1-mavzu. Iqtisodiyotga kirish reja

ehtiyojlarning 
cheksizligi 
va 
iqtisodiy 
resurslarning cheklanganli-gidir. Bu masalani 
to‘g‘ri tushunish uchun, eng avvalo, ehtiyoj 
nimaligini, uning turlarini bilish zarurdir. 
Insonning yashashi va kamol topishi, umuman 
insoniyatning rivojlanishi uchun kerak bo‘lgan hayotiy vositalarga bo‘lgan zarurati 
iqtisodiyot fanida ehtiyoj deb ataladi.
Jamiyat ehtiyojlariga quyidagi bir qator omillar ta’sir ko‘rsatadi: 
a) jamiyatning iqtisodiy taraqqiyot darajasi;
b) jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy tuzum;
v) tabiiy-geografik sharoitlar;
g) tarixiy-milliy an’analar va urf-odatlar;

---

d) aholi sonining o‘sishi, uning tarkibidagi o‘zgarishlar;
e) xalqaro, davlatlar, millatlar va mintaqalar o‘rtasidagi aloqalar.
 
2-rasm. Ehtiyojlarning turkumlanishi. 
 
Jamiyatning, ya’ni uni tashkil qiluvchi shaxslar, muassasa va korxonalar 
ehtiyojlarining cheksizligi, ularning to‘xtovsiz yangilanib va o‘sib borishi tabiiy 
bo‘lib, uni o‘ziga xos qonun orqali ifodalash mumkin. Ehtiyojlarning miqdoran 
o‘sib, sifat jihatidan takomillashib borishi ehtiyojlarning o‘sib borishi qonuni 
deyiladi. Bu qonun ishlab chiqarish bilan ehtiyojlar o‘rtasidagi uzviy, to‘g‘ridan-
to‘g‘ri bog‘liqlikni aks ettiradi.
Ehtiyojlarning o‘sib borishi, uni qondirish vositalari darajasi bilan chegaralanadi. 
Chunki ehtiyojlar cheksiz o‘zgargani holda uni ta’minlash uchun kerak bo‘ladigan 
iqtisodiy resurslar cheklangan bo‘ladi. Iqtisodiy resurslar deganda tovar ishlab 
1) tabiiy resurslar (er, er osti boyliklari, suv, o‘rmon va biologik resurslar);
2) ishchi kuchi resurslari (kishilarning aqliy va jismoniy qobiliyatlari);
3
)
k
a
p
i
t
a
l
binolar, stanoklar, mashinalar, asbob-uskunalar, inshootlar, qurilmalar, sotishga tayyor 
tovarlar, pul mablag‘lari va boshqalar); 
ko‘rsatish jarayonlarini tashkil etish va boshqarish qobiliyatlari).
qo‘yadi. 
k
o
‘
k
o
‘
2. Mavjud resurslarning har bir birligidan tejab-tergab, samarali foydalanish. 
3. Fan-texnika yutuqlarini va yangi texnologiyalarni joriy qilib, yangi 
energiya, material, xom-ashyo turlari, ularning manbalarini topib, foydalanishga 
jalb qilish, resurslar unumdorligining oshishiga erishish. 

---

Bu muammolarni hal qilish zaruriyati kishilardan chuqur iqtisodiy bilimlarga 
ega bo‘lishni taqozo qiladi.