Aktivlik deb vaqt birligi ichida radioaktiv yemirilishlar soniga aytiladi va A-
harfi bilan belgilanadi. CU-birliklar sistemasida aktivlik birligi sifatida 1 sekundda
1 marta yemirilish, ya‟ni yemirilish/sekund (yemir/s) qabul qilingan. Bu birlik
bekkerel (Bk) deyiladi, ya‟ni:
Aktivlikning sistemaga kirmagan birligi kyuri (Ku). Kyuri birligi sifatida
radionuklidning 1 sekundda
yemirilish qabul qilingan:
yemir/s
Aktivlikning kyuri birligi bekkeril birligi bilan quyidagicha bog‟lanishda:
yemir/s =
1 millikyuri (1mKu)=
Kyuri=
;
1 mikrokyuri (1mkKu)=
Kyuri=
.
𝛾-nurlanuvchi radioaktiv manbalar aktivligini aniqlashda Ra ning milligram-
ekvivalent (Mg-ekv Ra) birligi ishlatiladi. 1mg-ekv.Ra
shunday birlikka, bunda
gamma nurlanuvchi manbaning doza quvvati 1mg Ra ning doza quvvatiga teng
bo‟ladi.
Amalda ko‟pchilik xollarda radioaktiv izotopning bir minutda yemirilishlari
soni ishlatiladi.
U vaqtda aktivlik birliklari quyidagicha ifodalanadi.
Radioaktiv manba yemirilishida chiqariladigan
zarralar oqimni xosil qiladi,
bu oqim 1 sekundda chiqadigan zarralar soni bilan o‟lchanadi. Birlik yuzaga – (m
2
,
sm
2
) to‟g‟ri keladigan zarralar soni zarralar oqimining zichligi deyiladi. Zarra
oqimining zichligi birligi sifatida zarra/min.m
2
, zarra/min.sm
2
birliklar qabul
qilingan.
Dozimetriyada radioaktiv manbalarning aktivliklari sifatida: Solishtirma
aktivlik Am (Bk/kg),
xajmiy aktivlik A
v
(Bk/m
3
), molyar A
mol
(Bk/mol), sirt
aktivligi A
s
(Bk/m
2
) tushunchalari ishlatiladi.
Aktivlik (Bk) bilan radioaktiv modda massasi (g) orasida quyidagicha
bog‟lanish mavjud. Agar berilgan biror radioaktiv moddada har sekundda
yemirilish sodir bo‟lsa, bu aktivlikni beradigan
radioaktiv yadrolar soni N
moddaning shu aktivligining yemirilish ehtimoliyati
𝜆 ga nisbatiga teng bo‟ladi,
ya‟ni:
(3)
⁄
⁄
yoki
⁄
U vaqtda A=1 Bk aktivlikni beradigan radioaktiv moddaning umumiy
miqdori m grammlarda quyidagicha bo‟lishi kerak:
(4)
Bu formulada A-berilgan radioaktiv izotopning atom massasi gramm (g)
larda;
Avogadro soni;
-bir dona atomning massasi. (4)
formulaga son qiymatlari qo‟yilganda aktivligi 1 Bk bo‟lgan radioaktiv modda
massasi grammlarda qancha bo‟lishi kerakligi kelib chiqadi:
⁄
⁄
(5)
Istalgan 1 g radioaktiv izotopning aktivligi A Bk/g birlikda quyidagicha
xisoblanadi:
⁄
⁄
(6)
Dostları ilə paylaş: