O‘zbekiston pespublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Nazorat savol va topshiriqlar: 
1. Maktabgacha ta’limda menejment faoliyati turi haqida nimalarni bilasiz? 
2.Boshqaruv tizimi qanday tizim? 
3. Oliy ma’lumotli mutaxassislardan samarali foydalanish uchun nima kerak? 
4.Ta’lim tizimida qanday usullarini bilasiz? 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Mirziyoyev Sh.M. “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash 
– yurt taraqqiyoti va xalq farovonligi garovi” mavzusidagi O‘zbekiston 

---

26 
Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan 
tantanali marosimdagi ma’ruzasi. – T.: “O‘zbekiston”, 2017. – 48 b. 
2. Sh.M. Mirziyoyev Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy 
javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. –T.: 
“O‘zbekiston”. – 2017.– 102b. 
3. Sh.M. Mirziyoyev Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan 
birga quramiz. – T.: “O‘zbekiston”, 2017. – 488 b. 
4. Karimov I.A. Barkamol avlod-O‘zbekiston taraqqiyotining asosi. 
Toshkent, Sharq, 1997. 
5. Qurbonov Sh., Sayitxalilov E. Ta’lim sifatini boshqarish. –T.: Turon-
Iqbol, 2006. – 592 b. 
6.Нормативные документы по реформированию системы высшего 
образования Республики Узбекистан. Част. 1 и 2. Ташкент, 1998.
 
3-МАVZU: BOSHQARUV HAQIDAGI FANNING RIVOJLANISHI VA 
TARAQQIY ETISHI 
Tayanch so‘zlar: boshqaruv, jamoa ta’siri, motivatsiyalash, 
rag‘batlantirish, mansublik, tamoyil, samarali, amalga oshirish. 
Ta’lim sifatini boshqarishga ilmiy yondashuvlarni ishlab chiqish xorijda 
XX asrning 20-yillarida, mamlakatimizda esa 50-yillarida boshlangan edi. Bizda 
bu ish uzoq vaqt mobaynida jahonda amalga oshirilayotgan ishlardan ajralgan 
holda olib borildi. Agar chet elda ta’lim sifatini boshqarish samaradorligini 
oshirish usullarini izlash ishlari avval boshdanoq ijtimoiy boshqaruvning 
umumiy nazariyasi yutuqlari asosida amalga oshirilgan bo‘lsa, mamlakatimizda 
asosan pedagogika nazariyasi qoidalariga tayangan edi. Ammo 80-yillarning 
o‘rtalaridan boshlab bu uzilish jadallik bilan bartaraf etila boshladi. Aytish 
mumkinki, boshqaruv fani boshqaruv vazifalarini hal etish jarayonlarini 

---

27 
o‘rganishi hamda qanday sharoitlarda boshqarishda ushbu vazifalar hal etilishi, 
ularni hal etish natijasi qanday bo‘lishi lozimligi, u yoki bu vazifalarni 
muvaffaqiyatli hal etishga qanday omillar ta’sir ko‘rsatishi mumkinligi haqidagi 
bilimlarni olishi darkor. Ushbu savollarga tayyor javob yo‘q, uni topish uchun 
boshqaruv o‘zi nima ekanligi haqida ayrim boshlangʻich tasavvurga ega bo‘lish 
lozim. 
Umumboshqaruv G‘oyalari evolyutsiyasini ko‘rib chiqar ekanmiz, ko‘pincha 
turli boshlangʻich tasavvurlarda boshqaruv nima ekanligi, uning vazifalari 
nimalardan iboratligi va bu vazifalarni qay yo‘sinda hal etishi lozimligi 
to‘g‘risidagi turli yondashuvlarga asoslanganligi ko‘zga tashlanadi. 
Tadqiqotlarning turli predmetlari shu tariqa ajralib chiqqan. Masalan, klassik 
nazariya boshqaruv jarayonini boshqaruv funksiyalarining muayyan majmuini 
amalga oshirish sifatida ifodalagan. Ushbu funksiyalarning amalga oshirilish 
sifati, eng avvalo, boshqaruvning tashkiliy tuzilmasi tavsifi bilan bog‘angan. 
Shu bois, asosiy vazifa qanday tashkiliy tuzilmada boshqaruv funksiyalari 
samaraliroq bajarilishini aniqlashdan iborat bo‘lgan. Ya’ni, o‘rganishning asosiy 
predmeti tashkiliy struktura tavsiflari bilan boshqaruv funksiyalarini amaliyotga 
tatbiq etish natijalari o‘rtasidagi aloqadan iborat bo‘lgan. 
«Insoniy munosabatlar» nazariyasi norasmiy tuzilmani, ya’ni birgalikdagi 
faoliyat jarayonida odamlar o‘rtasidagi munosabatlarni asosiy maqsad qilib 
olgan va maqbul norasmiy tuzilmani yaratish uchun nima qilish lozimligini 
aniqlashga intilgan. Shunday qilib, ushbu yondashuv doirasida boshqaruv 
vazifalari birmuncha anglab еtildi. 
Tashkilotlar, xodimlar, jarayonlarni va h. k. boshqarishning o‘rganilishi ham 
turli umumboshqaruv yondashuvlari G‘oyalari asosida olib borilishi mumkin. 
Shu boisdan, tadqiqotlar predmeti ham turlicha bo‘ladi. Zero boshqaruv 
nazariyasining 
evolyusiyasi, eng avvalo, uning predmetiga bo‘lgan 
qarashlarning o‘zgarishidir. Garchi turli yondashuvlarda tadqiqotlar predmetini 
aniqlashning o‘ziga xos xususiyatlari mavjud bo‘lsa-da, ularning barchasi, 

---

28 
biron-bir tarzda, boshqaruvni tashkil etishdagi alohida funksiya sifatida 
tushunishdan kelib chiqadi. Bu funksiyani amalga oshirish bilan uning hayot 
faoliyati aniq maqsadga qaratilganligi va uyushganligi ta’minlanadi hamda 
boshqaruv tizimi tarkibiy qismlarining tuzilishi va o‘ziga xosligi, tashkilot 
faoliyatining ichki hamda tashqi shart-sharoiti va uning natijalari o‘rtasidagi 
aloqalarni o‘rganishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. 
Umume’tirof etilgan boshqaruv tushunchasi bo‘lmagani kabi ta’lim tashkilotlari 
va ta’lim sifatini boshqarishning ham umumqabul qilingan tushunchasi yo‘q. 
Ilmiy bilim rivojlanib borgani sari bu tushuncha doimiy ravishda boyib boradi. 
Boshqaruv boshqariladigan obyektdagi jarayonlarning aniq maqsadga 
qaratilganligini va uyushganligini ta’minlashi lozim. Boshqaruv o‘zining bu 
vazifasini bo‘lishi kerak bo‘lgan narsaning qiyofasini (maqsadlar va ularga 
erishish rejalarini) shakllantirish; ijrochilar o‘rtasida vazifalar va vakolatlarni 
taqsimlash (rasmiy tuzilmani yaratish va saqlab turish); ijrochilarning samarali 
mehnatdan manfaatdorligini ta’minlovchi sharoit yaratish (ragʻbatlantirish); 
jamoada umumiy qadriyatlar va qulay munosabatlarni shakllantirish (norasmiy 
tuzilma yaratish va saqlab turish); ishning borishini nazorat qilish kabi va 
boshqa maxsus boshqaruv vazifalarini hal qilish orqali amalga oshiradi. 
Shundan kelib chiqqan holda ta’lim mazmuni, ta’lim tashkilotlari tartibini va