Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi

α-OLEFİNLƏR ƏSASINDA POLİMER AŞQARLARIN SİNTEZİ 

 

Natəvan TALIŞOVA 

AMEA,  Ə.M. Quliyev adına Aşqarlar Kimyası İnstitutu 

[e-mail] 

 

İstər üzvi kimyada, istərsə də neft kimyasında alfa-olefin karbohidrogenləri yüksək reaksiya qabiliyyətli maddələr kimi 

müxtəlif sintezlərdə istifadə edilirlər. Neft kimyasında alfa-olefinlərdən alkilləşdirici agent kimi, onların oliqomer (polimer) 

və birgə oliqomerlərindən (polimerlərindən) sintetik yağ, neft yağlarına sintetik komponent, çoxfunksiyalı polimer aşqarlar 

alınmasında başlanğıc xammal, yüksək molekul kütləli birləşmələrdən isə neft yağlarına özlülük aşqarı kimi istifadə edilir. 

Olefinlərin kation mexanizm üzrə oliqomerləşməsi böyük miqdarda praktiki əhəmiyyətli və  sənaye miqyasında istehsal 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

139 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

edilən kiçik molekullu oliqomerlər alınması üçün istifadə edilir ki, onlar da öz növbəsində yanacaq və sürtkü yağlarının 

alınmasında  əsas kompnent kimi, plastifikator, aşqar, SAM, ekstragent, qətran və s. alınmasında istifadə edilirlər. 

Oliqomerləşmə  məhsullarının irimiqyaslı  sənaye istehsalına misal olaraq etilendən ali alfa-olefinlərin alınması prosesini 

göstərmək olar ki, bu da K.Siqler tərəfindən alkilauminiumun etilenlə qarşılıqlı təsir reaksiyasının kəşf edilməsindən sonra 

mümkün olmuşdur. Etilenin oliqomerləşmə  məhsulları kimya sənayesi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edirlər. Belə ki, 

etilenin oliqomerləşmə məhsullarına buten-1 (polibutilen, PE istehsalında), heksen-1 (PE sintezində somonomer kimi, aşqar 

alınmasında), okten-1 (zərif üzvi sintez məhsulları-yağ turşuları, merkaptanlar, plastifikatorlar), desen-1 (sürtkü 

materialları), С12 - С18 (detergentlər), С>20 (çoxfunksiyalı aşqarlar), С>30 (mumlar) olefinlərini misal göstərmək olar. 

Laboratoriyamızda etilenin trimerləşmə  məhsulu olan heksen-1-in birgə oliqomerləşmə  məhsulları  əsasında polimer 

aşqarların sintezi istiqamətində sistemli şəkildə tədqiqatlar aparılmışdır. Müəyyən edilmişdir ki, kimyəvi modifikasiya yolu 

ilə  aşqara lazımi xassələr vermək mümkündür. Heksen-1-in ditsiklopentadien, desilmetakrilat, tərkibində toluol olan 

həlledici iştirakında oliqomerləşməsi yolu ilə birgə oliqomerlər sintez edilmiş və müvafiq çevrilmələrə uğradılaraq yağların 

özlülük-temperatur, yuyucu-dispersiyaedici, antikorroziya xassələrini yaxşılaşdıran polimer aşqarlar sintez edilmişdir. 

Sintez edilmiş  aşqarların məlum aşqarlar (КП-10,  ПМА  В-2, Viscoplex V-2-670, ИХП-388) ilə müqayisəli tədqiqi 

nəticəsində yeni nümunələrin yağların bəzi istismar xassələrini yaxşılaşdırmaq qabiliyyətinə  və destruktiv təsirlərə qarşı 

davamlılığa görə daha üstün olduğu müəyyən edilmişdir. Tədqiqatlar nəticəsində xüsusilə tərkibində ditsiklopentadien olan 

birgə polimerlərin digərləri ilə müqayisədə destruktiv təsirlərə qarşı daha davamlı olması  və yağların tərkibində 

antikorroziya xassəsi göstərməsi müşahidə olunmuşdur. Belə ki, tsiklik fraqmentli birləşmələr destruktiv təsirlərə qarşı xətti 

quruluşlu birləşmələrdən daha davamlıdırlar. Tərkibində ditsiklopentadien manqaları saxlayan birləşmələrin antikorroziya 

xassələri göstərməsi belə izah olunur ki, onlar açılmamış ikiqat rabitə hesabına metal səthlərində kimyəvi sorbsiya edərək 

qoruyucu örtük əmələ gətirir ki, bu da metal səthlərin korroziyasının qarşısını alır. 

Oliqoalkiltoluollardan başlanğıc xammal kimi istifadə etməklə  aşağıdakı funksional aşqarlar sintez edilmişdir: 

oliqoalkiltoluol sulfonatlar və dioliqoalkilıtoluol tiofosfinatlar. Sintez edilmiş  aşqarların kimyəvi tərkibindən asılı olaraq 

onların funksional xassələri də dəyişir. Məsələn, sulfonat aşqarları motor yağlarında istifadə edilən yuyucu aşqarların əsas 

kütləsini təşkil edir. Belə  aşqarların polimer əsasında alınması onlara əlavə olaraq yağların özlülük indeksini artırmaq 

qabiliyyəti verir. Bununla yanaşı sulfonatlar yüksək qələvi  ədədinə malik olduqlarından yağlara neytrallaşdırıcılıq 

qabiliyyəti də verirlər.  

Sulfonat aşqarlarının tərkibində yalnız kükürd atomu vardır, kükürd atomu ilə yanaşı fosfor atomu da oliqoalkiltoluol-

ların tərkibinə daxil edilsə alınan birləşmə - tiofosfinat daha yeni xassələrə malik olacaq - onlar yağların yuyucu- 

dispersiyaedici, antikorroziya və oksidləşmə  əleyhinə xassələrini də yaxşılaşdıracaq. Göründüyü kimi aşqara funksional 

xassəni molekulun tərkibinə daxil olan funksional qrup verir. Polimer radikalın rolu isə sintez edilmiş birləşməyə neft 

yağlarında həllolma qabiliyyəti verməkdir, yəni bir növ liqand rolu oynayırlar. Ancaq bu o demək deyil ki, polimer 

radikalın heç bir rolu yoxdur. Sintez üçün başlanğıc xammal kimi istifadə edilən polimerin molekul kütləsinin qiymətini 

dəyişməklə alınacaq aşqarın qələvi ədədini, qatılaşdırıcılıq qabiliyyətini tənzimləmək olar. 

 

 

TRİS-(2,4-BİS(TRİXLORMETİL))-1,3,5-TRİAZAPENTADİENATO 

 Co(III) KOMPLEKSİNİN SİNTEZİ VƏ KRİSTALLİK QURULUŞU 

 

Namiq ŞIXALIYEV, A.V.QURBANOV, N.E.ƏHMƏDOVA, A.M. YUSİFLİ, N.T.AĞAYEVA, 

K.T.MAHMUDOV, A.M.MƏHƏRRƏMOV 

Bakı dövlət universiteti 

 [e-mail] 

 

Trixlorasetonitrilin ammonyakla metal duzları (Cu, Ni, Zn, Pd, Fe, Mn) iştirakında reaksiyasından bir mərhələdə bis və 

tris-(2,4-bis(trixlormetil))-1,3,5-triazapentadienato Me(II), Me(III) komplekslərinin sintezi, onların kristalik quruluşlarının 

RQA tədqiqatları  tərəfimizdən  ətraflı öyrənilmişdir [1-4]. Reaksiyaların otaq temperaturunda getməsi, aralıq məhsul olan 

liqandın reaksiya mühitindən ayrılmaması, istifadə olunan ilkin maddələrin ucuzluğu, komplekslərin yüksək çıxımla 

alınması, onların reaksiya qarışığından asan ayrılması və onların CH2Cl2:C6H6-da yenidən kristallaşdırılması tərəfimizdən 

aparılan bu üsulun böyük üstünlüyə malik olmasını göstərir. Ümumiyyətlə hallogenləşdirilmiş (CCl3, CF3) liqandlı 

komplekslərin yüksək termiki davamlılığı  və kimyəvi stabilliyi, uçuculuğu, üzvi həlledicilərdə xüsusən də 

hallogenalkanlarda yüksək dərəcədə həll olmaları maraq oyadıcı keyfiyyətlərdir. Bu xassələr onların katalizator kimi tətbiq 

olunması baxımından  olduqca əhəmiyyətlidir. Sintez etdiyimiz bis-(2,4-bis(trixlormetil))-1,3,5-triazapentadienato Zn(II) 

kompleksinin Henri reaksiyasıda katalizator kimi tətbiqi və onun effektiv aktivlik göstərməsi hərtərəfli tədqiq edilmiş  və 

yuxarıda söylənən xassələrin doğruluğu bir daha sübut edilmişdir (Sxem 1).  

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

140 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

 

Sxem 1. Bis-(2,4-bis(trixlormetil))-1,3,5-triazapentadienato Zn(II) kompleksinin Henri reaksiyasıda katalizator kimi 

tətbiqi. 

 

Yekün olaraq müəyyən edilmişdir ki,  nitroetanla bir sıra aromatik və alifatik aldehidlərin reaksiysınada Zn(II) 

kompleksinini az miqdarda katalizator kimi əlavəsi (3 mol%) Henri reaksiyasının otaq temperaturunda çox yüksək çıxımla 

(99%) və yaxşı diastereoselektivliklə (treo/eritro 3:1) getməsinə gətirib çıxarmışdır [5].  

Məhz bunları nəzərə alaraq uyğun Co(III) kompleksinin də sintezi və onun bir çox reaksiyalarda katalizator kimi istifa-

də edilməsi öyrənilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki,  həlledici kimi DMSO istifadə etdikdə sintez edilmiş komplekslərin 

monokristalının RQA metodu ilə tədqiqi zamanı kompleksin yaranmasında DMSO  molekullarının da iştirak etdiyi müəy-

yənləşmişdir. Bu reaksiyada da alınan kompleksin monokristalında 2 molekul DMSO olduğu aşkar edilmişdir. (Sxem 2).  

 

Sxem 2. Tris-(2,4-bis(trixlormetil))-1,3,5-triazapentadienato Co(III) kompleksinin sintezi. 

 

Komplekslərin əmələ gəlməsi aşağıdakı sxemlə asanlıqla izah olunur. Güclü –J  induksiya effekt  göstərən CCl3 qrupu 

hesabına trixlorasetonitrilin CN qrupunun C atomu yüksək elektrofillik göstərir və ammonyakın nukleofil həmləsini 

asanlaşdırır. Nəticəsində  əvvəlcə aralıq birləşmə olan amidinin (A) yaranır. Sonra isə amidin özü bir nukleofil kimi 

trixlorasetonitrilin ikinci molekulu ilə reaksiyaya girərək uygun liqanda (B) çevrilir. Sonuncunun isə metalla reaksiyasından 

müvafiq komplekslər əmələ gəlir. Reaksiyada ilkin olaraq Co(CH3COO)2 · 4H2O götürülməsinə baxmayaraq reaksiyanın 

gedişində Co2+ → Co3+ çevrilməsi baş vermişdir ki, buda sistemin öz-özlüyündə oksidləşdirici xassə daşıdığını bir daha 

təsdiqləyir. Belə ki, əvvəlki tədqiqatlarda MnCl2 və CuCl ilə aparılan reaksiyalar zamanı da Mn2+ → Mn3+, Cu1+ → 

Cu2+ oksidləşməsi müşahidə olunmuşdur. (Sxem 3). 

 

Sxem 3. Co(III) kompleksinin əmələgəlmə  reaksiyanın mexanizmi. 

 

Co(III) kompleksin molekulyar quruluşunudan göründüyündən kimi kristalın formalaşması zamanı bir DMSO 

molekulunu O atomu eyni zamanda iki NH qrupları ilə N-H···O···H-N hidrogen rabitəsi əmələ gətirir.  

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

141 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1. Co(III) kompleksində DMSO molekulu ilə yaranan O···H-N rabitəsi. 

 

Bundan  əlavə DMSO molekulları ilə yanaşı Co(III) kompleksidə molekullar arası hallogen-hallogen qarşılıqlı  təsir 

müşahidə olunur. Molekuldakı Cl---Cl əlaqələrinin məsafələri cədvəl 1-də verilmişdir.  

 

Cədvəl 1. Cl···Cl  qarşılıqlı təsirin məsafələri. 

Atom1 Atom 

2 uzunluq 

simmetrik 

əməliyyatın kodu 

Cl(1) Cl(7) 3.490(5)  -x,-y,1-z 

Cl(7) Cl(1) 3.490(5)  -x,-y,1-z 

Cl(2) Cl(5) 3.437(5)  -1-x,1-y,1-z 

Cl(5) Cl(2) 3.437(5)  -1-x,1-y,1-z 

Cl(4) Cl(4) 3.436(4)  -x,1-y,1-z 

Cl(4) Cl(8) 3.484(3)  -x,1-y,1-z 

Cl(8) Cl(4) 3.484(3)  -x,1-y,1-z 

Cl(7) Cl(7) 3.374(4)  1-x,-y,1-z 

Cl(9) Cl(18) 3.459(4)  1+x,y,z 

Cl(18) Cl(9)  3.459(4)  -1+x,y,z 

Cl(16) Cl(16) 3.177(4)  -x,-y,-z 

 

Co(III) kompleksinin kristal qəfəsindən göründüyü kimi molekullar arasında Cl---Cl əlaqələri müşahidə olunur və bu 

məsafələrdən də ən qısası Cl(16)---Cl(16) 3.178 Å atomların arasındadır (Şəkil 2).     

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

142 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

 

 Şəkil 2. Tris(2,4-bis(trixlormetil)-1,3,5-triazapentadienato Co(III) kompleksinın kristallik qəfəsi və molekullar arası 

Cl···Cl məsafəsi. 

 

Beləliklə daha bir keçid metalı olan kobaltın tris(2,4-bis(trixlormetil)-1,3,5-triazapentadienato Co(III) kompleksi sintez 

edilmiş və onun molekulyar quruluşu RQA metodu ilə öyrənilmişdir. 

 

Ədəbiyyat: 

1.  A.M.Mагеррамов, Н.Г.Шихалиев, Н.В.Курбанова, В.М.Музалевский, А.В.Шастин, В.Г.Ненайденко, 

К.А.Потехин, В.Н.Хрусталев, Вестник БГУ, 2012, с. 1-8. 

2.  N.G.Shikhaliyev, A.M.Maharramov, V.M.Muzalevskiy, V.G.Nenajdenko, V.N.Khrustalev, Acta Cryst. E, 2012, E68, 

m1220-m1221. 

3.  A.V.Qurbanov, N.Q.Şıxəliyev, N.V.Qurbanova, M.A.Məmmədova, V.M.Muzalevskiy, V.Q.Nenaydenko, 

A.M.Məhərrəmov, V.N.Xrustalyov, CCE 2013., Baku. s. 205-208. 

4.  N.Q.Shixaliyev, A.M.Maharramov, A.V.Gurbanov, V.G.Nenajdenko,V.M.Muzalevskiy, K.T.Mahmudov, 

M.N.Kopylovich,Catalysis Today, 2013, V. 217, p. 76–79. 

5.  N.Q.Shixaliyev, A.M.Maharramov, A.V.Gurbanov, N.V.Gurbanova, V.G.Nenajdenko, V.M.Muzalevskiy, 

K.T.Mahmudov, M.N.Kopylovich, J. Molecular Structure, 2013, V.1041, p. 213-218. 

 

 

BƏZİ TETRAHİDROPİRİMİDİN-KETO BİRLƏŞMƏLƏRİNİN SİNTEZİ 

 

Nəzər NƏZƏROV, Əfsun SUCAYEV  

AMEA akad. Ə.M.Quliyev adına Aşqarlar kimyası İnstitutu 

 

[e-mail], [e-mail]  

 

 

Müxtəlif pirimidintionların geniş formokoloji aktivliyə malik birləşmələr olduğunu nəzərə alaraq bu maddələrin 

optimal sintez üsulunun işlənib hazırlanması  hər zaman tədqiqatçıların diqqət mərkəzindədir.  Bu amili nəzərə alaraq ilk 

dəfə tetrahidropirimidinlərin keto birləşmələrinin üçflüorsirkə turşusu katalizatoru iştirakında yeni effektiv sintez üsulu 

işlənib hazırlanmışdır. 

Müəyyən edilmişdir ki, üçflüorsirkə turşusu iştirakında spirt mühitində müxtəlif aldehidlərin alkilasetoasetat və 

tiokarbamid ilə qarşılıqlı təsirindən 60-75% çıxımla uyğun birləşmələr alınır. Sintez aşağıdakı sxem üzrə aparılmışdır:  

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

143 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

1. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

CH

2

O; R

3

 = CH

3

CH

2

O; R

4

 = CH

3

; R

5

 = H

 

2. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH=CHCH

2

O; R

4

 = CH

3

; R

5

 = H

 

3. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH

3

COCOOCH

2

CH

2

O; R

4

 = CH

3

; R

5

 = H

 

4. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH

3

; R

4

 = CH

3

; R

5

 = H

 

5. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

CH

2

O; R

3

 = CH

3

CH

2

O; R

4

 = OCH

3

; R

5

 = H

 

6. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH=CHCH

2

O; R

4

 = OCH

3

; R

5

 = H

 

7. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH

3

COCOOCH

2

CH

2

O; R

4

 = OCH

3

; R

5

 = H

 

8. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH

3

; R

4

 = OCH

3

; R

5

 = H

 

9. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

CH

2

O; R

3

 = CH

3

CH

2

O; R

4

 = H; R

5

 = H

 

10. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH=CHCH

2

O; R

4

 = H; R

5

 = H

 

11. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH

3

COCOOCH

2

CH

2

O; R

4

 = H; R

5

 = H

 

12. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH

3

; R

4

 = H; R

5

 = H

 

13. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

CH

2

O; R

3

 = CH

3

CH

2

O; R

4

 = H; R

5

 = OH

 

14. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH=CHCH

2

O; R

4

 = H; R

5

 = OH

 

15. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH

3

COCOOCH

2

CH

2

O; R

4

 = H; R

5

 = OH

 

16. R

1

 = H; R

2

 = CH

3

; R

3

 = CH

3

; R

4

 = H; R

5

 = OH

 

 

Birmərhələli üçkomponentli kondensləşmə reaksiyası 0.1:0.15:0.1 nisbətində aparılmışdır. Qarışığı 10 ml izopropil 

spirtində  həll edərək üzərinə 0.2-0.3 ml üçflüorsirkə turşusu  əlavə edilir. Reaksiya 4-5 saat müddətinə 80-85°C tem-

peraturda sürətli qarışdırılır. Reaksiyanın gedişinə nazik təbəqəli xromotoqrafiya ilə nəzarət edilir. Reaksiyanın başa çatdığı 

müəyyən olduqdan sonra qarışıq 0°C temperatura qədər soyudularaq bir gün saxlanılır. Çökmüş yeni tsiklik birləşmələr (1-

16) ağ kristalları süzülərək ayrılır və dixlormetanda yuyulduqdan sonra etil spirtində kristallaşdırılır. Elyuent kimi 

heksan:etil spirtinin 5:2 nisbəti götürülür.  

 

 

 

SYNTHESIS AND STRUCTURAL PROPERTIES OF NICKEL SULFIDE NANOPARTICLES 

IN FNBR POLYMER MATRIX 

 

Ofeliya BALAYEVA, Narmina BALAYEVA, Abdulsaid AZIZOV, Mustafa MURADOV, 

 Rasim ALOSMANOV

 

Baku State University 

[e-mail] 

 

Nanoscale materials are being pursued extensively because of their crystal structures, optical, magnetic, electrical and 

catalytic properties, which are strongly composition-, structure-, size- and shape-dependent. It is known that metal sulfides 

exhibited interesting electronic properties and achieved several technological applications. Transition metal (TM) sulfides 

exhibit interesting optical, electronic, thermoelectric and photoelectric properties. Nickel sulfide (NiS) an important member 

of TM sulfides, finds use as a potential cathode material for the rechargeable lithium battery, as a catalyst in the degradation 

of organic dyes and in magnetic devices [2,3]. Owing to the tremendous technological importance, different synthesis routes 

have been tried for the synthesis of nanoparticles of NiS. Some of the techniques, which have being used for the preparation 

of nanoparticles include solvothermal process, UV irradiation, sol-gel method, laser ablation within copolymer and colloidal 

microemulsion etc. Among the family of metal sulfides, nickel sulfides have attracted much attention owing to their 

potential applications as a transformation agent for materials used in semiconductor applications, catalysts, and cathode 

materials for rechargeable lithium batteries. 

In this work, we report synthesis of  NiS nanoparticles by chemical route. The FNBR polymer sorbents was synthesized 

from oxidative chlorophosphorylation reaction of synthetic nitrile rubber by participation of phosphorus thrichloride 

(PCl3)[4]. The reaction was carried out at 60 C temperature for 30 min with stirring. It was determined that the reaction was 

exothermic. To carry out oxidative chlorophosphorylation was used an apparatus consisting of a round four-necked flask 

equipped with a mechanical stirrer, thermometer, reflux condenserand a bubbler for oxygen.There is induce -PO(OH)

2

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

144 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

functional active groups and obtain phosphorus-containing organic compounds by the reaction of chlorophosphorylation 

[1]. FNBR polymer sorbents don’t solve in any solvent and the formation of nanoparticles have gone on the -PO(OH)

2

 

functional active groups. The preparation of samples were carried out by multicyclic processing of FNBR polymer sorbents 

with 0,1 M NiSO

4

 × 7H

2

O and 0,1 M Na

2

S aqueous solution and the number of cycle was five. After every stage, samples 

were washed with distillation water to remove unexchanged ions and air-dried. In obtaining of nanoparticles the nucleation 

process occurred in the first stage and grow of nanoparticles occurred after first stage. The FNBR polymer sorbents was 

used as stabilizing agent for formation nickel sulfide (NiS) nanoparticles. 

Synthesis of semiconductor nanoparticles NiS, into FNBR polymer matrix was carried out by multicyclic processing of 

polymer sorbents with sodium sulphide and metal salt solution. The reaction was undertaken at room temperature.  

The obtained nanoparticles were characterized by X-ray diffraction (XRD) using a Bruker D2 Phaser Advance X-ray 

diffractometer with Cu Ka irradiation (k = 1.54060 Е). By X-ray diffraction (XRD) study we determined the crystallite size 

and structural properties of NiS nanoparticles. The NiS nanoparticles exhibit hexagonal phase. The particle size for NiS 

nanoparticles is found to be about 12Å =1,2nm. Hkl=1,0,0. It is well known that the average diameter of the nickel sulfide 

nanocrystallites is calculated by the Scherer’s equation. The average size of nanoparticles nickel sulfide after five cycle of 

sorption was estimated apr. 1 nm. 

References 

1.   Narmina O. Balayeva, Ofeliya O. Askerova, Abdulsaid A. Azizov, Rasim M. Alosmanov, Goncha M. Eyvazova b, 

Mustafa B. Muradov, Composites: Part B 53 (2013) 391–394 polymer/elastomeric composites for their applications. 

2.   Wang J., Chew S.Y., Wexler D., Wang G. X., Ng, S.H., Zhong,S., Liu H.K., Electrochem. Commun.,  

3.   11. Kapinus E. I.; Viktorova T. I.; Khalyavka T. A. Theor. Exp. Chem., 42, 282 (2006)  

4.   Azizov AA, Alosmanov RM, Melikov AJ. In: Proceedings of the universities’ Chemistry and Chemical Engineering. 

Technology; 2003. Issue 6. p. 25–7.