61
VI. Zehni əməyin gigiyenası haqqında
qabiliyyətinə müsbət təsir edir.
Ciddi zehni işlə məşğul olduqda beynin qanla təchiz olunması
8–10 dəfə və daha çox artır. Beynin qanla lazımi dərəcədə təchiz
olunması üçün iş prosesində oturub işləmək məsləhətdir.
Oturuş tərzinin düzgün vəziyyətdə olması işləmək qabiliyyətinə
müsbət təsir edir. Dərslərə hazırlaşarkən iş yeri düzgün
işıqlandırılmalıdır (işıqlıq 150 lk-dən az olmamalıdır). İş yerinin
hər tərəfli, eyni dərəcədə işıqlandırılması üçün stolüstü lampadan
əlavə otağın ümumi işıqlandırılması zəruridir.
Zehni əməyin məhsuldarlığına təsir edən amillərdən biri də iş
yeri və ətraf mühitin əlverişli olmasıdır.
Bunun xüsusən yataqx-
anada yaşayan tələbələr üçün əhəmiyyəti böyükdür. Belə şəraitdə
qarşılıqlı hörmət və qayğı iş qabiliyyətini və əsəb sistemini
mühafizə edir. İşə tez girişməyin və diqqətin mərkəzləşməsində
iş yerinin sabitliyinin əhəmiyyəti böyükdür.
Əgər tələbə kitabx-
anada qiraət otağında işləməyə adət etmişsə, özü üçün daimi yer
seçməli və onu dəyişdirməməyə çalışmalıdır. İş stolunun üzərində
hər şeyin öz yeri olmalıdır.
Yüksək işləmək qabiliyyəti və sağlamlıq üçün səmərəli yeməyin
də əhəmiyyəti az deyildir. Yeməyin tərkibi cürbəcür və kafi kalorili
olmalı, vaxtı isə düzgün rejimlə seçilməlidir. Şərait imkan verdikdə
ən əlverişli 4 dəfəlik qidalanmadır ki, bu zaman səhər yeməyi ümu-
mi rasionun 25%-ni, ikinci səhər yeməyi 15%, nahar 35% və şam
25% təşkil etməlidir.
Müşahidələr göstərir ki, bəzən tələbələr
dərsə səhər yeməyi
yemədən gəlirlər. Belə tələbələrin iş qabiliyyəti azalır və
tapşırıqların yerinə yetirilməsində müəyyən səhvlərə yol verirlər.
Quru yemək mədə xəstəliklərinə səbəb olduğu üçün onu çay, süd
və s. ilə qəbul etmək məsləhətdir.
Papiros çəkmək və spirtli içkilər içmək insanın iş qabiliyyətini
zəiflətməklə yanaşı, əsəb sisteminə və başqa şəxsi xüsusiyyətlərinə
mənfi təsir göstərir.
Yuxu dərin və 7–8 saat olmalıdır. Müstəqil işləməyin əsas prinsi-
pi sistemli çalışmaqdan ibarətdir. Semestrin əvvəlindən başlayaraq
dərslərə müntəzəm olaraq hazırlaşmaq imtahan və məqbulların
müvəffəqiyyətlə verilməsindən başqa dərin biliyə yiyələnməkdə
böyük əhəmiyyətə malikdir.
Tədqiqatlar göstərir ki, 17–25 yaşlarında
zehni əməyin
davametmə müddəti iş rejimi düzgün təşkil edildikdə gün
ərzində 9–10 saat ola bilər. Bu o deməkdir ki, 6 saatlıq auditoriya
dərslərindən sonra müstəqil işə 3–4 saat vaxt ayırmaq olar.
Ali məktəb tələbələrinə tövsiyə olaraq aşağıdakı prinsipi
xatırladaq: «bəlkə» əvəzinə «dəqiq hesab», «bir sayaq»
əvəzinə
«düşünülmüş plan», «necə oldu» əvəzinə «sistem», «nə vaxt olsa»
əvəzinə «müəyyən edilmiş vaxt» zehni əmək üçün iş prinsipi
olmalıdır.