“Umumiy tarix” kafedrasi Katta o’qituvchilar

X U L O S A .
O’zbekistonning mustaqillikka erishuvi siyosiy – iqtisodiy, madaniy 
sohalarda tamoman yangi davr boshlab berdi. Xalqimizning 10 asrlik madaniyati 
tarixini kuzatish mustaqillik madaniyati, ma’naviyatini shakllantirishda tarixdan 
ko’p saboqlar olish mumkinligini va bu saboqlar kelajak uchun shubhasiz foydali 
ekanligini ko’rsatdi. 
Avvolombor, haqiqiy ma’naviy yuksalish, madaniy taraqqiyot uchun 
xalqimiz mustaqil davlatga ega bo’lishi, qaramlik siquvidan ozod bo’lishi zarurdir. 
Qaram bo’lib yashagan xalq erkunlikka, taraqqiyotga erisha olmaydi, u o’zligidan, 
o’z ruhiy qudratidan mahrum bo’ladi. 
Hozirda mustaqillikka erishgan O’zbekiston o’z milliy madaniyatini yuksak 
darajada rivojlantirishning eng muhim shartini, omilini qo’lga kiritdi va bu 
mustaqillik yo’lida ikkilanmay qadam tashlab, shiddat bilan bormoqda. 
Mustaqillikka erishuv zarur soyosiy, iqtisodiy muammolarni yechishni talab 
etadi, lekin madaniy – ma’naviy rivojlanishsiz soyosiy – iqtisodiy tarqqiyot 
umumiy ijtimoiy masalalarni yechishga, so’nggi maqsad – yetuk inson va jamoani 
yaratishga ojizdir. Shuning uchun madaniy – ma’naviy masalalarga hokimiyat, 
davlatning maxsus e’tibor berishi, ularni hal etishi, madaniy yuksalish uchun, 
ma’naviy rivojlanishi uchun, ma’naviy qadriyatlarni kuchaytirish, ularni yaratish 
va yaratuvchilarga, xalqimizning otmish madaniyati va ma’naviyatini asl holiday 
o’quvchilarga yetkazishda, uni hech qaysi rivojlangan mamlakatlardan kam 
emasligini yoshlar ongiga singdiridhga ta’lim sohasi jonkuyarlariga keng 
imkoniyatlar qidirmog’i talab etiladi. Hozirgi O’zbekistonda bu yo’nalishda ham 
muhim ishlar amalgam oshirilmoqda. Har bir xalq madaniyatining asoslari, o’ziga 
xosligi, xususiyatlari, uning tarixi, rivoji davomida shakllanib, “taxlanib” boradi va 
ularning majmui ushbu madaniyatning milliyligimi belgilaydi. Shuning uchun 
xalqimiz madaniyatining o’ziga xos tomonlari, mazmunini bilish, uning tarixini, 
o’tmishdagi rivojlanish davrlarini o’rganishni talab etadi. Hozirgi tarixni bilish, uni 
ob’yektiv yoritishga bo’lgan talabning kuchayishi milliy madaniyatimizning to’liq 
mazmunini, tarixini, yutuqlarini o’rganishga ham bevosita oiddir. Bu – milliy 

---

madaniyatimizning jahon madaniyati tarixidagi o’rni va rolini aniqlash uchun ham 
zarurdir. 
Ma’naviy madaniyat, ma’naviyat yutuqlari aksari madaniy yuksalish 
jarayonida vujudga keluvchi va uni ifodalovchi olim – fozil, donishmand, adib va 
din arboblari va ular faoliyati, yozib qoldirgan merosi kabilarda aks etib, muhrlanib 
qoladi. Albatta, turli an’analar, arxeologik yodgorliklar, buyumlar va boshqalarda 
ham xalq ma’naviyati yutuqlari ifodalanadi, lekin yozma adabiyot, qo’lyozmalar 
bu jihatdan alohida ahamiyatga egadir. Shuning uchun o’tmishdagi buyuk 
siymolar, allomalar, adiblarning faoliyati, asarlarini o’rganish, ularni hozirda nashr 
etish, targ’ib qilish, yubileylarini o’rkazish, madaniyat tarixini – ma’naviy 
boyligimizni chuqur bilish ishida nihoyatda muhimdir. 
Allomalar, siymolar merosi Markaziy Osiyoda o’tmishda ilm – fan, 
madaniyatrning barcha sohalari, tarmoqlari rivojlangani, ularning ijodlari ko’p 
qirrali bo’lganligi, faoliyatida ilm – fan bilan bir qatorda din, axloq, insonning 
ma’naviy dunyosi, jamoaning hamjihatligi, uni odilona boshqarish masalalari 
muhim o’rin tutganligidan dalolat beradi. 
Ularning merosi va madaniyat tarixi yana ilm – fan va diniy qoidalarning 
bir butunligini tashkil etib, umumiy ma’naviyat rivoji uchun xizmat qila olishini, 
foydali bo’lishini isbotlaydi. Fan va din xalq madaniyatining turli sohalari, 
qismlari bo’lib, yagona maqsadga qaratigan holda bir – birini to’dirishi, xalqni shu 
yagona maqsadga yo’naltirisga xizmat qilishi mumkin. Diniy taassubning ilm – fan 
hosobiga kuchayuvi ijtimoiy rivojlanishga, madaniyatning kuchayishiga zarar 
keltirishini ma’lum tarixiy davrlarda yuz bergan jarayonlar o’zida ifodalaydi. 
Olloh taolo qaysi yurtda, qaysi tuproqda mana shunday zotlarni dunyoga 
keltiradi? Parvardigori olam buyuk zotlarni O’zi aziz etgan joylardagina dunyoga 
keltiradi. Bunday yurtlar esa yer yuzida sanoqli. “Biz cheksiz shukronalik bilan