Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 10,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- GƏNC ALİMLƏRİN HAZIRLANMASI Vüsalə ƏLİYEVA
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- PHILOLOGICAL SCIENCES TRANSLATION
- CONFERENCE TRANSLATION Asmar HASHIMLI
- ВИДЫ ПЕРЕВОДОЧИКОВ Амина АХМЕДОВА
- Переводы в сфере медии
- Последовательный перевод
|
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 493
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan MÜASİR TEXNOLOGİYALARIN İBTİDAİ SİNİFLƏRDƏ TƏTBİQİ Şəhla MUSAYEVA Qafqaz Üniversiteti Texnologiya həyatımızın bütün sahələrini əhatə edən, gündəlik həyatımızı asanlaşdıran, inkar və əvəzedilməz rola malik olan əsas vasitədir. Müasir texnologiyaların və innovasiyaların, xüsusilə İKT cəmiyyətdə və bütövlükdə dünyada yaratdığı dəyişikliklər həm mənfi, həm də müsbət faktorların ortaya çıxmasına səbəb oldu. XX əsr elm və texnikanın, XXI əsrin son 10 illiyində isə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları cəmiyyətin inkişafınaəsaslı təsir göstərən amillərdən birinə çevrilmişdir. Müasir dövrdə inkişaf etmiş ölkələrdə, eləcə də Azərbaycanda təhsil sahəsində aparılan islahatlar universitet, lisey və məktəblərdə texniki avadanlıqların (kompyuter, proektor) istifadəsinə və yeni təlim texnologiyalarının tədqiq və tətbiqinə son 10 ildə xüsusi yer verilir. İbtidai siniflərdə bu yeniliyə nəzər saldıqda maraq doğuran və təcrübələri özündə birləşdirən faktlar meydana çıxır. Müasir texnologiyanın ibtidai sinif şagirdlərinə uyğun olub-olmaması, mənimsəniləcək dərs programına təsiri, dərs prosesindəki aktivlik, özünü ifadə edə bilməsi, psixoloji təsirin müəyyənləşdirilməsi, vaxtdan səmərəli istifadə və bu kimi önəmli amillərin araşdırılması və gələcək nəsillər üzərində tətbiq olunacaq metodların düzgün olub-olmadığını ortaya çıxaracaq. Müasir texnologiya və təlim metodlarının bir çox ölkələrdə geniş yayıldığını nəzərə alsaq, araşdırmalar təcrübəyə əsaslanaraq maraqlı məlumatlar ortaya çıxarır. İbtidai siniflərdə yeni texniki avadanlıqların istifadəsi müəllimlərin üzərinə düşən vəzifələrdən biridir ki, öyrədici şəraitdən səmərəli istifadə edərək lazımi materialları hazır edə bilsin, şagirdlərin bundan yararlanmasını təmin etsin. Bu baxımdan dərs prosesində cd -dən istifadə, slide və video materialların köməyi ilə biliklərin zənginləşdirilməsi əlverişlidir. Bəs ibtidai siniflərdə müasir texnologiyalardan nə məqsədlə istifadə etmək olar ? Şagirdlərin ilkin yazı vərdişlərini, sərbəst oxumağı və fikirlərini aydın ifadə edə bilməsini nəzərə alsaq kompyuterlərə ehtiyacın daha az olduğu aydın görülür. 2-ci sinifdə tədris olunan informatika dərsi şagirdlərə kompyuterlə ilkin tanışlıq üçün kifayət qədər dərs programı ayırır. Bu sonrakı mərhələlərdə yeni texniki cihazlardan istifadəni də asanlaşdıracaq. İnteraktiv təlim metodlarının önəmi və dərs prosesində istifadə qaydası da maraqlı və önəmli prosesdir. 6-12 yaş erkən məktəblinin inkişafını fiziki və psixoloji aspektlərdən nəzərə alsaq istifadə olunan hər metod məktəblinin təlim və tərbiyəsinə böyük təsir edir. Oyun aləmindən yenicə ayrılmış uşaqların diqqətini dərsə yönləndirmək məqsədilə dərs zamanı əlavə olaraq nağıllar danışmaq, tapmaca tapmaq və ya yaş səviyyələrinə uyğun olaraq yüngül idman hərəkətlərinin icrasını tapşırmaq əlverişli olar. İnteraktiv təlim metodlarına uyğun olaraq qrup işinin təşkili, şagirdlərin birgə fəaliyyəti, fikirlərinin sərbəst şəkildə istifadəsi, özünün davranış qaydalarında müsbət və mənfi xüsusiyyətləri anlamasına, keçilmiş yeni materialda çətinlik çəkdiyi hissəni özü müəyyən etməsinə geniş imkan yaradılır. Kiçik məktəbli,hər biri müxtəlif qavrama anlayışlarına uyğun olaraq göz yaddaşı adlandırılan (visual) –şagirdin yazılanları görmə ilə qavraması və yaddaşına həkk etməsi,eşitmə (audience) –bütün diqqətini yeni dərsin öyrənilməsinə və anlaşıqlı olmasına yönəldir. Kinestetik (Kinesthetic) –sinifdə daim hərəkətdə olmasına baxmayaraq, diqqətini dərsə verə bilən şagirddir. Bu xüsusiyyləri nəzərə alaraq müasir texnologiyaların sinif şəraitindəki müxtəlifliyə cavab verə bilmədiyi, şagirdləri yaxşı tanıyan və onların xasiyyətlərinə bələd olan müəllimləri nəzarət edə bilər, onların çətinliklərini birgə həll edə bilərlər. Kompyuter və digər texniki vasitələr hiss, duyğu və düşüncələrə qarşılıq verə bilməyən, lakin müasir dövrün tələbindən asılı olaraq tədrisi mühim olan materiallar toplusundan ibarətdir. Texnologiyanın bir çox Avropa ölkələrində yüksək inkişafına baxmayaraq , ibtidai sinif təhsilində müəllim-şagird münasibətlərinə geniş yer verilir, eyni zamanda kiçik hekayələrin səhnələşdirilməsində şagirdlərin fəal interaktiv təlim metodlarına uyğun olaraq iştirakına , dioloqlara, bilik və bacarıqların təkminləşməsinə önəm verilir. Müasir dövrdə texnologiya nə qədər inkişaf etsə də, insanlar canlı ünsiyyət formalarına daha çox üstünlük verməyə çalışır, bunun özlərini daha rahat ifadə etmə vasitəsi olduğunu anlayırlar. Gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsi olan müasir texnologiyaların istifadəsi bütün elmi-texniki sahələrdə əvəzolunmaz rola malik olan, cəmiyyətdəki bir çox proseslərin axışına hərtərəfli təsir edən mühim vasitədir. Müasir texnologiyaların istər elm sahəsində, istərsə də digər məqsədlər üçün onun geniş imkanlarından düzgün istifadə nəzərdə tutulan məlumatın və görüləcək işin sonunda istənilən nəticənin əldə olunmasına gətirib çıxaracaq.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 494
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan GƏNC ALİMLƏRİN HAZIRLANMASI Vüsalə ƏLİYEVA Qafqaz Üniversiteti Təhsil siyasəti inkişaf etmiş ölkələrdə həmişə daxili siyasətin əsas xəttini təşkil edib. Çünki fədakar, vətənpərvər, bacarıqlı həkimlər, mühəndislər, ixtiraçılar, ağıllı idarəçilər hazırlamağın ilkin çıxış yolu təhsilin yüksək səviyyədə qurulmasından asılıdır. Elm — təbiət, cəmiyyət və insan təfəkkürü haqqında obyektiv, sistemli və əsaslandırılmış biliklərin əldə edilməsinə, dəqiqləşdirilməsinə və yayılmasına yönəlmiş insan fəaliyyəti növüdür. Bu fəaliyyətin əsasını elmi faktların toplanması təşkil edir. Texnologiyanın və elmi nailiyyətlərin yaşandığı bir dövrdə təhsilin əsas məqsədi uşaqları dünyanı təcrübə edərək öyrənməyə və dərk etməyə sövq etməkdir. Bu da təbii ki, əzbərdən çox təcrübə sayəsində baş verir. Böyük fizik İsidor Rabi deyirdi ki, “Alimlər cəmiyyətdəki Peter Penlerdir kim ki, heç zaman sual verməkdən yorulmurlar və valideynlərinə deyirlər Niyə? Niyə? Niyə?”. Çünki hansı cəmiyyətdə olmağından asılı olmayaraq uşaqlar ağacların necə böyüdünü, çiçəklərin rənglərini, heyvanların ölməyini öyrənməyə, cavabları tapmağa çalışırlar, Marcelo Gleiser deyir ki, “Hər bir uşaq dünyaya alim olaraq göz açır.”. Belə olan təqdirdə biz dəqiq elmləri ön plana çıxartmalıyıq. Çünki dəqiq elmlər təbiəti öyrənir və ortaya çıxan problemlərdə çıxış yolu axtarıb tapır ki, bu da uşaqların təbiətə qarşı olan suallarına cavab tapmaqlarına və dəyişən dünyaya uyğunlaşmaqlarına kömək edir. Ona görə də biz ibtidai siniflərdə kimya, biologiya, fizika fənnlərinin ilkin anlayışlarını keçmək və uşaqlara təcrübə aparmaqlarına şərait yaratmalıyıq. Kiçik təcrübələrə misal olaraq “ dəmirin paslanması və oksigen”, “ Karbondioksit”, “ bitkilərin kök atması”, “ quru buzla iş” və s. göstərə bilərik. Təcrübə aparan hər bir gənc tədqiqatçıda ilk növbədə bu fənnə aid maraq oyanır və bu maraq onu fənni öyrənməyə, araşdırma aparmasına, bir problemin həllini tapmasına, fikir ortaya qoymasına, nəticələri toplayıb analiz etməsinə kömək edir. Ona görə məktəb programlarında dəqiq elmlər bu şəkildə tətbiq olunmalıdır: 1. Dəqiq elmlər haqqında ümumi məlumat vermək ( Kimya, biologiya, fizika). 2. Dəqiq elmlər vasitəsilə şagirdlərə zehin və əl qabiliyyəti qazandırmaq. 3. Dəqiq elmlər və texnologiya sahəsində uşaqlarda iş qabiliyyətləri formalaşdırmaq. Bunun üçün isə ilk əvvəl bu sahədə kitablar nəşr etmək, bu kitablarda uşaqların yaşlarına uyğun kiçik təcrübələrə, həmçinin elm adamları və onların gördükləri işlər haqqında şəkilli izahlara yer vermək lazımdır. Bununla yanaşı, uşaqların zəkasını inkişaf etdirən oyun proqramlarının, animasiyaların hazırlanması və bunun siniflərdə tətbiq olunması, uşaqların iştirakı ilə kiçik təcrübələrin əks olunduğu qısa filmlərin çəkilməsi, uşaqların təbiətə, fabrik və zavodlara ekskursiyası, olimpiyadaların təşkil olunması, şagirdlərin İnepo kimi konfranslarda iştirak etməsi də vacib şərtlərdən biridir. Bütün bunlardan uğurlu nəticə almaq üçün ilk növbədə ibtidai sinif müəllimlərindən xüsusi bacarıq və yaradıcılıq tələb olunur. Buna görə də hər bir müəllim dəqiq elmləri öyrənməli, laboratoriyada işləməyi bacarmalı, təhsil sahəsindəki yeniliklərdən xəbərdar olub onu öz metodlarında istifadə etməyi bacarmalıdır. Bunlarla yanaşı hər bir müəllim psixologiyanı, Vuqotski, Piyaje kimi psixoloqların əsərlərini tədqiq etməlidirlər. Ken Rabinson deyir: “ Uzaq bir yerdə ölü bir sahə var. Orada heçnə bitmədiyinə görə elə adlandırılır. O sahəyə yağış yağmırdı. Bir gün güclü bir qasırğa gəldi və bütün günü yağış yağdı. Sabah o sahə laləzarlığa çevrilmişdi. Sən demə torpaq ölü deyilmiş, sadəcə torpağın yağışa ehtiyacı varidi.” Bunlardan başqa biz bu sahədə inkişaf etmiş ölkələrin təcrübələrindən faydalanmalı və ibtidai sinif müəllimlərinin bu ölkələrdə yay kurslarında iştirak etməsinə şərait yaratmalıyıq. “Görüldüyü kimi, onsuz da uşaqlarda fitri olaraq öyrənməyə maraq və tədqiqatçılıq duyğusu mövcuddur.” Sadəcə bu duyğuları və marağı müsbət yöndə dəstəkləmək lazımdır.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 495
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 18-19, April 2014, Baku, Azerbaijan PROCEEDINGS SECTION II PHILOLOGICAL SCIENCES TRANSLATION
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 496
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan CONFERENCE TRANSLATION Asmar HASHIMLI QafqazUniversity eheshimli@std.qu.edu.az Baki / AZERBAIJAN
The key component of the international conferences and meetings is about deciding on adequate interpreter. The quality of the communication depends on how proficient the interpreter is and under which circumstances it occurs. Conference interpreters provide communication between the people whose languages and cultures are distinct from each other. They play a bridge role in the areas that expounders can express ideas in their native language and at the same time wish for communicating with foreigners. Conference translation does not take into account any written translation. An interpreter should translate in both directions without the use of any dictionaries during translation process in contradistinction to translator. There are two types of interpreting: simultaneous and consecutive translation. During simultaneous translation interpreter talks at the same time with the speaker and conveys the speech he hears through headsets instantly. Simultaneous translation equipments consist of soundproof booth for interpreter, microphone for speaker and headphone system for audition. The interpreter can't start interpreting until he understands the general meaning of the sentence. However, during consecutive translation interpreter translates sentence or paragraph, after speaker finishes, via the notes he took in the course of the speech. This kind of translation doesn’t entail any tool except microphone. A key skill involved in consecutive interpreting is note- taking, since few interpreters can memorize a full paragraph at a time without loss of detail. Conference translation is quite challenging since it requires knowing foreign language in a sophisticated way and exceptional language aptitude. The number of professional conference interpreters in the world is approximately a few thousands. This job necessitates profound common culture, comprehensive terminological grasp in various areas and being capable of doing abrupt switches between two languages as well as having accurate control of these two languages. Moreover, trustworthiness, in other words, to esteem to the privacy of the current conference, is one of the essential features of a satisfactory interpreter’s. Additionally, you should take into consideration each and every detail such as speaker’s style or speech tone. Just like not all the translators can do simultaneous or consecutive translation, nor can everyone knowing foreign language be an interpreter. Proficiency is prerequisite of perceiving correctly and making accurate sense. Over and above that, an adept conference translator’s distinctive characteristics include knowing extensive vocabulary in both languages, being able to get indications in discourse, possessing specific note-taking system, high degree of responsibility, being good at human relations, having the ability of concentrating, speaking publicly, tackling stressful moments, delivering current message accurately and quickly. Furthermore, you can get them especially through comprehensive education period. And, last but not least, education is not completed until you have at least 2-3 years of experience. Translations, made by unspecialized people, can lead whole organization to the terrible situations. The Automatic Translation projects that were popular since 1950's failed, generally because translation is about getting the basic meaning. Conference translation is not about translating words and sentences following one after another, but transferring fundamental context and notions from source language to target language. When the interpreter accomplishes to make listeners feel like there is no means and manages to result in the dialogue much the same as direct communication, then it means he implements his duty excellently. Hence, employers display extreme sensitivity to expertness while recruiting interpreters. Consequently, conference translation plays very important role over all development areas in the contemporary world, thus people should pay attention to its inevitable progress.
ВИДЫ ПЕРЕВОДОЧИКОВ Амина АХМЕДОВА Университет Qafqaz aminaahmed506@gmail.com Ашхабад/ТУРКМЕНИСТАН
Как мы знаем, профессиональные переводчики растут как можно быстрее в нашемсовременном глобальном рынке. Если выявляетесь владельцем бизнеса, кто в намерении иметь отношение с международными инвесторами, врачв отделении неотложной помощиили настройкинеотложной помощи, илиадвокат, которыйдолжен общатьсясо свидетелями, которые не являются носителями английского языка, профессиональныепереводчикиявляются
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 497
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan неотъемлемойчастьюуспешнойбизнеса.Так же переводчикимогут работатьв различных областях, или они могут выбрать специализацию водной области. Вот вам краткий обзорнекоторых изразличных типовпереводчикови что они делают: Внештатные переводчики- они не по найму . Они либо связываются по письменному и устному переводу компаний, бизнеса или других частных клиентов, либо могут быть зарегистрированы с крупными транснациональ- ными организациями , которые обращаются им, когда они нуждаются в их услугах.
использовать множество различных способов понимания в одной сессии и могут переводить в разных местах ( в судах ,в административных трибуналах, в полицейских участках и т.д. ) . Право квалифицированного переводчика для тех, кто не понимает язык суда , как правило, считается одной из основополагающих норм правосудия. Вот почему в дополнение к практическое освоение исходного и целевого языков, доскональное знание законодательства и правовых и судебных процедур, что требуется от судебных переводчиков . Медицинский перевод-Вусловиях здравоохранения, крайне важно иметьчеткую связьмеждуврачами ипациен- тами. Медицинскийпереводпредусматривает, чтосвязь между пациентами иихврачей, медсестер идругихсотрудни- ковдля обеспечениямедицинских услугпонятьсимптомыпациентов поточныхдиагнозов, а также для обеспеченияпа- циентам понятьихпланы лечения. Качествомедицинскойпереводтребуетсяглубокое знаниемедицинской терминоло- гии, а также возможность общатьсямедицинскиепонятияясно и просто. Пониманиекультурных различийтакже необходим. Переводы в сфере медии- эти переводчики работают одновременно для прямой трансляции телевидения , таких как пресс-конференции, живых или записанных на пленку интервью с политическими деятелями , музыкантов , художников, спортсменов или людей из деловых кругов .
говорить. Некоторые толкователи европейских языков предпочитают идти фразу за фразой. На японском и английском языке, предложение является минимальной единицей, и наиболее эффективным является по каждому пункту. Спикер не должен говорить медленно, должна быть нормальная скорость для понимания. Главное не говорить слишком долго перед паузой: переводчики могут только сохранить столько, если они хотят сделать это точно. Последовательный перевод рекомендуется, если точность имеет первостепенное значение. Перевод с жестами- эти переводчики помогают облегчитьобщение междуглухими илислабослышащихлюдей. Онив основном используютамериканский язык жестов, но может быть предложенопереводитьс помощью английских порядоковых словили дажепрояснить ситуациюдля тех, кточитает с губ. Некоторые переводчики специализируют натактильнойподписаниидля тех, ктокакслепой и глухой. Cинхронный перевод- при выполнении синхронного перевода, переводчик сидит в кабинке носить наушники и говорит в микрофон . Строго говоря, "синхронный перевод" является неправильным пока он или она не понимает общий смысл предложения. Переводчик может не быть в состоянии произнести ни одного слова, пока он или она не услышал всё предложение. Этот факт трудное задача для переводчика на самом деле: он/она должна перевести предложение на целевой язык, также одновременно слушая и понимая следующее предложение. Одним из клю- чевых навыков синхронного переводчика является решительность там просто нет времени, чтобы взвесить все достоинства переводов варианта, или вспомнить только правильный идиому в целевом языке. Любая задержка и несколько слов (и, возможно полное мысль), который спикер произнес может быть потеряны, и в этом случае спикер должен быть далеко, или даже в другой комнате.
Нашёптываниемможно использоватьтолько сидя или стояблизко друг к другу. В основном он используетсявдвусто- ронних встречилив группах, гделишь несколькоделегатовне разделяютобщий язык. Шёпотчасто используется в местоподрядвцелях экономии времени. Иногда,шепчапереводчикможет также, использоватьнаушники, чтобы полу- читьнаилучшеезвучаниеоригинальногодинамика.
UNIVERSITETLƏRDƏ TƏRCÜMƏNİNYAXIN GƏLƏCƏKDƏ PERSPEKTİVLƏRİ Aysel MƏMMƏDOVA Qafqaz Universiteti ay_sel111@ hotmail.com Bakı/AZƏRBAYCAN
XXI əsrdə qloballaşma əsrində tərcümənin sosialç tədris və biznes əhəmiyyətini danmaq qeyri- mümkündür. Bu gün tərcümə gündəlik həyatımıza, məişətimizə elə daxil olub ki, onun qəfil dayanması sanki fəaliyyətmizin dayanması demək II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 498
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan olardı. İlk baxışdan zahiri asanlığına baxmayaraq tərcümə heç şübhəsiz bizim ünsiyyətimizin bütün formalarının ən mürəkkəb və ən zərif formasıdır. Bununla belə tərcümənin müasir təhsildə yeri heç də lazımi səviyyədə deyildir. Bu gün bu problem demək olar ki, bütün dünyada hamını narahat edir. Informasiya əsri tam sürətlə irələdikcə yeni minillik bir çox istiqamətlərdə heç şübhəsiz ki, qeyri-müəyyən görünür. Amma, informasiya və informasiya texnologiyası bu gun də, sabah da güclü investisiya və gəlir deməkdir. Globallaşmada informasiyanın qəbulu və yayılmasında tərcümə və tərcüməçi hazırlığı təhsildə əsl keyfiyyətin təmin olunmasına can atan universitet üşün həmin investisiyanın əsas hissəsidir. Əksər Amerika universitetlərində Humanitar elmlər məktəbləri (fakultələri) fəaliyyət göstərir. Bu fakultələrdə dil departamentləri nisbi surətdə bir-birindən təcrid olunmuş formada fəaliyyət göstərirlər. Məsələn “Department of Germanic Languages”,” Department of Romance Languages”, hətta “Department of English” bir-biri ilə çox cüzi formada əlaqəlidirlər. Amma “Tərcümə Departamenti ” bu dillərin bir yerə gətirilməsinə məntiqi, legitim bir mənbə olardı. Bu Deprtamentin özü də “Theorical Linguistics”(Nəzəri Dilçilik) and Applied Linguistics (Tədbiqi Dilçilik ) adı altında iki istiqamətdə fəaliyyət göstərərdi. Təəssüf ki, görkəmli dilçi Beauqradenin təbirincə desək , nəzəriyyə ilə məşğul olanlar öz nəzərriyələrinin praktikada tətbiqi ilə maraqlanmırlar, eləcə də tərcümənin praktik məsəlləri ilə məşğul olanlar nəzərriyəçilərə bir idea verməklə maraqlanmırlar. Tətbiqiliyi bəzən xarici dillərin tədrisi və öyrədilməsi haqqında bir təlim və metodologiya kimi başa düşürlər. Bir çox dilçi alimlərin fikrincə xarici dillərin öyrədilməsində tərcümənin işlənməsi son dərəcədə məhdudlaşdırılmalıdır. ən azı ona görə ki, dil öyrənənlər həmişə beyinlərində ana dili ilə fikirləşirlər, düşünürlər. Əlbəttə bu tezis mubahisəli görünə bilər, amma ana dili tələbənin ana dili olan müəlləmlə və xarici dili müəllimin qruplarını müqayisə etsəniz onda həmin tezisə çox da şübhə ilə yanaşmazsınız. Hər halda tərcümə nəzəriyyəsi-praktikası məsələləri hələ öz həllini gözləyir. Universitetlərdə tərcümənin gələcək taleyinə öz münasibətimizi bildirək. Tərcüməçi hazırladığı və öyrədilməsi fikirmizcə bu gün bir neçə istiqamətdə aparıla bilər: Mövcud dil kafedralarının nəznində ümumi məqsəd daşıyan fənlərin təşkil olunması Müvafiq fakültə və kafedraların nəznində strateji sahələr üzrə xüsusi- məqsədli fənlərin təşkil olunması Fənlərarası tərcümə mərkəzinin yaradılması Kafedra və ya fakultə statusu olan müstəqil tərcümə mərkəzlərinin yaradılması Peşəkar tərcüməçi üzrə Magistr dərəcələri verən, beynəlxalq təcrübəyə əsalanan keyfiyyətli kurikumların-tədris proqramlarının yaradılması. Bu məsələlərə ayrı-ayrılıqda münasibət bildirək. Hər bir istiqamətin özünün müəyyən çətinliyi və investisiya problemləri vardır. Birinci istiqamət ən ucuz variyantdır və heç bir əsaslı təşkilatı və administrativ dəyişkənlik tələb olunmayan variyantdır. Ən azı ona görə ki, bu istiqamətdə olan fənlər artıq tədris prqramında vardır. Amma həqiqətən də effektiv olmaq üçün tərcümə fənləri bütün digər tədris fənləri ilə, xüsusilə də dillərarası inteqrasiyada tədris olunmalıdır. Məsələn, ədəbiyyat proqramlarında tərcümə ədəbiyyatının problem və praktikasına fəal maraq göstərilməlidir. Dil və dilçilik proqramında tərcüməyə önəmli yer ayrılmalıdır. Əgər bu yol seçilərsə(1-ci yol ) onda tərcümə bütün dil departamentlərinin proqramlarında özünə yer tapmalıdır, nəinki təcrid olunmalıdır. Bu cür yanaşma ali məktəblərdə dillərin öyrədilməsinin əhəmiyyətli dərəcədə dərinləşməsinə və genişlənməsinə gətirib çıxarmış olardı. Mənin qanəətimə görə 2-ci yolun seçilməsi əksər universitetlər üçün tamamilə bir yenilik olardı. Bəzi universitetlərdə ESP( English for Special, ya da Academic Purposes) fənləri tədris olunur, lakin heç də həmişə bu fənlər davamlı və hərtərəfli tədris olunmurlar, nə də uygun departamentlər tərəfindən strateji olaraq inteqrasiya edilmirlər. Orada ki ingilis dili tədris dilidir, dil öyrənənlər çox güman ki, ekstensiv tərcümə etmək məcburiyyətində qalacaqlar. Zəruri vərdiş olmadan onların müvəffəqiyəti şübhəli görünür. ESP istiqamətində təlim onları həmişə ayıq saxlar və lazımi terminalogiyanın süurlu və yerli-yerində işlədilməsinə bir növ baza yaradardı. 3-cü yolu seçənlər fənlərarası tərcümə mərkəzi yaratmalıdırlar. Bu mərkəzin məqsədi 1-ci və 2-ci formalarda tədris olunan fənlərin bir növ nəzarətçiləri vəzifəsində çıxış etmək olardı.Mərkəzin özünün daimi işçisi olmur və uyğun departamentlərin müəllimləri buraya cəlb olunurlar. 4-cü yol sanki 3-cü yola alternativ bir yoldur, bu fakultə, ya da departament statusu olan müstəqil mərkəzidirş bu yol faktiki olaraq bu gün bizim universitetlərdə tətbiq olunur. Nəhayət 5-ci yol. Bu yol tərcüməçi dərəcəsi verən (yani Magistr dərəcəsi ) bir yoldur. Mənim qənaətim belədir ki, professional tərcüməçi, məhz bu səviyyədə hazırlanır. Bu yol da bizə müəyyən mənada tanış yoldur. Amma bu yolun keyfiyyətli məhsul istehsalı yuxarıda sadalıdıgım yollardan necə istifadə etməkdən çox asılıdır. Dərəcəyə aparılan yolda tədris olunan fənlər aşağı səviyyədə keçirilən fənlərin təkrar tədrisi olmamalıdır. Bir sözlə tərcümədə alınan dərəcə incəsənət dərəcələri qədər dəyərləndirməlidir. Nəticə olaraq qeyd etmək lazımdir ki, tərcümənin rolunu bu gün dərk etməmək çox yaxın gələcəkdə özünü milyonlardan məhrum etmək deməkdir. Məhz buna görə Qərbdə çoxzaman “milyon dolar biznes” de deyirlər.
|