəkət, 
hərəkət  qatarları,  yol  və  tunel  qurğuları, 
sanitariya  texnikası  və  elektromexanika, 
işarəvermə  və  rabitə,  material-texniki 
təminat  xidmətləri  kimi  6  xidməti  olan 
Bakı Metropoliteni İdarəsi yaradılır.
1967-ci il noyabrın 6-da Bakı şəhərində 
metropolitenin 5 stansiyası - Bakı Soveti, 
26 Bakı Komissarı, 28 Aprel, Gənclik və 
Nəriman  Nərimanov  stansiyaları  və  9,2 
km-lik  yeraltı  xətləri  olan  Ι  növbəsi  is-
tismara  verilir,  həmin  stansiyalardan  4-ü 
böyük dərinlikdə idi ki, bunlardan da bi-
risi  Qara  şəhər  adlanan  ərazidə  yerləşən 
“Xətai” stansiyası idi. 
28 May stansiyasına keçid kimi tikil-
miş  Cəfər  Cabbarlı  stansiyası  1993-cü 
ildə istismara verilmişdir.
2002-ci ildə istismara verilən Həzi As-
lanov adına stansiyanın başa çatdırılması 
üçün Avropa Birliyi 4.1 milyon avro ayır-
mışdır.
2006-cı  ildən  etibarən  köhnə  jeton 
ödəmə sisteminin əvəzinə yeni RFİD kart-
lar tətbiq edilməyə başlanmışdır. 2007-ci 
ildə tam olaraq bu kartlara keçilmişdir.
2008-ci il oktyabrın 9-da Nəsimi stan-
siyası,  2009-cu  ildə  isə  dekabrın  30-da 
Azadlıq  prospekti,  29  iyun  2011-ci  ildə 
Dərnəgül    stansiyası  istifadəyə  verilmiş-
dir. 
Gələcəkdə  Bakı  metropoliteni  xət-
lərinin  uzunluğu  qoşaxətli  hesabdan  52 
kilometrə, stansiyaların sayı isə 32-yə çat-
dırılması planlaşdırılır.
Ümumiyyətlə  1967-ci  ildə  istifadəyə 
verilmiş  Bakı  Metropoliteninin  hazırda 
22 stansiyası və 1 deposu var. Bakı met-
ropoliteninin  20  illik  inkişaf  proqramı 
çərçivəsində daha 40 yeni stansiyanın in-
şası planlaşdırılır. 
28  oktyabr  1995-ci  ildə  “Ulduz”  və 
“Nərimanov”  stansiyaları  arasındakı 
tuneldə  qatarın  alışması  nəticəsində  300 
adam həlak olub, 400 nəfər isə xəsarət alıb. 
Bu  qəza  “Ginnesin  Rekordlar  Kitabı”na 
ən  dəhşətli  metro  qəzası  kimi  düşüb. 
Prezident  Heydər  Əliyevin  göstərişi  ilə 
ölkədə 3 gün matəm elan edilib. Beləliklə 
ilk dəfə 1967-ci ildə “Ginnesin Rekordlar 
Kitabı”na  Şərqdə  ilk  metro  kimi  düşən 
Bakı  metropoliteni,  bu  dəfə  faciənin 
böyüklüyünə  görə  tarixə  düşdü.  Birinci 
göstərici  dəyişməyən  rekordlar  siyahısı-
na daxildir. Üçüncü rekord da müstəqillik 
dövrünə  təsadüf  edir.  Bakı  Metrosu  bu 
dəfə dünyada ən ucuz dəmiryol nəqliyyatı 
şəbəkəsi kimi böyük bir “uğura” imza atıb 
və təqribən 15 ilə yaxın müddətdə “keçici 
bayrağı” heç kimə verməyib.
Ə d ə b i y y a t
Əhmədov, T. Bakı metropo-
liteni ulu öndərimizin diqqət 
və qayğısı sayəsində indiki 
səviyyəyə çatmışdır [Mətn] 
/T.Əhmədov //Respublika . - 
2008.- 27 aprel.- S.3.
Əhmədov, T. Heydər Əliyev 
və Bakı metropoliteni 
[Mətn]: Bakı metropoliteni-
nin 35 illiyinə həsr olunur 
/tərt. ed. T.Əhmədov; 
red.: Zülfüqar Şahsevənli, 
Təranə Dadaşova .- Bakı : 
Azərbaycan , 2003.
İ n t e r n e t d ə
www.metro.gov.az
az.wikipedia.org
www.dejure.az
6

240
Milli Qəhrəmanlar
50 
illiyi
OQTAY GÜLƏLİYEV 
1962-1992
NOY
ABR
Oqtay Güləli oğlu Güləliyev 1962-
ci il noyabr ayının 10-da Laçın rayo-
nunun  Xaçınyalı  kəndində  anadan 
olmuşdur.  1982-ci  ildə  orta  məktəbi 
bitirmiş  və  hərbi  xidmətə  çağırılmış-
dır. 
O,  1984-cü  ildə  Poltava  Koope-
rativ  İnstitutunun  Bakı  filialına  daxil 
olmuşdur.  1989-cu  ildə  institutun  İq-
tisadiyyat  fakültəsini  fərqlənmə  dip-
lomu ilə bitirərək, Laçın rayon Daxili 
İşlər  şöbəsində  pasport  bölməsində 
baş inspektor, sonra isə polis rotasının 
komandiri  təyin  olunmuşdur.  Məlum 
“Daşaltı  əməliyyatı”  zamanı  onun 
rotası  mühasirəyə  düşmüşdür.  O,  80 
nəfər  əsgərimizi  təhlükəsiz  zonaya 
çıxarmağa  nail  olmuşdur.  Pircahan 
kəndi  yaxınlığında  yaralanan  Oqtay 
qospitalda  müalicə  olunduqdan  sonra 
yenidən cəbhəyə qayıtmışdır. 
1992-ci  il  sentyabrın  19-da  Oqtay 
Güləliyev  Laçın  dəhlizini  götürmək 
üçün  əməliyyat  planını  hazırlayır. 
Əvvəlcə  Hocaz  kəndini,  sonra  isə 
Nərgiz  yüksəkliyini  ələ  keçirmək 
planı  hazırlayaraq,  rotası  ilə  birlikdə 
düşmənin  canlı  və  hərbi  texniki 
qüvvəsini  məhv  etmişdir.  Sus  və  Qı-
zılca  kəndlərindən  keçib  yenidən 
Hocaz  kəndinə  dönərkən  mühasirəyə 
düşmüşdür.  Oqtay  Güləliyev  yoldaş-
larını  çətin  vəziyyətdən  xilas  edərək, 
onları təhlükəsiz yerə keçirsə də, özü 
qəhrəmancasına həlak olmuşdur. Bakı 
şəhərindəki Şəhidlər Xiyabanında dəfn 
edilmişdir.
Ailəli idi. İki övladı yadigar qalıb.
Azərbaycan Respublikası Preziden-
tinin 11 may 1993-cü il tarixli 599 say-
lı Fərmanı ilə Güləliyev Oqtay Güləli 
oğlu ölümündən sonra “Azərbaycanın 
Milli Qəhrəmanı” fəxri adına layiq gö-
rülmüşdür.
Laçın şəhərində və Piçənis kəndində 
adına məktəb var.
Ə d ə b i y y a t
Əsgərov, V. Güləliyev 
Oqtay Güləli oğlu [Mətn] //
Əsgərov, V. Azərbaycanın 
Milli Qəhrəmanları.-Bakı, 
2005.- S.76-77.
Həsənoğlu , V. Laçının Laçın 
oğlu [Mətn] /V.Həsənoğlu 
//Xalq qəzeti.- 1994.- 12 
aprel.- S.2.
Kürdoğlu, H. Sən ki, millətin 
qəhrəmanısan [Mətn]: (şeir) 
//Kürdoğlu, H. Hər şəhid bir 
qəhrəmandır.-Bakı,1999.- 
S.53.
Seyidzadə , M. Güləliyev 
Oqtay Güləli oğlu [Mətn] // 
Seyidzadə, Mirbəşir. Milli 
Qəhrəmanlar zirvəsi.- Bakı, 
2010.- S.79.
10
Milli Qəhrəman

241
Milli Qəhrəmanlar
40 
illiyi
MEHMAN SAYADOV 
1972- 1992
NOY
ABR
Mehman  Qəzənfər  oğlu  Sayadov 
1972-ci il noyabr  ayının 21-də Qərbi 
Azərbaycanın  Vardenis  rayonunun 
Günəş  kəndində  anadan  olmuşdur. 
Yeddinci sinfə qədər doğma kəndində 
oxumuş,  erməni millətçilərinin 1988-
ci  ildə  azərbaycanlıları  deportasiya 
etdikləri zaman ailəsi ilə birlikdə Sa-
mux rayonuna gəlmişdir. 
Sovet  ordusu  sıralarına  çağırılan 
M.Sayadov 6 ay Sverdlovskidə xidmət 
etdikdən sonra vətənə qayıtmışdır. 
1992-ci  ildə  “Azərbaycan  bayra-
ğı”  könüllü  batalyonuna  üzv  yazıla-
raq cəbhəyə yollanmış, Şuşa şəhərinin 
bir  sıra  kəndlərinin  müdafiəsində 
qəhrəmanlıq  nümayiş  etdirmişdir. 
1992-ci il mayın 9-da Nəbilər kəndinin 
müdafiəsi  zamanı  qəhrəmancasına 
həlak olmuşdur. Cansız bədəni döyüş 
meydanında qalmış və onun ətrafında 
onlarla  düşmən  meyiti  səpələnmişdi. 
Bu, onun əsl qəhrəmanlığından xəbər 
verirdi.
Azərbaycan  Respublikası  Pre-
zidentinin  7  iyun  1992-ci  il  tarixli 
833  saylı  Fərmanı  ilə  Sayadov  Meh-
man Qəzənfər oğlu ölümündən sonra 
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” fəxri 
adına layiq görülmüşdür.
Bütün cəhdlərə baxmayaraq qəh-
rəmanımızın cəsədini döyüş meyda-
nından çıxarmaq mümkün olmamış-
dır.
Ə d ə b i y y a t
Ənsər, B. Günəşlinin qəhrəman oğlu [Mətn]: [həyatı, təhsili və döyüş 
şücaəti haqqında] //Ənsər, B. Ağrıdağlı qəhrəmanlar.- Bakı, 2004.- 
S.24-26.
Əsgərov, V. Sayadov Mehman Qəzənfər oğlu [Mətn] // Əsgərov, V. 
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları.- Bakı, 2005.- S.195.
Seyidzadə, M. Sayadov Mehman Qəzənfər oğlu [Mətn] //Seyidzadə, 
Mirbəşir. Milli qəhrəmanlar zirvəsi.- Bakı, 2010.- S.197.
21
Milli Qəhrəman

242
Mühəndis işi.Texnika
95 
illiyi
KƏRİM KƏRİMОV  
1917-2003
NOY
ABR
Kərim  Abbas  оğlu  Kərimоv 
1917-ci  il  nоyabr  ayının  14-də  Bakı 
şəhərində anadan оlmuşdur. О, 1942-
ci  ildə  Azərbaycan  Sənayе  İnstitutu-
nu  bitirdikdən  sоnra  SSRİ Artillеriya 
Akadеmiyasında  ali  təhsilini  davam 
еtdirmişdir. 
1941-1945-ci illər müharibəsindən 
sоnra  K.Kərimоv  SSRİ  Müdafiə 
Nazirliyi  aparatında  20  il  xidmət 
еtmiş,  оrada  böyük  mühəndislikdən 
Kоsmik  Vasitələr  idarəsinin  rəisi 
vəzifəsinə kimi yüksəlmişdir. 1966-cı 
ildə  isə  Kоsmik  Uçuşlar  üzrə  Dövlət 
Kоmissiyasının sədri vəzifəsinə təyin 
оlunmuşdur. 
Bütün  ömrünü  kоsmik  rakеt 
tеxnikasının inkişaf еtdirilməsinə həsr 
еdən Kərim Kərimоvun fəaliyyəti XX 
əsrdə kоsmоsun fəth оlunması tarixi-
nin ayrılmaz hissəsini təşkil еdir.
25  il  ərzində  Kоsmik  Uçuşlar 
üzrə  Dövlət  Kоmissiyasına  başçı-
lıq  еtmiş  K.Kərimоvun  adı  kеçmiş 
SSRİ-də 
kоsmоsun 
öyrənilməsi 
sahəsində  bir  çоx  nadir  еlmi-tеxniki 
layihələrin  həyata  kеçirilməsi  ilə 
sıx  bağlı  оlmuşdur.  K.Kərimоv  hələ 
1946-cı  ildən  ballistik  rakеtlərin 
radiоölçmə  sistеmlərinin  yaradılması 
istiqamətində  işlər  aparmışdır.  Оnun 
еlmi tеxniki araşdırmaları nəticəsində   
rakеtlərin daxili paramеtrlərinə nəzarət 
еdən  “Dоn”    radiоölçmə  sistеmi  ya-
radılmış  və  kоsmik  rakеtlərdə  tətbiq 
оlunmuşdur. 
Kеçən əsrin 50-ci illərində kоsmоsa 
uçuşların 
intеnsivləşdirilməsində, 
süni pеyklərin yaradılmasında, Günəş 
sistеmi planеtlərinin və Ayın avtоmat 
qurğular və insan tərəfindən öyrənilməsi 
işinin  təşkil  еdilməsində  bir  alim  və 
mütəxəssis  kimi  Kərim  Kərimоvun 
böyük  xidmətləri  оlmuşdur.  Kоsmik 
fəzanın tədqiq еdilməsi məqsədilə güc-
lü  “Sоyuz”  rakеtdaşıyıcılarının  yara-
dılması, “Sоlyut” оrbital stansiyasının 
qurulması  bilavasitə  оnun  rəhbərliyi 
altında həyata kеçirilmişdir. Məhz bu 
layihənin davamı kimi kоsmik fəzada 
çоx  mоdullu  “Mir”  оrbital  stansiyası 
yaradılmışdır. 
K.Kərimоvun  kоsmik  rakеt  tеx-
nikasının inkişaf еtdirilməsi sahəsində 
göstərdiyi  misilsiz  xidmətləri  yüksək 
qiymətləndirilmişdir.  О,  Sоsialist 
Əməyi Qəhrəmanı, “Lеnin” və Dövlət 
Mükafatları laurеatı adlarına layiq gö-
rülmüş, bir çоx   оrdеn və  mеdallarla 
təltif 
оlunmuşdur. 
K.Kərimоv 
Azərbaycan  Rеspublikasının  ali 
mükafatı  “Şöhrət”  оrdеni  ilə  təltif 
еdilmişdir.
Görkəmli  hərbi  xadim,  alim 
K.Kərimоv 2003-cü il mart ayının 29-
da  Mоskva  şəhərində  vəfat  еtmiş  və 
оrada dəfn оlunmuşdur.
Ə d ə b i y y a t
Еyniyеv, M. Kadr arxasın-
dan еşidilən səs [Mətn]: 
[Kоsmik Uçuşlar üzrə 
Dövlət Kоmissiyasının sədri 
Kərim Kərimоv haqqında] 
//Xalq qəzеti.- 2004.- 11 
aprel.- S. 5.
Nikоlski, A. Kоsmik səfərlər 
xеyir-duaçısı gеnеral Kərim 
Kərimоv [Mətn].- Bakı: 
Gənclik, 1991.- 47 s.
Дорога в космос [Текст].- 
Баку: Азербайджан, 1995.- 
352 с.
Нуриев, Ф. Встреча 
с прославленным 
соотечественником 
[Текст]: [с генерал-
майором Керимом 
Керимовым, 
азербайджанцев, 
проживаюших в Москве] 
/Ф.Нуриев //Бакинский 
рабочий.- 1998.- 9 
октября.- С.4.
14
Hərbi xadim

243
Musiqi.Opera.Balet 
75 
illiyi
EMİN SABİTOĞLU 
1937-2000
NOY
ABR
Emin Sabit Rəhman oğlu Mahmu-
dov 1937-ci il noyabr ayının 2-də Bakı 
şəhərində doğulmuşdur. 
Emin Sabitoğlu Bakı Konservatori-
yasında böyük Qara Qarayevin sinfində 
təhsil alıb. Təhsilini bitirdikdən iki il 
sonra elə Q.Qarayevin tövsiyəsi ilə o, 
Moskva  konservatoriyasına  professor 
Y.Şaporinin sinfinə daxil olub.
Emin  Sabitoğlu  orta  nəsil 
Azərbaycan  bəstəkarları  arasında  ən 
istedadlılarından biri olub. Yaradıcılı-
ğında əsas yeri mahnı janrı tutub. Onun 
Xəyyam  Mirzəzadə  ilə  birgə  yazdı-
ğı  “Azərbaycanın  rəngləri”  simfonik 
kantatası xüsusi qeyd olunmalıdır. Bu 
əsər hələ 1961-ci ildə Dövlət Simfonik 
Orkestri  tərəfindən  ifa  olunmuşdur. 
Bundan əlavə Emin Sabitoğlunun yaz-
dığı “Dərələr”, “Bakı sabahın xeyir”, 
“Gilavar”,  “Çay”,  “Kəpənək”və  s. 
mahnılarının da çox böyük populyar-
lıq qazandığını qeyd etmək lazımdır.
 Bəstəkar eyni zamanda Azərbaycan 
filmləri,  dram  tamaşaları  və  musiqili 
komediyaların,  simfonik  əsərlərin  və 
s. müəllifidir. Emin Sabitoğlu iki ope-
retta  yazıb,  onlardan  “Hicran”  ope-
rettası  bəstəkarın  atası  Sabit  Rəhman 
tərəfindən yazılmışdır. E.Sabitoğlunun 
digər  operettası  “Nəğməli  Könül”də 
kifayət qədər populiyar idi. Bu operet-
ta Azərbaycanla  yanaşı  Özbəkistanda 
da səhnəyə qoyulmuşdur.
Ümumilikdə  E.  Sabitoğlu  20-yə 
yaxın bədii və sənədli filmlərə musiqi 
yazıb. On iki pyes, o cümlədən Anarın 
“Şəhərin yay günləri”nə yazılan musi-
qinin müəllifi də E. Sabitoğludur.
Emin Sabitoğlu müxtəlif dövrlərdə 
“Azərbaycanfilm”  kinostudiyasında 
baş  musiqi  redaktoru  vəzifəsində  ça-
lışıb.  Bundan  başqa  Filarmoniyanın 
bədii rəhbəri olub. Bakı konservatori-
yasının professoru olan Emin muəllim 
beş  il  Türkiyədə,  İstanbul  Texniki 
Universitetinin  nəzdindəki  konserva-
toriyada çalışıb. 
Fəaliyyəti  dövlətimiz  tərəfindən 
yüksək  qiymətləndirilib.  O, Azərbay-
canın  Əməkdar  incəsənət  xadimi, 
Azərbaycanın Xalq artisti, Respublika 
Dövlət Mükafatı laureatı adlarınıa la-
yiq görülüb. 
Görkəmli  bəstəkar  2000-ci  ildə 
vəfat etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Emin Sabitoğlu xatirələrdə 
[Mətn] //Pəncərə.- 2007.- 
№6.- S 24-32.
Xəlifzadə, C. Ürəklərdə 
yaşayan bəstəkar [Mətn] 
/С.Xəlifzadə //Azərbaycan.- 
2007.- 27 oktyabr.- S. 7. 
2
Bəstəkar

244
Musiqi.Opera.Balet 
95 
illiyi
TOFİQ QULİYEV 
1917-2000
NOY
ABR
Tofiq Əkbər oğlu Quliyev 1917-ci 
il  noyabr  ayının  7-də  Bakı  şəhərində 
anadan olmuşdur. 
1954-1958-ci  illərdə  Azərbaycan 
Dövlət  Konservatoriyasında  orkestr 
sinfinə rəhbərlik etmişdir. 1958-1959-
ci Azərbaycan  Dövlət  Filarmoniyası-
nın bədii rəhbəri, 1961-1964-cü illərdə 
direktoru olmuşdur. 
Tofiq  Quliyevin  musiqi  dili  sadə, 
aydın və milli koloritlidir. Bakı konser-
vatoriyasında eyni vaxtda iki fakültədə 
fortepiano  və  bəstəkarlıq  üzrə  təhsil 
alan  bəstəkarın  bu  bacarığı  nadir  hal 
kimi qiymətləndirilirdi. Bəstəkar erkən 
yaşlarında  saz  musiqisinə  də  həvəs 
göstərmişdir. Quliyevin yaradıcılığın-
da lirik mahnılar (“Sənə də qalmaz”, 
“İlk bahar”, “Sevgilim”, “Sən mənim, 
mən  sənin”,  “Axşam  görüşlərinə”, 
“Bəxtəvər oldum”və s.) əsas yer tutur. 
Bəstəkar müasir estrada və saz musiqi-
sinin əsasını qoyanlardan biri olmaqla 
yanaşı, həm də pianoçu, dirijor, bir çox 
simfonik əsərlərin, kantataların, forte-
piano musiqilərinin müəllifi olub. 
Tofiq Quliyevin yaradıcılığının bö-
yük bir hissəsi Azərbaycan kinosunun 
inkişafı ilə bağlı olub, bir sıra yadda-
qalan  filmlərə  musiqi  bəstələyib.  O, 
kinofilmlərə,  dram  əsərlərinə  50-dən 
artıq musiqi, 3 simfonik əsəri, 4 musi-
qili komediya yazıb. “Bəxtiyar”, “Gö-
rüş”,  “Ögey  ana”,  “Telefonçu  qız”, 
“Nəsimi”  və  s.  filmlərdə  bəstəkarın 
musiqiləri səslənib. Hərdən elə olurdu 
ki, film və tamaşalar unudulsa da, orada 
səslənən mahnılar müstəqil sürətdə öz 
həyatları ilə yaşayırdılar. Mahnılarının 
sayı  isə  müxtəlif  hesablamalara  görə 
yüzlərlədir. “Sənə də qalmaz”, “Bakı”, 
“Üzüyümün qaşı firuzədəndir”, “Ala-
göz Zibeydə” və s. bir-birindən gözəl 
mahnılar  məhz  Tofiq  Quliyevin  iste-
dadının  məhsuludur.  Quliyev  valslar, 
fortepiano  üçün  prelüd  və  variasiya-
lar, bir sıra Azərbaycan xalq mahnı və 
rəqslərini, həmçinin ərəb, hind, bolqar 
mahnılarını işləmiş, “Rast” və “Zabul” 
muğamlarını tarzən Mansur Mansuro-
vun  ifasından  nota  salmış  və  bunlar 
muğamın ilk not nəşrləri kimi musiqi 
tarixinə daxil olmuşdur.
  Azərbaycan  SSR  Ali  Sovetinin 
(6-cı çağırış) deputatı olmuşdur. 
Tofiq 
Quliyevin 
fəaliyyəti 
dövlətimiz 
tərəfindən 
yüksək 
qiymətləndirilib. Bəstəkar Azərbaycan 
SSR Əməkdar incəsənət xadimi, Xalq 
artisti  fəxri  adı  ilə  yanaşı  2  Qırmızı 
Əmək Bayrağı ordeni və ulu öndərimiz 
Heyhər Əliyev tərəfindən “Şöhrət or-
deni” ilə də mükafatlandırılmışdır. 
T.Quliyev 2000-ci il oktyabrın 4-də 
Bakı şəhərində vəfat etmişdir. 
Hal-hazırda  Bakı  şəhərinin  Səbail 
rayonu 12 saylı musiqi məktəbi Tofiq 
Quliyevin adını daşıyır. 
Ə d ə b i y y a t
Süleymanlı, B. 
Əbədiyaşarlar [Mətn] 
/B.Süleymanlı.- Bakı , 2010. 
Şərif, A. XX əsr 
Azərbaycanın yaradıcı 
nəsilləri [Mətn] /A.Şərif.- 
Bakı , 2007.- 120 s. 
Tofiqqızı, S. Nəğməli ömür 
[Mətn] /S. Tofiqqızı //Musiqi 
dünyası.- № 1-2.- 2010.- S. 
106-108.
Кафаров, Н. Вечное 
живые мелодии Тофика 
Кулиева [Текст] 
/Н.Кафаров //Баку.- 2002.- 
8-14 декабря.- С.3.
Мамедова, И. Бессмертие 
музыки [Текст] 
/И.Мамедова //Каспий.- 
2007.- 5 июня.- С.8.
7
Bəstəkar

245
Musiqi.Opera.Balet 
85 
illiyi
XUMAR ZÜLFÜQAROVA 
1927
NOY
ABR
Xumar  Rza  qızı  Zülfüqarova 
1927-ci  il  noyabr  ayının  15-də  Bakı 
şəhərində  anadan olmuşdur. O, 1945-
ci  ildə  Bakı  Xoreoqrafiya  məktəbini 
bitirmişdir.  Azərbaycan  Opera  və 
Balet  Teatrının  solisti  (1945-1966), 
Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs An-
samblının (1966-1971) baletmeysteri, 
Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının, 
Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblının 
baş baletmeysteri (1971-1978) olmuş-
dur. 1978-ci ildən Azərbaycan Konsert 
Qastrol  Birliyinin  baletmeysteridir. 
Xarakterik  rəqslərin  ifaçısı  olan  Zül-
füqarova  bir  sıra  opera  və  baletlərdə 
–  “Koroğlu”  (Ü.Hacıbəyli),  “Yeddi 
gözəl” (Q.Qarayev) və s. çıxış etmiş-
dir. Bir sıra filmlərdə rəqs səhnələrinə 
çəkilmişdir. 1950-ci ildən Bakı Xore-
oqrafiya məktəbində dərs deyir.
Zülfüqarovanın 
fəaliyyəti 
dövlətimiz 
tərəfindən 
yüksək 
qiymətləndirilib.  O,  1979-cu  ildə 
Azərbaycan SSR Xalq artisti adına la-
yiq görülüb.
2009-cu  ildə Azərbaycan  Respub-
likası  Prezidentinin  sərəncamı  ilə 
Azərbaycanda  xoreoqrafiya  sənətinin 
inkişafındakı  xidmətlərinə  görə  Xu-
mar  Zülfüqarova  “Şöhrət”  ordeni  ilə 
təltif olunmuşdur.