Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi



Yüklə 10,69 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə107/144
tarix06.03.2017
ölçüsü10,69 Mb.
#10325
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   144

1.Riyazi imla.Elə ədəd yaz ki,orada: 

a)2 təklik və 3 onluq olmasın; 

b)4 təklik,4 onluqdan çox olsun

c)2 dəfə 2 onluq,1 təklik onluqlardan çox olsun; 

ç)20-dən böyük,30-dan kiçik olan onluqların sayı təkliklərin sayına bərabər olan ədədi yazın. 

  Yenə də maraqlı diskusiya yaranır.Şagirdlər şərti diqqətlə oxumaqla bəndlər üzrə düzgün cavabları tapırlar: 

a)bəndinin cavabı – 28; 

b)bəndinin cavabı – 44; 

c)bəndinin cavabı – 45; 

ç)bəndinin cavabı – 22 olacaqdır. 

  Bu  tapşırıq  şagirdlərin 100 dairəsində biliklərin təkrar edilməsini,biliklərin ümumiləşdirilməsinə xidmət 

edir.Şagirdlərin diqqətinin və məntiqi təfəkkürünün inkişafına kömək edir. 

  Çalışmanın həlli onu aşmaqla toplama və  çıxma üsullarının formalaşmasına kömək edir.Məsələn,28+5,28  ədədi 30 

ədədindən 2 təklik azdır.Deməli,28+5=28+2+3=30+3=33 hesablamaq daha münasibdir. 



2.Misalları həll edin: 

a)Ən böyük ikirəqəmli ədəddə neçə onluq var? 

b)Ən kiçik ikirəqəmli ədəddə neçə onluq var? 

c)40 ədədin böyük,50 ədədindən kiçik olan ədəddə neçə onluq var? 

ç)Sıfırla qurtaran bütün ikirəqəmli ədədləri yazmaq üçün neçə rəqəmdən istifadə etmək olar? 

  Şagirdlər bir o qədər də çətinlik çəkmədən ilk üç bəndəkki tapşırığı yerinə yetirərək a)üçün – 9;b)üçün – 1;c)üçün – 

4;ç)bəndi üçün – 18 olduğunu tapırlar.Cavablar doğrudur.Lakin necə mühakimə apardıqları da 

maraqlıdır.Məsələn,ç)bəndini yerinə yetirərkən iki üsulla mühakimənin aparılması mümkündür: 

1)Həmin ədədlər:10,20,30,...,90 olar.Bu ədədlərin yazılması üçün 9 sıfır və 1,2,3,...,9 rəqəmləri lazımdır.Bu ədədlər 9 

dənə olduğundan,həmin ədədləri yazmaq üçün 9+9=18 rəqəm lazımdır. 

2)Sıfırla qurtaran,ikirəqəmli ədədlərin sayı 9-dur.Bu ədədlərin hər birini yazmaq üçün 2 rəqəm lazımdır.9 dəfə 2 bu edər: 

2+2+2+2+2+2+2+2+2=18 

  Bu  tapşırıq “Yüzlük” konsentrində nömrələməyə dair şagirdlərin diqqətinin və  məntiqi təfəkkürünün inkişaf 

etdirilməsinə dair biliklərinin təkrarına,ümumiləşdirilməsinə xidmət edir. 



3.1,2,3 rəqəmlərinin köməyilə neçə müxtəlif ikirəqəmli ədəd yazmaq olar?Həmin ədədləri yazın. 

  Bu kombinator məsələdir,təkrarlı kombinezonların miqdarının tapılmasını tələb edir.İkirəqəmli,verilmiş rəqəmlərdən 

düzəldilmiş mümkün olan müxtəlif kombinasiyaların tərtib edilməsinin düzgün qurulması tələb edilir.Hər bir kombinasiyanı 

təkrara yazmamaq üçün,hər hansı mühakimə sxemi seçilməlidir.Məsələn, 

ən kiçik rəqəmdən başlayaq və artma ardıcıllığı ilə                    

11,12,13 yazaq.Analoji olaraq 2 ilə başlayaq:21,22, 

23 yazaq. Daha sonra 3 ilə başlayaq:31,32,33 yazaq. 

Bu yazılışı tərtib etmək üçün qrafik köməyindən 

istifadə etməklə şagirdlərə izah etmək olar. 

5

8

2

6

4

3

1

7

9


II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

484 


 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

THE EFFECT OF COOPERATIVE READING STRATEGIES ON IMPROVING READING 

COMPREHENSION 

 

Kamal SHAYEGH

1*

, Elahe EBADI

2

,Parvana PASHAYEVA

3

, Shola BAYRAMOVA

4

, Gunay BABAKHANOVA

5

 

1

Department of English Applied Linguistics, University of Jaen, Jaen, Spain 



2

Department of English Language, Islamic Azad University, Garmsar Branch, Iran 

3Department of General Linguistics, Baku State University, Baku, Azerbaijan 

4Department of English Language, Azerbaijan University of Languages, Baku, Azerbaijan 

5Department of English Language, Azerbaijan University of Languages, Baku, Azerbaijan 

*

kamalshayegh@yahoo.com 

 

Finding an appropriate and effective way of teaching reading comprehension is always considered as one of the most 



important components of language learning by many researchers. The present study aims at investigating the effect of 

cooperative reading strategies on improving reading comprehension of Iranian Intermediate EFL learners. In this research, 

40 learners are selected from among 60 learners through administrating Nelson test. They are all intermediate learners 

randomly assigned in two groups of experimental and control. Having taken pretest, experimental group received treatment 

in cooperative reading strategies during 16 sessions whereas control group received traditional method. One week after the 

last session both groups received post test. Statistical results reveal that experimental group did much better than control 

group and consequently cooperative reading strategies were effective on improving their reading comprehension. 

 

 



TƏLİM PROSESİNDƏ MÜƏLLİM ÜNSİYYƏTİNİN ROLU 

 

Ülkər İmanova 

Qafqaz Universiteti  



ulker_imanova@bk.ru 

 

Cəmiyyətin həyatında müəllim şəxsiyyətinin rolu olduqca böyükdür. Çünki müəllim təhsilalanların həm bilik, bacarıqlara 

yiyələnməsinin, həm də , onların fizioloji, psixoloji cəhətdən düzgün inkişaf etmələrinin qeydinə qalaraq, zəngin mənəvi 

keyfiyyətli  şəxsiyyət kimi formalaşması üçün çalışır. Buna görə  də müəllimlər  şagirdlərin “ daxili dünyasının memarı” 

hesab edilir. Müəllimlik peşəsində fəaliyyət göstərən hər kəs öz peşə borcunu  lazımınca yerinə yetirmək üçün dərin ixtisas 

biliklərinə, pedaqoji-psixoloji biliklərə sahib olmalıdır. Müəllim öz pedaqoji fəaliyyəti müddətində çoxsaylı  şagird 

kollektivi ilə ünsiyyətdə olur. Bu ünsiyyət zamanı müəllim müxtəlif xarakterli şagirdlərə yalnız düzgün pedaqoji-psixoloji 

yanaşma üsulundan istifadə edərsə, müvəffəqiyyət əldə edə bilər.  

Fərqli xarakterdə olan şagird kollektivi ilə  uğurlu pedaqoji münasibət qurmaq üçün müəllimin ünsiyyət bacarığının 

olması vacib amillərdən biri hesab edilir. Müəllimin ünsiyyət mədəniyyətinin olması  həm  şagirdlərlə, həm valideynlərlə, 

həm də məktəb kollektivi ilə yaxşı münasibət yarada bilməsi üçün mühüm rol oynayan əsas şərtlərdəndir. Çünki ünsiyyət 

mədəniyyəti qarşılıqlı  əlaqə  və  fəaliyyətdə  əxlaqi - etik normalara əməl etməyə  əsaslanır ki, bu da müəllim və  şagirdlər 

arasında pedaqoji cəhətdən düzgün münasibətin yaranmasını təmin etmiş olur.  

Bildiyimiz kimi, ünsiyyətin əsasını nitq təşkil edir. Odur ki, müəllim nitiqnin nə qədər dəqiq, səlis, aydın, ifadəli olması 

müəllim – şagird münasibətlərinə birbaşa təsir edir. Başqa sözlə desək, müəllim nitqinin dəqiq, səlis, aydın və ifadəli olması 

pedaqoji ünsiyyətdə bu və ya digər formada təzahür edir. Müəllimin şagirdlərlə ünsiyyəti dedikdə, onun həm elmi nitqi ( hər 

bir mövzunu şərhetmə bacarığı ) , həmçinin təhsilalanlarla apardığı müxtəlif məzmunlu tərbiyəvi söhbətləri başa düşülür. 

Hər hansı mövzunu şərh edərkən müəllim şagirdlərin yaş və fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq kifayət qədər  sadə, lakin 

elmi dildə izah edərək onların mövzunu aydın dərk etmələrinə nail olmağa çalışmalıdır.  Əgər müəllim aydın olmayan, 

mürəkkəb nitqə sahibdirsə, bu, şagirdlərin dərketmə səviyyəsinə uyğun olmadığından onların təlim prosesində çətinliklərlə 

üzləşməsinə səbəb olar. Belə halın olması isə öz-özlüyündə pedaqoji prosesin keyfiyyətinə mənfi təsir göstərər. 

Hər  bir müəllim, xüsusən ibtidai sinif müəllimləri öz nitqi ilə kiçikyaşlı məktəbliləri həvəsləndirməli, onlarda özlərinə 

inam hissini aşılamalıdır. “ Afərin” , “zəhmət olmasa” , “xahiş edirəm” və s. bu kimi ifadələr nəinki səmimi münasibətin ya-

ranmasına səbəb olur, eyni zamanda, şagirdlərin dərsə daha  həvəslə və inamla yanaşmasına təsir göstərir. Bu tip ifadələr 

həmçinin  şagird  şəxsiyyətinə edilən hörmətin təzahürü kimi də meydana çıxır. Müəllim  ən gərgin və  əsəbi anlarda belə 

islətdiyi sözlərə nəzarət etməli, heç bir kobudluğa yol verməməli və şagird şəxsiyyətini alçaldan ifadələri işlətməməlidir. 

Müəllim öz nitqi, ünsiyyət mədəniyyəti ilə hər zaman şagirdlərə nümunə olmağı bacarmalıdır. Müəllimin dolğun nitqə 

sahib olması şagirdlərin də nitqinin formalaşmasına birbaşa təsir edir. Müəllim şagirdlərə düzgün danışmağı öyrətməlidir. 

Bunun üçün müəllim təlim prosesində şagirdlərin fikrini düzgün və dəqiq ifadə etmələrinə fikir verməlidir. Əgər şagirdlərin 


II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

485 


 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

nitqində hər hansı nöqsan müşahidə olunarsa, müəllim bunu aradan qaldırmağa çalışmalıdır. Şagirdlərin nitqindəki qüsurları 

aradan qaldırmaq üçün müəllim ardıcıl iş aparmalıdır. Ümumiyyətlə, təlim prosesinin ilk günlərindən etibarən müəllim 

şagirdlərin ünsiyyət mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsinin qayğısına qalmalıdır. 

Beləliklə, ünsiyyət mədəniyyətinin olması normal müəllim-şagird münasibətinin yaranmasında və müəllimin öz 

şagirdlərinə nümunə olmasında  əvəzsiz rola malikdir. Müəllim təlim zamanı düzgün nitq ifadələrindən bəhrələnərək 

ünsiyyət mədəniyyətinə riayət etməsi ilə bir neçə mühüm məsələnin dügün həllinə nail ola bilər. Həmin məsələlər əsasən 

aşağıdakılardan ibarətdir: 

     

- şagirdlərin mövzunu daha aydın dərk etməsi ;   



 

 

 



 

 

 



 

- şagirdlərin dərsə olan maraq və meyllərinin daha da artırılması ;   

 

 

 



 

 

- şagirdlərdə özünəinam hissinin formalaşdırılması və s.  



 

 

ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASINDA                               



DEMOKRATİK YANAŞMA NÜMUNƏLƏRİ 

 

Elmir QURBANOV 

Qafqaz Universiteti 



equrbanov@qu.edu.az 

 

Ölkələrin keçdiyi tarixi mərhələlərdə müxtəlif siyasi-ictimai quruluşlar təhsilin idarə olunmasında da müxtəlif 

strategiyalar tətbiq olunmasına şərait yaratmışdır. Son dövrlərdə demokratik quruluşların dominantlığı təhsilə də demokratik 

yanaşmanı vacib hala gətirməkdədir. Aşağıdakı bir neçə mühim nümunədə ümumtəhsil məktəblərinin idarə olunmasında 

demokratik yanaşmanın əhəmiyyəti görünməkdədir. 

Seçilmiş rəhbərlik.Hal hazırda bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə mövcud olan təhsil sistemi hiyerarxik diqtə üsulu 

ilə idarə olunur. Yuxarıdan asağıya demək olar ki bütün qərar qəbul etmə səlahiyəti olan vəzifəlilər təyin yolu ilə vəzifəsinin 

icrasına başlayır və bu təyinlər fonunda da idarə etmə sistemi avtoritar üslubla həyata keçirilir. Halbuki, demokratik 

yanaşma nümunəsi olaraq məktəb rəhbərliyinin kollektiv tərəfindən seçilməsi avtoritarlığın minimallaşdırılmasına xidmət 

etməklə yanaşı eyni zamanda pedaqoji prosesləri də asanlaşdırmış olar. ABŞ və Finlandiya kimi təhsildə yüksək keyfiyyət 

göstəricilərinə malik ölkələrdə bu məqam çox vacib məsələ olaraq diqqət mərkəzində tutulur. 



Kollektiv fəaliyyət. Şagirdlər yalnız onlarla birbaşa ünsiyyətdə olan və onlara müəyyən fənni tədris edən müəllimlərdən 

deyil eyni zamanda məktəbin digər müəllimlərindən, məktəbin rəhbərliyindən, məktəb rəhbərliyi ilə müəllimlər arasındakı 

münasibətdən, məktəbin idarə olunma şəklindən də təsirlənirlər. Şagirdlər onlara bu haqda birbaşa məlumat verilməsə belə, 

müəllimlər otağında baş verənləri, rəhbərliyin müəllimlərlə, müəllimlərin bir-biriləri ilə münasibət və davranışlarını 

müşahidə edir. 

Müəllimlərin pedaqoji fəaliyyətində yaradıcılığı  məhdudlaşdıran, innovasiyaların yalnız hiyerarxik əmrlə  tətbiqinin 

mümkünlüyünə inanan, gənc müəllimlərin yeni fikirlərinə  dırnaqarası baxan və onları  ənənəvi metodların qısqacında 

saxlamağa çalışan rəhbərlik və idarə etmə üsulu şagirdlərin zehnində  təzyiqçi, qeyri-sivil bir kollektiv/cəmiyyət modeli 

formalaşdırır. Halbuki,  məktəb rəhbərliyi tərəfindən seçilmiş düzgün strategiya, demokratik yanaşma müəllimlərdə 

motivasiya meydana gətirməklə yanaşı şagirdlərə də nümunəvi cəmiyyət, kollektiv və müştərək fəaliyyət nümunəsi təqdim 

etməkdədir. 

Kurikulum və  dərslik.  Təhsildə standardlaşdırma və  mərkəzi idarə sistemi əlbəttə ki idarəni asanlaşdırır və bu 

bütövlükdə keyfiyyətin artırılmasına xidmət edir. Lakin, fərqli coğrafi mühitdə, fərqli infrastruktura sahib bölgələrdə, fərqli 

etnik kökə və ya ənənəyə, fərqli yaşayış standardlarına malik olan şagirdlərə tamamilə eyni standard tətbiq etməyə çalışmaq 

və onlardan eyni performansı gözləmək həm onları həm də onların müəllimlərini çətin vəziyyətlə üz-üzə qoymaq deməkdir. 

Bu isə qeyri-demokratik yanaşmanın təzahürü kimi görünə bilər və  həmin pedaqoji mühitdə qarşısındakının hiss və 

fikirlərini nəzərə almayan rəhbərlik təzyiqinin və avtoritarlığın hiss olunmasına gətirib çıxarar. 

Hər hansı bir bölgədə fəaliyyət göstərən bir məktəbdə müəyyən bir fənni tədris edən müəllimlərin birgə müzakirələri 

nəticəsində  mərkəzdən təqdim olunmuş  tədris planına  əlavələr edilməsi və üzərində uyğunlaşdırmalar aparılması 

müəllimlərin pedaqoji fəaliyyət azadlığının bir hissəsi olması pedaqoji prosesin asanlaşdıracaq və ümumilikdə 

məhsuldarlığı artıracaqdır. Dərslik seçimində  mərkəzi idarəetmə orqanının tövsiyyələri də  nəzərə alınmaqla,  əlavə 

materialların və müxtəlif nəşrlərin istifadəsinə şərait yaradılması sivil yanaşmanı nümayiş etdirmiş olardı. 

Valideynlərlə münasibət. Şagirdlər məktəb rəhbərliyinin müəllimlərlə olan iş münasibətlərinə diqqət yetirdikləri kimi 

onların (həmçinin müəllimlərin) cəmiyyət üzvləri, xüsusi ilə  məktəbdə  təhsil alan şagirdlərin valideynləri ilə olan 

münasibətlərinə də diqqət yetirir. 

Valideynlərlə  iş yalnız  şagirdlərin qiymət cədvəlinin müzakirə edildiyi valideyn iclasları ilə kifayətlənməməli, 

valideynlərin məktəbdə gedən proseslərdən tam xəbərdar olmaları  və  bəzi müəyyən məsələlərdə fikirlərini ifadə etmə 


II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

486 


 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

hüququna malik olmaları, hətta birgə layihələr həyata keçirmələri müştərək fəaliyyətə nümunə olar və təhsildə daha yaxşı 

nəticələr  əldə olunmasına da səbəb ola bilər. Müəllim-valideyn-şagird üçbucağını ABŞ kimi inkişaf etmiş ölkələrdə 

pedaqoqlar müvəffəqiyyət üçbucağı adlandırır. Mətbuatda da bu üç tərəfin məqsədyönlü  əməkdaşlığının uğurlu nəticələri 

mütəmadi işıqlandırılmaqdadır. Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən Azərbaycan Beynəxalq Təhsil Mərkəzinin 

(əvvəlki adı ilə “Çağ Öyrətim”) nəzdində fəaliyyət göstərən ümumtəhsil məktəblərinin bu istiqamətdəki təcrübəsi nümunə 

kimi göstərilə bilər. 

Sinif rəhbərləri vasitəsilə valideynlərə fərdi yanaşma, övladlarının tədrislə əlaqəli yaxud sosial-psixoloji məsələlərinin 

müzakirəsi həm valideynlər həm də  şagirdlər üçün problemlərin birgə müzakirəsi ilə  həlli kimi demokratik təcrübə 

yaşatmaqla yanaşı eyni zamanda məsuliyyət və qarşılıqlı cavabdehlik hisslərini də artırır. 



Müştərək qərarlar. Valideynlər eyni zamanda məktəbin yerləşdiyi bölgənin icma üzvləri olduqları üçün və  həmin 

bölgədə hansı yaşayış standardlarının mövcud olduğunu hamıdan yaxşı bildikləri üçün müəyyən dərəcədə dərs materialları 

da daxil olmaqla xüsusi ilə valideynlərlə birbaşa əlaqəli məsələlərdə söz sahibi olmaları vacibdir və bu cür məktəb-valideyn 

müştərəkliyi şagirdlərə də nümunə təşkil edəcəkdir. Bu cür yanaşma ilə ali peşə sahibi pedaqoqlar həm icma üzvləri olan 

valideynlərə həm də şagirdlərə demokratik təcrübə yaşatmış olar. 

 

 

UŞAQLAR VƏ RƏSMLƏR 

 

Ulduz  MƏMMƏDRZAYEVA 

Qafqaz Universiteti  



star.mva.89@mail.ru 

 

Uşaqların çəkdikləri rəsmlər onların daxili aləmindən xəbər verir.Çəkdikləri ev,insan,ağac rəsmləri və onların çəkiliş 



forması bizə bir çox ipucları verir.İstifadə etdiyi rənglərdə çox şeyi özündə əks etdirir.  

Uşaqlar oxuma-yazma öyrənənə  qədər danışıq qabiliyyəti formalaşmadığı üçün duyğularını, sızıntılarını, qorxularını 

sözlü ifadə edə bilmirlər.Ancaq çəkdikləri rəsmlər uşağın daxili dünyasını,düşüncə  tərzini,ətrafı ilə olan problemləri 

haqqında məlumat verir.İstifadə etdiyi kağızın böyüklüyü,fiqurların kağıza yerləşdirilməsi,rəng seçimi,onun psixi 

vəziyyətini daxili aləmini yamsılayır. 

Uşaqların 2 yaşından etibarən  əlinə  qələm keçəndə  nəyisə qaralamağa başlayır.Əslində bu qaralamalarda nədənsə 

xəbər verir.Böyüklər tərəfindən heç bir məna daşımayan bu qaralamalar uşağın başa salmaqda çətinlik çəkdiyi 

sıxıntıları,sevincləri,şəxsiyyətlərarası münasibətləri,gözləntiləri və ümidlərinə işarədir.Uşaq yaz günü çəkdiyi ev rəsmində 

tüstü çıxan bir baca çəkibsə,bu evdə həyat olduğunu ,yemək bişdiyini,ailə üzvləri arasında sevgi olduğunu göstərir.  

Yer üzərində  çəkilməyən və yolu olmayan bir ev, ailənin  ətrafa,  şəxsiyyətlərarası münasibətlərə  və dostluğa qapalı 

olduğuna işarədir.Bundan başqa evdə danlanan, təhqir olunan bir uşaq insan üzü çəkərkən qulaqları çəkməyə bilər.Qulaqları 

çəkməyən bir uşaq danlağı eşitmək istəmədiyini,qulaqları böyük çəkən uşaq isə dinləməkdən zövq aldığını göstərir.  

Uşağın çəkdiyi rəsmdə  rənglərin mənasi 4 yaşından sonra bir məna daşıyır.3-4 yaş arası istifadə olunan rənglərin 

gerçəkliklə heç bir əlaqəsi yoxdur.Xoşuna gələn rəngi coşğuyla istifadə edər.Sevdiyi bir insanın rəsmini çəkmək istəyəndə 

sevdiyi rənglərdən istifadə edər.4 yaşından sonra rənglərdən istifadə psixoloji olaraq dəyərləndirilə bilər.Misal olaraq 

xoşbəxt rəsmlərdə əsasən sarı, kədərli rəsmlərdə əsasən qəhvəyi rəng daha çox istifadə edilir.  

Yaşıl rəngdən çox istifadə edən uşaq özünə güvəni olan, sözəbaxan, tez adaptasiya olan, xoşbəxt uşaqdır. Yaşıdlarına 

görə daha yetkindir.Mavi rəngdən istifadə edənlər duyğularını idarə etməyi bacaranlardır.Ailəsi tərə-findən sevilən və dəyər 

verilən uşaqlar isə sarı rəngdən istifadə edirlər. Ana və atanın dəstəyinə və güvəninə ehti-yac hiss edən uşaqlar bənövşəyi 

rəngdən istifadə edirlər.Qara rəng isə qaramsallığı ifadə edir. Qırmızı  həm güvə-ni və  həyatı,həm təhlükəni və ölümü 

yamsılayır.Bu uşağın şüuraltında qırmızıdan necə istifadə etməsindən asılıdır. 

Uşağın çəkdiyi  şəklin analizində kağızın bölmələri də çox vacibdir.Yəni kağızın üst qismi- aydınlığı, həyəcanlılığı, 

pozitivliyi göstərir.Alt hissəsi hafizəni təmsil edir.Sol tərəfdə yerləşdirilmiş şəkilin sahibi daim diqqət mərkəzində olmağa 

çalışan,özünü sevən biridir.Sağ tərəf  isə gələcəyə istiqamətləndirilmiş xarakter tipidir.Orta-bu günü xarakterizə edir,uşağın 

içində olduğu hissləri yamsılayır.Səhifənin aşağısında çəkilən kiçik fiqurlar güvənsizlik,depressiya,özünəqapanma 

hallarından xəbər verir.Fiqurun orta xəttə uzaqda,sol tərəfdə yerləşdirilməsi romantik,sevgiyə ehtiyacı olan,atılan uşaqlarda 

qeydə alınır. 

Çəkilən insan fiqurlarının mənası. 

Baş: Rəsmdə başın normadan böyük çəkilməsi romantik,sosial fobiasi olan,özünü zəkaca yaşıdlarından asağı 

görən,məktəb fəaliyyəti uğurları  zəif olan uşaqlardır.normadan kiçik çəkilən baş dost tapmaqda və insanlarla ünsiyyət 

qurmaqda çətinlik çəkən,özünə qapanan uşaqlardır. 


II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

487 


 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Saçlar:  Uşağın çəkdiyi rəsmdə yastılanaraq boyadığı saçlar uşağın fiziksəl olaraq daha güclü olma arzusunu 

göstərir.Valideynlərin saçını yastılanaraq çəkənlər ailə içində söz sahibi olma istəyindən xəbər verir.  

Ağız: qalın çəkilmiş,dişlərin göründüyü açıq bir ağız- insanlarla danışmaq istəyini,qapalı,dar ağız isə insan-larla 

münasibət qurmaqdan çəkindiyi göstərilir.Pis söz danışan,söyüşdən istifadə edən uşaqlar ağzı normadan açıq çəkilir. 

Gözlər: Gözün içinə gözbəbəyi çəkən bir uşaq, özünü artıq dərk edir.Məktəb yaşına çatmış uşaq gözbəbəyini çəkmirsə 

deməli uşaqda əqli gerilik,daxili aləmində boşluq olduğuna işarədir 

Burun: Burun, olduğundan böyük çəkilibsə özgüvəni böyük,kiçik çəkilibsə özgüvən aşağıdır. 

Qollar:  İki yana açılan qollar insanlarla yaxın münasibət quran,mehriban uşaqların rəsmlərində görünür.Bəzən 

insanlarla yaxın əlaqədə olmaq istəyinə də bir işarə ola bilər.Gövdəyə bitişik çəkilən qollar insanlarla münasibət qurmaqda 

çətinlik çəkən uşaqlarda görünür.Qolların heç çəkilməməsi xarici ətraf aləmlə heç bir ünsiyyətin olmamasına 

işarədir.Valideynin qolu çəkilməyibsə deməli uşaq valideynindən lazımı diqqəti görmür mənasına gəlir. 

 

 

DƏRSDƏ DİALOQ ÜSULUNDAN İSTİFADƏ YOLLARI 



Veysel GÜLEN 

Qafqaz Universiteti 

 

Fəal, interaktiv təlim metodlarından geniş istifadə edilməsi  şagirdlərin fəallaşdırılmasında, yaradıcı axtarışlara 



qoşulmasında, bilikləri müstəqil mənimsəməsində, dərslərin maraqlı, səmərəli qurulmasında mühüm rol oynayır. Lakin 

onların hər birinin özünəməxsus cəhətləri də vardır ki, müəllimlər dərsə hazırlaşarkən   bunları  nəzərə alır, metodları 

mövzunu, uşaqların marağını, sinfin səviyyəsini nəzərə  almaqla seçirlər.  Çoxillik təcrübəmdən bu qənaətə  gəlmişəm ki, 

ibtidai siniflərdə kiçikyaşlı məktəblilərin inkişafına ən yaxşı təsir edən metodlardan biri də dialoqdur. 

Məlumdur ki,  təhsilin sonrakı pillələrində  şagirdlər üçün zəruri olan əqli qüvvənin inkişaf səviyyəsi, tədris-idrak 

fəallığı və tədqiqata maraq  ibtidai siniflərdə formalaşır. 

Məktəbəqədər yaşlı  uşaqlarda   məhz   təlimin bu pilləsində mühakimə yürütməkdə  və  fəaliyyətdə  sərbəstlik yaranır. 

Bunlara nail olmaq üçünsə, ilk növbədə, sinifdə münbit təlim mühiti  yaradılmalıdır. Belə bir mühit  inkişafetdirici təlimin 

təşkilidir.  İdrak fəaliyyətinin aparıcı motivləri olan   intellektual motivlər   hər bir dərsdə müəllim və  şagirdin qarşılıqlı 

yaradıcı fəaliyyəti prosesində, müəyyən metod və üsulların köməyi ilə yaradılır. Belə üsullardan biri isə dialoqdur. Dərsdə 

dialoq təşkil etmək və aparmaq şagirdlərdə problemin qoyuluşu, axtarışı, onların həlli vasitələrinin tapılması kimi 

qabiliyyətlərini formalaşdırır, idrak prosesini yaradıcı axara yönəldir, öz gücünə inam hissləri aşılayır. 

Tədris probleminin qoyuluşu və onun həlli metodlarını, şagirdlərin idrak fəaliyyətini praktikada necə reallaşdırmasını 

nəzərdən keçirək. 

Sövqedici, təhrikedici dialoq. 


Yüklə 10,69 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   144




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin