Psixodiaqnostika

 
 
 
 

14 
 
TEMPERAMENTĠN PSIXOLOJĠ XARAKTERISTĠKASININ 
MÜƏYYƏN OLUNMASI METODĠKASI 
 
Hər  bir  suala  ―hə‖  və  yaxud  ―yox‖  cavabı  verərək,  sualın  sıra 
nömrəsinin  qarĢısında  cavab  yazmaq  lazımdır.  Sualların  üstündə  çox 
düĢünmək  lazım  deyil.  Ağlınıza  gələn  ilk  cavabı  verin.  Heç  bir  sualı 
nəzərdən  qaçırmayaraq  bütün  sualları  cavablandırın.  Siz  nə  qədər  səmimi 
olmasanız,  öz  temperamentinizi  bir  o  qədər  dəqiq  və  düzgün  öyrənə 
bilərsiniz. 
 
№ 
                 Sualın məzmunu 
Bəl
i 
Xeyr 
1. 
Tez-tez kompaniyada olmağı sevirsinizmi? 
 
 
2. 
Siz gözəl olsa da etibatsız, möhkəm olmayan əĢyalara sahib 
olmaqdan qaçırsınızmı? 
 
 
3. 
Sizin əhvali-ruhiyyənizin  tez-tezmi dəyiĢir? 
 
 
4. 
Söhbət zamanı siz çox sürətlə danıĢırsınız? 
 
 
5. 
Gərginlik,  güc  və  qabiliyyət  tələb  edən  iĢ  Sizin  xoĢunuza  
gəlirmi? 
 
 
6. 
Sizin  heç  Ģayiələri yayan vaxtınız olub ? 
 
 
7. 
Siz özünüzü çox Ģən və həyatsevər insan sayırsınızmı? 
 
 
8. 
Siz  hər  hansı  bir  müəyyən  geyimə,  onun  rənginə,  biçiminə 
elə öyrəĢirsiniz ki, sonra onu həvəssiz baĢqasına dəyiĢirsiniz? 
 
 
9. 
Sizi  baĢa  düĢən,  tərəfinizi  saxlayan,  dayaq  olan  insanlara 
ehtiyacınızın olduğunu tez-tez hiss edirsiniz? 
 
 
10. 
Siz çox sürətlə yazırsınız?  
 
 
11. 
 Ġstirahət  etmək  imkanı  olduğu  halda,  Siz  özünüz  üçün    iĢ, 
məĢguliyyət axtarırsınızmı? 
 
 
12. 
Siz öz sözlərinizə əməl etmədiyiniz vaxtlar olurmu? 
 
 
13. 
Sizin yaxĢı dostlarınız çoxdurmu? 
 
 
14. 
Həvəslə bağlandığınız iĢdən baĢqa birisinə keçid almaq Sizin 
üçün çətin deyil ki? 
 
 
15. 
Günah hissi Sizi tez-tezmi incidir? 
 
 
16. 
Tələsib-tələsmədiyinizdən  asılı  olmayaraq  həmiĢə  tez-tez 
yeriyirsinizmi? 
 
 
17. 
Məktəbdə  oxuyarkən  çətin  məsələləri  həll  edənə  qədər 
onların üzərində iĢləyirdinizmi? 
 
 
18. 
Adi  hallarda  olduğundan  daha  pis  düĢünə  bildiyiniz  hallar 
olurmu? 
 
 
19. 
Sizə tanıĢ olmayan insanlarla tez dil tapa bilirsinizmi? 
 
 
20. 
GörüĢ və ya söhbət zamanı özünüzü necə aparacağınızı tez-
 
 

15 
 
tezmi  planlaĢdırırsınız? 
21. 
Sizə  vurulan  eyhamlara  və  edilən  zarafatlara  həssassınızmı 
və tez özünüzdən çıxırsınızmı?                                                                                   
 
 
22. 
Söhbət zamanı jestlərdən istifadə edirsinizmi? 
 
 
23. 
Yəqin  ki,  siz  çox  vaxt  səhər  yuxudan  təravətli  və  yaxĢı 
istirahət etmiĢ halda oyanırsınız? 
 
 
24. 
Sizin elə fikirləriniz olurmu ki, heç bir kəsin onları bilməsini 
istəməmisiniz? 
 
 
25. 
BaĢqaları ilə məzələnməyi xoĢlayırsınızmı? 
 
 
26. 
Öz  fikir  və  düĢüncələrinizi  baĢqalarına  bildirməzdən  əvvəl 
əsaslı  dərəcədə  onları  götür-qoy  etməyə  üstünlük 
verirsinizmi? 
 
 
27. 
Pis, qorxulu yuxular tez-tez görürsünüzmü? 
 
 
28. 
Yeni  təhsil  materialını    adətən    asan  mənimsəyib  yadda 
saxlaya  bilirsinizmi? 
 
 
29. 
Siz  o  dərəcədə  aktivsinizmi  ki,  sizə  bir  neçə  saat  iĢsiz 
qalmaq  belə çətindir? 
 
 
30. 
ƏsəbləĢib, özünüzdən çıxdığınız anlar olubmu? 
 
 
31. 
Həddindən  artıq  darıxdırıcı  kompaniyanı  canlandıra  bilmək 
Sizə çətin deyil ki? 
 
 
32. 
Hətta çox vacib olmayan məsələlərin həlli zamanı Siz adətən 
çox düĢürsünüz? 
 
 
33. 
Hər Ģeyi ürəyinizə saldığınızı sizə heç deyiblərmi? 
 
 
34. 
Cəldlik və yaxĢı reaksiya tələb edən oyunları oynamaq sizin 
xoĢunuza gəlirmi? 
 
 
35. 
Əgər bir Ģey uzun müddət sizdə alınmırsa, adətən bu iĢdən əl 
çəkmir, alınmasına çalıĢırsınız? 
 
 
36. 
Qısamüddətli  də  olsa,  sizdə  öz  valideynlərinizə  qarĢı 
qıcıqlanma, incimə hissi olurmu? 
 
 
37. 
Siz özünüzü səmimi və ünsiyyətli insan hesab edirsinizmi? 
 
 
38. 
Adətən yeni iĢə baĢlamaq sizə çətin gəlir? 
 
 
39. 
Özünüzü baĢqalarına nisbətən nədə isə pis hesab etmək hissi 
sizi narahat edirmi? 
 
 
40. 
Ləng  və  heç  nədə  tələsməyən  insanlarla  iĢ  görmək  sizə 
adətən çətindir? 
 
 
41. 
Gün ərzində yorğunluq  hiss etmədən davamlı və məhsuldar 
Ģəkildə nə ilə isə məĢğul ola bilərsinizmi? 
 
 
42. 
Əl çəkməyiniz lazım olan vərdiĢlərə  maliksinizmi? 
 
 
43. 
Sizi hərdən problemsiz insan kimi qəbul edirlərmi? 
 
 
44. 
 Siz    ancaq  sizə  qarĢı  etibarlı  və  sınanmıĢ  simpatiyası  olan 
adamı yaxĢı dost hesab edirsiniz? 
 
 

16 
 
45. 
Sizi tez hirsləndirmək olurmu? 
 
 
46. 
Diskussiya zamanı siz adətən uyğun cavabı tez tapırsınızmı? 
 
 
_ 
Siz    hər  hansı  bir  iĢlə  yayınmadan,  uzun  müddət  və 
məhsuldar məĢul olmağa özünüzü məcbur edə bilirsinizmi? 
 
 
48. 
Ümumiyyətlə  məlumatınız  olmayan  Ģeylər  haqqında 
danıĢırsınızmı? 
 
 
 
 
“Temperamentin psixoloji xarakteristikası”  metodikasının açarı 
 
Temperament  sorğusu  onun  aĢağıdakı  qütb  xüsusiyyətlərinə: 
ekstraversiya  –  introversiya,  rigidlik  –  plastiklik,  emosional  qıcıqlanma  - 
emosional müvazinətlilik, reaksiyanın tempi (tez – asta), aktivlik (yüksək – 
aĢağı)  və  bundan  baĢqa  sınaqdan  keçən  insanın  verdiyi  cavabların  
səmimiliyinə  diaqnoz  qoymaq  imkanı  verir.  Temperamentin    hər  bir 
xüsusiyyəti  sorğu  kodunun  köməyi  ilə  qiymətləndirilir.  Bu  zaman 
sətirbəsətir  ―hə‖  cavablarını  (kodda  onların  nömrələri  göstərilmiĢdir) 
toplamaq  və alınan cəmi koeffisiyentə (3,2 və  ya 1 bal) vurmaq, sonra isə 
―yox‖  cavabları  həmin  qayda  ilə  iĢləmək  lazımdır.  Bundan  sonra, 
temperamentim  konkret  xüsusiyyətini  xarakterizə  edən  balların  ümumi 
qiyməti hesablanır.  
 
                                 Sorğunun kodu 
 
Temperamentin 
xüsusiyyətləri 
 ―Bəli‖ cavabları   Bal 
 ―Xeyr‖ 
cavabları 
    Bal 
1. Ekstraversiya 
1, 7, 23, 19,  
25, 31, 37,  
4, 43 
   
3 
2 
 
 
2 
 
 
1 
2. Rigidlik 
8, 26, 32,  
2, 14, 20, 38, 
44 
3 
 
2 
 
37 
13, 46 
 
2 
1 
3.Emosional 
qıcıqlanma  
15, 21, 33, 
39, 45, 
3, 9, 
27 
 
3 
2 
1 
 
 
4.  Reaksiyaların 
tempi   
4, 16, 28, 
10, 22, 34, 40, 
46, 
17, 29, 37 
3 
 
2 
1 
 
 
5. Aktivlik 
5, 11, 17, 23, 
 
 
 

17 
 
29, 35, 41, 47, 
10 
3 
1 
38 
1 
6. Səmimilik 
30, 36, 42, 48, 
6, 12, 
18, 25, 24 
3 
2 
1 
 
38 
 
1 
 
   ĠĢin  sona  çatması.  Öz  cavablarınızın  səmimiliyini  Ģkala  üzrə 
müəyyən  edin:  yüksək  –  13  -  20  bal,  orta  –  8  -12  bal,  aĢağı  -  0  -7  bal 
(cavablar  etibarsızdır).  Sonra  ―Orta  qiymətlər  və  temperament 
xüsusiyyətlərinin  təzahür  sahələri‖  cədvəlinə  əsaslanaraq  hər  xüsusiyyətin 
təzahür dərəcəsini müəyyən edin və yazılı qeydiyyat aparın, məsələn: 
    ―Mənim  temperamentim  çox  yüksək  ekstraversiya  (24  bal),  orta 
plastiklik (7 bal), çox yüksək emosional müvazinətlilik (5 bal), cəld reaksiya 
tempi (14 bal), aĢağı aktivliklə (9 bal) xarakterizə olunur.  
 
Temperament xüsusiyyətlərinin orta qiymətləri və təzahür 
zonaları 
 
Ekstraversiya 
Rigidlik 
Emosional 
qıcıqlanma  
Reaksiyanın 
tempi 
Aktivlik 
  22 – 26 
Çox yüksək 
  17 – 21 
  Yüksək 
  12 – 16 
     Orta 
     7 – 11 
    Yüksək 
      0 – 6 
   Çox yüksək  
  introversiya 
  16 – 23 
 Çox 
yüksək 
   12 – 15 
  Yüksək 
   7 – 11 
   Orta  
    3 – 6 
  Yüksək 
    0 – 2  
Çox 
yüksək 
plastiklik 
     18 – 20 
  Çox yüksək 
     14 – 17 
    Yüksək 
      8 – 12 
       Orta 
       4 – 7 
      Yüksək 
       0 – 3  
Çox 
yüksək 
emosional 
müvazinətlilik  
    20 – 22  
   Çox cəld 
    14 – 19 
     Cəld 
    9 – 13 
     Orta  
    5 – 8 
     Asta 
    0 – 4 
  Çox asta 
   24 – 26 
   Çox 
yüksək 
   21 – 23  
   Yüksək 
   14 – 20 
     Orta 
    9 – 13  
    AĢağı 
     0 – 8  
 Çox aĢağı 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

18 
 
K.YUNQA GÖRƏ XARAKTER TĠPĠNĠN  
TƏYĠN OLUNMA METODĠKASI 
 
Verilən suala cavab verin (a və ya b cavab variantının altından xətt çəkin) 
1.Siz nəyə üstünlük verirsiniz? 
a) bir neçə yaxın dosta; 
b) geniĢ yoldaĢ kompaniyasına. 
 
2.Hansı kitabları oxumağa üstünlük verirsiniz? 
a) maraqlı süjet xətti olan; 
b) baĢqasının həyəcanlarını açan. 
 
3.ĠĢləyən zaman nəyə yol verə bilərsiniz? 
a) gecikməyə; 
b) səhvlərə. 
 
4.Əgər siz yalnıĢ hərəkət edirsiniz, onda? 
a) son dərəcədə narahat olursunuz; 
b) son dərəcədə narahatlığınız yoxdur. 
 
5.Siz insanlarla necə ünsiyyət qurursunuz? 
a) tez, asan; 
b) yavaĢ, ehtiyatlı. 
 
6.Siz özünüzü küsəyən hesab edirsiniz? 
a) bəli; 
b) xeyr. 
 
7.Siz ürəkdən gülməyə meyllimisiniz? 
a) hə; 
b) yox. 
 
8.Siz özünüzü ... hesab edirsinizmi? 
a) qaradinməz; 
b) söhbətcil. 
 
9.Siz səmimisiniz və ya fikir və duyğularınızı gizli saxlayansınız? 
a) səmimiyəm; 
b) fikir və duyğularınızı gizli saxlayanam 
 
10.Siz öz hərəkətlərinizi təhlil etməyi xoĢlayırsınız? 
a) bəli; 

19 
 
b) xeyr. 
 
11.Cəmiyyət içində olarkən, Siz nəyə üstünlük verirsiniz? 
a) danıĢmağa; 
b) dinləməyə. 
 
12.Siz  tez- tezmi  özünüzdən narazı olursunuz? 
a) bəli; 
b) xeyr. 
 
13.Siz nəyisə təĢkil etməyi xoĢlayırsınız? 
a) bəli; 
b) xeyr. 
 
14.Siz Ģəxsi gündəlik aparmaq istərdinizmi? 
a) bəli; 
b) xeyr. 
 
15.Siz qərar qəbul edəndən sonra onun icrasına  tezmi keçirsiniz? 
a) bəli; 
b) xeyr. 
 
16.Sizin əhvalınız tezmi dəyiĢir? 
a) bəli; 
b) xeyr. 
 
17.Siz baĢqalarını inandırmağı, öz fikirlərinizi qəbul etdirməyi xoĢlayırsınız? 
a) bəli; 
b) xeyr 
 
18.Sizin hərəkətləriniz? 
a) cəlddir; 
b) astadır. 
 
19.Siz  mümkün  ola biləcək xoĢagəlməz  hadisələrdən  narahat olursunuz? 
a) tez-tez; 
b) nadir hallarda 
 
20.Siz çətin hallarda: 
a) kömək üçün müraciət etməyə tələsirsiniz 
b) müraciət etmirsiniz 
 

20 
 
―ġəxsiyyət tipologiyası‖metodikasının açarı: 
 
AĢağıdakı variantların cavabları  sizin  ekstraversiyanız   haqqındadır: 1b; 
2a; 3b; 5a; 6b; 7a; 8b; 9a; 10b; 11a; 12b; 13a; 14b; 15a; 16a; 17a; 18a; 19b; 
20a 
Uyğun cavabların sayı hesablanır və 5-ə vurulur: 
0-35 introversiya; 
36-65 ambiversiya; 
66-100 ekstraversiya 
 
 “EV-AĞAC-ĠNSAN” C.BUKUN METODĠKASI  
ĠLƏ ġƏXSĠYYƏTĠN TƏDQĠQĠ 
 
Böyüklər,  uĢaqlar,  həmçinin  qrup  tədqiqatları  üçün  nəzərdə  tutulub. 
Bu  metodikanın  mahiyyəti  belədir.  Tədqiq  olunana  ev,  ağac  və  insan  Ģəkli 
çəkmək məsləhət olunur. Sonra hazırlanmıĢ plan ilə sorğu keçirilir. 
R.  Berns  ―Ev-ağac-insan‖  testindən  istifadə  edərkən  ağac,  ev  və 
insanı bir Ģəkildə, bir səhnədə çəkməyi məsləhət görür. Hesab olunur ki, ev, 
ağac  və  insanın  arasında  olan  qarĢılıqlı  münasibərlər  gözlə  görülən 
metaforadır.  Əgər  bütün  Ģəkli  hərəkətə  gətirsək  onda,  bütün  bunlar  bizim 
həyatımızda baĢ verdiyini görərik.  
Ev,  ağac  və  insan  Ģəklinin  hansı  ardıcıllıqla  çəkilməsi 
interpretasiyanın xüsusi üsulu ola bilər. Əgər birinci ağac Ģəkli çəkilibsə, bu 
insan  üçün  əsas  olan  həyati  enerjidir;  əgər  birinci  ev  Ģəkli  çəkilibsə  onda 
birinci  yerdə  təhlükəsizlik,  müvəffəqiyyət  və  ya  əksinə  bu  anlayıĢlara 
laqeydlik olardı.  
 
―EV-AĞAC-ĠNSAN‖ TESTĠNDƏ ƏLAMƏTLƏRĠN 
ĠNTERPRETASĠYASI 
 
―Ev‖ 
 
Köhnə,uçulmuş ev   -  bəzən subyekt bununla öz-özünə olan münasibəti 
bildirir. 
Uzaqda ev  -  rədd edilmək hissi. 
Yaxınlıqda ev    -   səmimilik, isti hisslər və qonaqpərvərlik. 
Evin  öz  şəkli əvəzində   planı   (yuxarıdan  proyeksiya)  -  ciddi münaqiĢə. 
Müxtəlif   tikililər  -   aqressiya evin faktiki  sahibinə  qarĢı yönəldilmiĢdir və 
ya  subyektin süni və mədəni standart hesab  etdiyi hər Ģeyin eleyhinə 
üsyanı. 
Pəncərə qapısı bağlıdır -  subyekt   interpersonal  münasibətlərdə  
uyğunlaĢmaq  iqtidarındadır. 

21 
 
Qapısı  olmayan  divara  aparan  pillələr  -    reallığın    düzğün  
qiymətləndirilməsinə  ziyan  vuran  münaqiĢəli  vəziyyəti  göstərir.  Subyektin 
təkəbbürlü olması (amma, o, özü səmimilik arzusunda ola bilər). 
 
Divarlar. 
 
Digər  tərəfdə  təsvir olunmuş arxa divar, qeyri –adidir     -   özünənəzarəti 
bilərəkdən idarə etməyə cəhdlər, konversiyalara uyğunlaĢmaq, amma, bunula 
belə güclü düĢmən tendensiyaları (meylləri) da vardır.  
Arxa  divarın  konturları    diğər  detallara    nisbətən    daha  qalın  (parlaq)  
görünür - subyekt  reallıqla  olan təmasını  saxlamaq (itirməmək) istəyir. 
  
Özülü olmayan divar - reallıqla zəif kontakt (əgər Ģəkil aĢağıda yerləĢibsə). 
Özülü    konturla  xüsusi  olaraq  göstərilmiş    divar    -    subyekt  münaqiĢəli 
fikirləri rədd etməyə çalıĢır, həyəcanlıdır, çətinlik çəkir. 
Üfiqi  ölçüləri gözə çarpdırılan divar -   zamanda pis oriyentasiya 
olunmaqdır (keçmiĢin və ya gələcəyin  hakim mövqe tutması). Ola bilsin ki, 
subyekt mühitin təsirinə qarĢı çox həssasdır.  
Divarın böyür konturu çox nazikdir, evə uyğun deyil -  fəlakəti (təhlükəni)  
qabaqcadan hiss etmə. 
Divarın  xətt  konturları  həddindən  çox  qalındır    -  Ģüurlu  Ģəkildə    kontrolu 
saxlamağa  səy göstərmək. 
Evin ancaq bir divarı  təsvir olunmuşdur  - Əğər bu böyür divardırsa, onda  
insanlardan  uzaqlaĢmağa    və  müxalifliyə    doğru  çox  ciddi  tendensiyalar 
mövcuddur. 
Şəffaf divarlar - vəziyyətə  mümkün qədər nəzarət etməyə (təĢkil etməyə, ələ 
almağa)    qeyri –Ģüuri  həvəs, tələbat. 
Şaquli ölçüləri  qalın çəkilmiş divar – subyekt   həzzi hər Ģeydən əvvəl 
fantaziyalarda axtarır və reallıqla  lazım olduğundan az  əlaqələrə malikdir. 
                                
Qapılar. 
 
Qapıların yoxluğu -    subyekt  baĢqaları ilə səmimi  olmaqda çətinlik çəkir 
(xüsusilə  öz  ailə çevrəsində). 
Arxa və ya böyük qapılar (bir və ya bir neçə) -  uzaqlaĢma, ayrı düĢmə, 
kənar gəzmək. 
Giriş qapıları (bir və ya bir neçə )  -  ürəyiaçıqlığın əlamətidir. 
Açıq qapılar - Əğər bu  yaĢayıĢ evidirsə, onda  bu  kənardan  gələn  isti 
münasibətlərə olan güclü tələbatı  və ya  öz səmimiyyətlərini 
(ürəyiaçıqlıqlarını) göstərmək arzusudur. 
Yan  qapılar  (bir  və  ya  bir  neçə  )  -    tənhalıq,  uzaqlaĢma,  reallığı  qəbul 
etməmək. Xeyli təkəbbür. 

22 
 
Çox  böyük  qapılar  -  baĢqalarından  hədsiz  dərəcədə  asılılıq  və  ya  öz  sosial 
kommunikativliyi  ilə  hamını təəcübləndirmək istəyi. 
Çox  kiçik qapılar –   Öz    ― Mən‖-inə  heç kəsi yaxın qoymamaq. Sosial 
situasiyalarda  uyğunsuzluq, qeyri –adekvatlıq və tərəddüd   hissi. 
Böyük qıfılı olan qapılar   -  düĢmənçilik, qapalılıq, bədgümanlıq, müdafiə 
tendensiyaları. 
Tüstü 
 
Qatı tüstü  -  daxili gərginlik (intensivlik tüstünün qatılığı  ilə müəyyən 
olunur). 
Nazik tüstü  burumu  - evin emosional istiliyinin az olması. 
 
Pəncərələr 
 
Birinci mərtəbənin sonunda çəkilmiş  pəncərə  -  səxslər  arası münasibətlərə  
nifrət.  Gerçəklikdən təcrid olunmaq tendensiyası. 
Tam  açılmış pəncərələr - subyekt özünü  bir qədər sərbəst  və  açıq-açığına 
aparır.  Pəncərələrin    çoxluğu  ünsiyyət  bağlamağa  hazırlığın  olduğunu, 
pərdələrin yoxluğu isə hissləri  gizlətmək  həvəsinin olmadığını  göstərir. 
Pəncərələr tam bağlıdır  (çıx pərdələnib) -  ətraf mühitlə qarĢılıqlı əlaqədən 
narahatlıq (əğər bu subyekt üçün  çox əhəmiyyətlidirsə). 
Şüşəsiz pəncərələr -   düĢmənçilik, soyuqluq. AĢağı mərtəbədə pəncərələrin 
olmaması, yuxarı mərtəbədə isə olması real həyat ilə fantaziyalarda olan 
həyat arasındakı ―uçuruma‖ iĢarədir. 
 
Evin damı 
 
Dam -  fantaziya sahəsidir. Küləyin  dağıtdığı dam və baca  - simvolik olaraq 
subyektin  hisslərini  ifadə  edir  ,  onun  özündən  asılı  olmayaraq  buyruq  qulu 
olduğunu göstərir.  
 
Bütün şəklə uyğun olmayan qalın konturlu dam -  həzz mənbəyi,  
fantaziyalara  qapılmaq (bu da adətən həyəcanla müĢayiət olunur). 
Kənarı nazik konturla çəkilmiş dam  - fantaziyaya nəzarətin zəifləməsi  
üzündən həyacanlanma.  
Kənarı  qalın  konturla  çəkilmiş  dam  –  fantaziya    üzərində  nəzarət  (onun 
cilovlanması) barəsində həddindən  çox  fikir etmək. 
Aşağı mərtəbə ilə uyğun olmayan dam - pis Ģəxsi təĢkilatçılıq. 
Damın  karnizinin parlaq konturla  göstərilməsi və ya  onun  uzadılması – 
çox güclü Ģəkildə qorunan (adətən bədgümanlıqla) istiqamətlənmə. 
 
Otaq 

23 
 
 
Assosiasiyalar aĢağıdakı səbəblər üzündən yarana bilər: 
1.Otaqda yaĢayan insan; 
2.Otaqda interpersonal münasibətlər; 
3.Bu  otağın  təyinatı    (real  olan  və  ya  onun  adına  yazılan).  Assosiasiyalar 
pozitiv və neqativ emosional  çalarlarda olur. 
 
 Vərəqdə yerləşməyən otaq  -  subyektin  müəyyən otaqları təsvir etməməsi 
otaqlarla və  ya  onların  sakini ilə baglı xoĢagəlməz assosiasiyalardan irəli 
gəlir. 
Otaq: subyekt ən yaxın otağı seçir – hər ceydən Ģübhələnir. 
 
Hamam 
 
Hamam otağı sanitar funksiyaları yerinə yetirir. Əgər hamam otagı samballı 
Ģəkildə təsvir  olunubsa, deməli bu funksiyalar  pozulmuĢdur. 
 
Boru 
 
Borunun  yoxluğu – subyekt  evdə psixoloji istiliyin çatıĢmamasını  hiss edir. 
Boru  demək olar ki, görünmür (gizlədilmişdir) -  emosional təsirlərdən uzaq 
durur. 
Əyilmiş boru -  uĢaq üçün normadır; əgər böyüklərdə müĢahidə olunursa - 
aqressiyadır. 
Su boruları  -  güclü müdafiə və  adətən  hər Ģeydən Ģübhələnmək. 
Su kəməri (və ya  damda  olan yağış suyu  boruları)  boruları  - 
gücləndirilmiĢ qorunma  (adətən Ģiddətli  bədgümanlıq) 
 
Əlavələr 
 
Şəffaf, ―şüşə ― qutu - Hamıya özünü   nümayiĢ etdirmək  həyacanının  
simvoludur. Onu özünü nümayiĢ etdirmək arzusu (ancaq vizual kontakt 
çərçivəsində) müĢayiət edir. 
Ağaclar 
 
Çox  vaxt  müəyyən  simaları  təmsil  edir.  Əgər  onlar  evi 
―gizlədirlərsə―, dominant valideynlərdən asılılığa güclü tələbat ola bilər. 
 
Kollar 
 

24 
 
Bəzən  insanları  təmsil  edirlər.  Əgər  kollar  evin  ətrafını  sıx  Ģəkildə 
əhatə  edirsə    -  bu,  özünü  müdafiə  baryerləri    ilə  əhatə  etmək    arzusundan  
xəbər verir. 
Kollar əraziyə xaotik şəkildə yayılıbsa və ya  yolun hər iki  tərəfindədirsə - 
bu,  real  çərçivədə    olan    cüzi    narahatlıqdan  və    onu  nəzarət  etməyə  olan 
Ģüurlu  səydən  xəbər  verir. 
 
Yaxşı  proporsiya  və  yüngüllüklə  çəkilmiş cığır   -  fərdin  baĢqaları  ilə 
ünsiyyətdə  nəzakətli  olduğunu  və özünənəzarət  edə bildiyini  göstərir. 
Çox uzun cığır -   çox vaxt daha  adekvat  sosiallaĢma  tələbi  ilə müĢahidə 
olunan azaldılmıĢ  imkanlar. 
Başlanğıcda çox enli, evə tərəf getdikcə daralan cığır - səthi mehribanlıq ilə 
uzlaĢan tənha olmaq arzusunu   maskalamaq  cəhdi. 
 
Günəş 
 
Nüfuz iĢarəsidir. Çox vaxt istilik və qüvvə mənbəyi kimi qavranılır. 
 
Hava (nə cür hava təsvir olunmuşdur) 
 
Subyektin ətraf  mühitlə bağlı olan həyəcanlarını tam əks etdirir. 
Təsvir olunmuĢ hava nə qədər  xoĢagəlməz və  pisdirsə, mühit də subyektə 
bir o qədər düĢməncəsinə və sıxıcı görünür. 
 
Rəng 
 
Rənglərdən  istifadə  zamanı  adətən  yaĢıl  –dam  üçün,  qəhvəyi  - 
divarlar  üçün  nəzərdə  tutulur.  Əgər  sarı  rəng  ancaq  evin  içində  iĢığı  təsvir 
etmək  üçün  istifadə  edilirsə  və  bununla  gecəni  və  ya  onun  yaxınlaĢmasını 
təsvir edirsə, onda subyekt məhz bu hisslərini ifadə edir: 
1)
 
 mühit ona düĢmən münasibət bəsləyir, 
2)
 
 onun hərəkətlərini kənar adamlar görməməlidir. 
Ġstifadə olunan rənglərin miqdarı. YaxĢı adaptasiya olunmuĢ, utancaq 
və emosional cəhətdən kasıb olan subyekt adətən ən azı iki, ən çoxu isə beĢ 
rəngdən istifadə edir. Öz  evini 7-8 rənglə rəngləyən subyekt ən yaxĢı halda 
çox  qərarsızdır.  Ancaq  bir  rəngdən  istifadə  edən  emosional 
həyəcanlanmadan qorxur. 
 
Rəngin seçilməsi. Subyekt  rəngi  nə qədər yavaĢ, inamsızlıqla və çətinliklə 
seçirsə, onun Ģəxsiyyət  xüsusiyyətlərinin pozulması  ehtimalı  da bir o qədər 
artır. 
Qara rəng -  utancaqlıq, qorxaqlıq. 

25 
 
Yaşıl  rəng  –  təhlükəsizlik    hissinə  tələbat,  özünü  təhlükədən  qorumaq.  Bu  
fikir  yaĢıl  rəngin  ağac    budaqlarını  və  ya  evin  damını  rəngləmək  üçün 
istifadəsində o qədər də vacib deyil. 
Narıncı  rəng – hissiyatın və düĢmənçiliyin kombinasiyasıdır. 
Al qırmızı rəng - hakimiyyətə güclü tələbat. 
Qırmızı rəng -  böyük  həssaalıq.Ətrafdan isti münasibətə  tələbat. 
Vərəqin  3 /4 hissəsinin  ştrixlənməsi – emosiyaların ifadə edilməsinə  
kontrolun çatıĢmaması. 
Ştrixlərin  səklin  hüdudlarından  kənara  çıxması  -    əlavə    stimullaĢdırmaya 
impulsiv cavab meyli.  
 Sarı rəng -  düĢmənçiliyin   güclü əlamətləri. 
 
Ümumi görünüş 
 
Şəklin  vərəqin  qırağında  yerləşdirilməsi  –  inamsızlıq  və  təhlükə  hissinin 
birləĢməsi. Çox vaxt  müəyyən  zaman  ilə   bağlı olur: 
a) sağ tərəf - gələcək, sol tərəf – keçmiĢ, 
b) otağın təyinatı  və  yaxud orada  daim yaĢayan  ilə  bağlı olan, 
c) həyəcanların  xüsusiyyətlərini ilə göstərən - sol tərəf - emosional, sağ tərəf 
- intellektual. 
 
Perspektiv 
 
―Subyekt üzərində‖ perspektiv (yuxarıdan –aşağıya baxış) - subyektin evdə  
sayılmaması, rədd edilməsi hissini ifadə edir və ya subyekt  əlçatmaz hesab 
etdiyi  ailə  ocağına  tələbat  duyur.  Perspektiv,  Ģəkil  uzaqda  təsvir  olunub  - 
Ģərti cəmiyyətdən uzaqlaĢma arzusu. Ġzolyasiya, uzaqlaĢma hissi. Əhatəsinə 
məhdudiyyət qoymaga aĢkar meyl. Bu Ģəkli və ya onun təmsil etdiyi simvolu 
tanımamaq, rədd etmək arzusu. 
 
Perspektiv,‖perspektivin  itirilməsi― əlamətləri  (  fərd evin  bir  tərəfini  çəkir, 
amma digər tərəfdə dam və divarın şaquli xəttini çəkir—dərinliyi təsvir edə 
bilmir)  –bu  inteqrasiya  problemlərinin  baĢlanmasına,  gələcək  qarĢısındakı 
qorxuya  (əğər  vertikal  yan  xətt  sağdan  keçirsə)  qorxuya  və  ya  keçmiĢi 
unutmaq arzusuna (xətt soldan keçirsə)  bir iĢarədir. 
Üçlü perspektiv (üçölçülü, subyekt ən azı dörd  ayrıca divar  çəkir) - əhatədə 
olnların rəyinə həddən çox aludə olma. Bütün əlaqələri, hətta ən cüzi olanları 
belə öyrənmək həvəsi. 
 
Şəklin yerləşdirilməsi 
 
Şəkli vərəqin mərkəzinin  üstündə  yerləşdirmək -     

26 
 
1) subyekt mübarizə etməyin ağırlığını  və məqsədin  nisbi  əlçatmazlığını  
hiss edir; 
2) subyekt   öz ehtiyaclarının təminatını fantaziyalarda   axtarmağa üstünlük 
verir (daxili  ğərğinlik); 
3) subyekt kənarda durmağa meyllidir. 
Şəkli  vərəqin  tam  mərkəzində    çəkmək    -  müdafiəsizlik  və    rigidlik 
(düzxətlilik). Psixi müvazinəti saxlamaq üçün  qayğıkeĢ  nəzarətə ehtiyac. 
Şəkli  mərkəzdən  aşağıda  yerləşdirmək.  ġəkil  vərəqin  mərkəzinə    nisbətən  
aĢağı  olduqca: 
1)
 
Subyekt  özünü  narahat  və təhlükədə  hiss  edir  və  bu  onda 
depressiv əhvali-ruhiyyə  yaradır.  
2)
 
Subyekt  özünü reallıqda  məhdudlaĢdırılmıĢ, buxovlanmıĢ kimi hiss 
edir. 
 
Şəkli vərəqin solunda yerləşdirmək  - keçmiĢə iĢarədir, impulsivliyi göstərir. 
Şəkli    vərəqin  sol  yuxarı  küncündə  yerləşdirmək  -      yeni    təəssüratlardan 
qaçınmaq  meyli. KeçmiĢə  qayıtmaq  və ya  fantaziyalara dalmaq arzusu. 
Şəkli vərəqin  sağ   yarısında yerləşdirmək – subyekt  intellektual sahələrdə  
həzz    axtarmağa    meyllidir.  Öz  davranıĢına    nəzarət  edir.  Diqqəti 
gələcəkdədir. 
Şəkil  vərəqin  sol  küncündən  kənara  çıxıb  –  keçmiĢə  taxılıb  qalmaq  və 
gələcəkdən  qorxmaq.  Azad,  səmimi  emosional  təəssüratlardan  həddindən 
çox narahat olmaq.  
Vərəqin  sağ küncündən  kənara çıxmaq –   keçmiĢdən  can  qürtarmaq üçün  
gələcəyə  ―qaçıb  getmək‖ arzusu. Azad, açıq təəssüratlardan qorxmaq. Sərt 
nəzarəti qoruyub saxlamaq meyli. 
Vərəqin yuxarı  kənarından  çəxmaq  -  diqqəti  təfəkkürdə   və   subyektin 
real həyatda keçirmədiyi həzzlərin mənbəyi kimi fantaziyada cəmləmə. 
Konturlar çox düzdür -  rigidlik. 
Həmişə  istifadə    olunan  eskiz  konturu  -    yaxĢı    halda    xırdaçılıq,  dəqiqliyə  
meyl, pis halda isə  dəqiq mövqe tutmaq qabiliyyətinin olmaması. 
 
―Ev‖ testindəki  Ģəklin iĢlənilməsi  sxemi: 
 
№№ 
Qeyd olunan əlamət 
1.
 
  Sxematik   təsvir 
2.
 
  DetallaĢdırılmıĢ   təsvir 
3.
 
  Metaforik  təsvir 
4.
 
  ġəhər  evi 
5.
 
  Kənd evi 
6.
 
  Ədəbi  süjetdən  və ya nağıl  süjetindən  götürülmüĢ 
7.
 
  Pəncərələrin  olması və miqdarı 

27 
 
8.
 
  Qapıların  olması 
9.
 
  Tüstülü  baca 
10.
 
  Pəncərə   qapağı 
11.
 
  Pəncərələrin ölçüsü 
12.
 
  Evin ümumi  ölçüsü 
13.
 
  Baxçanın  olması 
14.
 
  Ġnsanların evdə və ya evin yanında olması 
15.
 
  Doqqazın olması 
16.
 
  Pəncərə pərdəsinin olması 
17.
 
  Bitkilərin  olması (miqdarı) 
18.
 
  Heyvanların sayı 
19.
 
  Peyzaj  təsvirinin (buludlar, günəĢ, dağlar və s.) olması 
20.
 
  Ġntensivlik Ģkalası (1,2,3) üzrə Ģtrixlərin olması 
21.
 
  Ġntensivlik  Ģkalası (1,2.3) üzrə  xətlərin qalınlığı 
22.
 
  Açıq  qapı 
23.
 
  Bağlı  qapı 
 
―İnsan‖ 
 
Baş - intellekt  (nəzarət) sahəsidir. Təxəyyül  sahəsidir. 
Böyük baş - insan fəaliyyətində təfəkkürün əhəmiyyətinə inanmanın qeyri-
Ģüuri qeydi. 
Balaca baş - untellektual qeyri-adekvatlıq hissi. 
Dəqiq çəkilməmiş baş – utancaqlıq, ürkəklik. 
Baş ən sonda çəkilir - Ģəxslərarası  münaqiĢə. 
Böyük  başlı  əkscinsli fiqur - əks cinsin xəyali  üstünlüyü və daha yüksək 
sosial statusu. 
Boyun -   nəzarət sferası (baĢ) ilə Ģiddətli həvəs sferası (bədən)  arasındakı  
əlaqənin simvolu olan  orqan. Bu, onların koordinasiya əlamətidir. 
Dəqiq göstərilmiş boyun -  qoruyucu intellektual nəzarətə  tələbat.  
Çox  iri boyun - bədən impulslarını dərk etmək, onlara nəzarət  etməyə 
çalıĢmaq. 
Uzun nazik boyun - tormozlanma, reqressiya. 
Qısa    yoğun    boyun  -      öz    azarlarına  və    arzularına    güzəĢtə    getmək, 
boğulmamıĢ impulsun  ifadəsi. 
Çiyinlər, onun ölçüləri - fiziki gücün  əlaməti  və  ya  hakimiyyət  arzusu. 
Həddən artıq böyük çiyinlər -  böyük güc  hissi  və ya  güc və hakimiyyətə 
görə həddindən  çox  qayğılanmaq. 
Kiçik çiyinlər -  miskinlik, dəyərsizlik hissi. 
Həddən artıq yöndəmsiz  çiyinlər- həddən artıq ehtiyatlılıq, müdafiə əlaməti. 
Maili  çiyinlər -   məyusluq, ümidsizlik, günahkarlıq hissi, həyat eĢqinin 
azlığı. 

28 
 
Enli çiyinlər - güclü bədən impulsları. 
 
―Bədən‖ 
 
Yöndəmsiz və ya kvadrat bədən - kiĢilik əlaməti. 
Çox iri bədən  – cubyektin  dərindən  dərk etdiyi  tələbatlarının 
ödənilməməsi.  
Normal olmayan çox kiçik bədən  - alçaldılmaq hissi. 
 
―Sifət‖ 
 
Gözlər, qulaqlar, burun, ağız - sifət  cizgiləridir. Bunlar xarici stimulların 
reseptorlarıdır -  gerçəklik ilə sensorlu əlaqə yaradırlar. 
Nəzərə  çarpdırılmış    sifət  -    baĢqaları    ilə  münasibətlərə  görə  ,  öz  xarici 
görünüĢünə görə  çox güclü təlaĢ. 
Həddən artıq  nəzərə çarpdırılmış  çənə - dominant olmağa tələbat. 
Həddən artıq böyük çənə  - hiss olunan zəifliyin və qərarsızlığın 
kompensasiyası. 
Həddən  nəzərə  çarpdırılmış    qulaqlar  -  səs  hallyusinasiyalarının 
mümkünlüyü. Tənqidə qarĢı  çox həssas olanlarda təsadüf olunur. 
Balaca qulaqlar-   heç  bir tənqidi qəbul etməmək,onu boğmağa  səy 
göstərmək.. 
Gözlər    yumuludur      və  ya    şlyapa    ilə    örtulub    -      xoĢagəlməz    vizaul 
təsirlərdən qaçınmağa  güclü meyl. 
Gözlərin  dəlikləri  boş  çəkilib -    vizual stimullardan qaçınmağa çox böyük  
meyl. DüĢmənçilik 
Bərəlmiş gözlər -  kobudluq, daĢürəklilik. 
Balaca gözlər -  özünə  dalma. 
Boyanmış  gözlər - kobudluq, daĢürəklilik. 
Uzun  kirpiklər  -        iĢvəkarlıq,  yoldan  çıxarmağa  ,  Ģirnikləndirməyə,  özünü 
nümayiĢ etdirməyə  meyllilik. 
Kişi sifətində dolu dodaqlar - incəlik.   
Kloun ağzı – məcburi  üzügülərlik, qeyri-adekvat hisslər. 
Çökək ağız  - passivlik. 
Enli,  donqar    burun  -    ironik  sosial  stereotuplərlə  düĢünmək  tendensiyası, 
mənfur istiqamətlənmələr.  
Burun pərələri -primitiv aqressiya. 
Dəqiq çəkilmiş dişlər-aqressiya. 
Aydın olmayan, tutqun  sifət – qorxaqlıq, utancaqlıq. 
Sifətdə  yaltaqvari  ifadə - özünü  qoruya bilməmək. 
Maskaya oxşaq sifət – ehtiyatlılıq,qapalılıq,soyuqluq. 
Az tüklü, qısa qaşlar - nifrət, həssaslıq. 

29 
 
Saçlar - cəsurluq əlaməti (qoçaqlıq, qüvvə, yetkinlikliyə meyl) 
Saçlar güclü ştrixlənib -  təfəkkür və ya təxəyyül  ilə bağlı  həyəcan. 
Saçlar ştrixlənməyib, rənglənməyib, bütün  kəlləni  əhatə edib - subyekti 
düĢmənçilik hissləri idarə edir. 
 
Əl, ayaq 
 
Əllər -   ən çoxu insanlar arasında münasibətlərdə əhatəyə uyğunlaĢmağın ən 
mukəmməl və həssas alətidir.  
Enli əllər – fəaliyyətə  intensiv meyl. 
Əllər  çiyindən  və  ya  ovucdan      daha  enlidir  –  hərəkətlər  kifayət  qədər 
nəzarət olunmur  və impulsivlik. 
Əllər  geniş  şəkildə  kənara  açılıb  –subyekt    bəzi  fəaliyyət  və  hərəkətlərin 
onun nəzarətindən çıxdığını  dərk edir. 
Əllər sinədə çarpazlanıb -  düĢmənçiliyə və  bədgümanlığa istiqamətlənmə. 
Əllər  arxada çarpazlanıb  - güzəĢt etməyi, kompromisə  girməyi (hətta 
dostları ilə) istəməmək. Aqressiv düĢmənçilik meylərinin biruzə verilməsini 
nəzarət etməyə meyllilik.   
Uzun  və  əzələli    əllər  -    subyektin  bir  kompensasiya  kimi  fiziki  qüvvəyə, 
cəldliyə, cəsurluğa  ehtiyacı var. 
Uzun  əllər - həddən artıq ambisiyalı meylər. 
Sakit və yumşaq əllər – Ģəxslərarası münasibətlərdə yaxĢı  uyğunlaĢmaq 
qabiliyyəti. 
Əllər gərgindir və bədənə yapışıqdır - yöndəmsizlik, rigidlik. 
Çox qısa əllər - qeyri-adekvatlıq hissi və heç bir meylin olmaması. 
Çox iri əllər –  sosial  münasibətlərdə daha yaxĢı uyğunlaĢmağa tələbat, 
qeyri- adekvatlıq hissi, impulsiv davranıĢa meyillilik. 
Əllərin olmaması - yüksək intellekt və qeyri-adekvatlılıq hissi. 
Sol tərəfdə əlin və ya qolun deformasiyası  və ya nəzərə çarpdırılması –sosial 
münaqiĢə. 
Əllər bədənə yaxın çəkilib - gərginlik 
Kişidə iri əllər və ayaqlar –kobudluq, mərhəmətsizlik. 
Daralan  əllər və ayaqlar - qadınlıq və zəriflik 
Uzun əllər-nəyi isə əldə etmək, nail olmaq arzusu. 
Uzun və zəif əllər - qayğıya ehtiyac, asılılıq. 
Ətrafa yönəlmiş, nəyi isə  götürən  əllər - bağlılıq, sevgiyə ehtiyac, asılılıq. 
Böyürlərə uzadılmış əllər - sosial əlaqələrdə çətinlik,aqressiv  impulslara 
qarĢı qorxu. 
Güclü  əllər - enerjililik, aqressivlik. 
İncə, gücsüz əllər - əldə olunan nailiyyətin  kifayət olmadığını hiss etmək. 
Boks əlcəyinə oxşaq əllər - aradan götürülmüĢ aqressiya. 
Əllər arxada və ya ciblərdə - günahkarlıq, özünə güvənməmək hissi. 

30 
 
Əllər aydın çəkilməyib – fəaliyyətdə və sosial münasibətlərdə özünəinamın 
azlığı. 
Əllər böyükdür - hiss olunan günahkarlığın və zəifliyin kompensasiyası. 
Qadın fiqurasında əllər yoxdur -sevməyən, inkar edən, tərəf  tutmayan ana 
fiqurası kimi qəbul olunur. 
Barmaqlar kəsilib – aradan götürülmüĢ aqressiya, qapalılıq. 
İri barmaqlar - kobudluq, mərhəmətsizlik, aqressiya. 
Beşdən çox barmaq- aqressivlik, ambisiyalar. 
Ovucsuz  barmaqlar - kobudluq, mərhəmətsizlik, aqressivlik. 
Beşdən az barmaq - asılılıq, gücsüzlük. 
Uzun barmaqlar - açıq aqressiya. 
Barmaqlar yumuruğa bükülüb - üsyankarlıq, etiraz. 
Yumruqlar bədəndən uzaqdadır –açıq etiraz. 
Mismara oxşaq  iri barmaqlar - düĢmənçilik. 
İlmə ilə sarılmış eyni boyda barmaqlar – aqressiv hissə qarĢı Ģüurlu cəhd. 
Proporsional olmayan uzun ayaqlar - müstəqilliyə olan böyük tələbat və ona 
böyük həvəs. 
Ayaqlar çox qısadır - fiziki və ya psixoloji narahatlıq  hissi.  
Şəkil daban və ayaqdan başlayır - qorxaqlıq. 
Dabanlar təsvir olunmayıb - qapalılıq, çəkingənlik. 
Ayaqlar geniş açılıb -  açıq  etinasızlıq (tabe olmamaq, saymamazlıq). 
Eyni ölçüdə olmayan ayaqlar - müstəqilliyə can atmaqda  ambivalentlik. 
Ayaqlar yoxdur - qapalılıq, utancaqlıq. 
Ayaqlar xüsusi qeyd olunub - kobudluq, mərhəmətsizlik. 
Dabanlar -   Ģəxslərarası   münasibətlərdə  hərəkətlilik (fizioloji  və  ya  
psixoloji) əlaməti. 
Dabanlar  qeyri  -  proporsional  olaraq    uzundur  -  təhlükəsizliyə  ehtiyac. 
Cəsurluğu nümayiĢ etdirməyə ehtiyac. 
Dabanlar qeyri - proporsional  olaraq    balacadır  -  asılılıq, qapalılıq. 
 
Durunuş 
 
Sifət elə çəkilib ki, boyunardı görünür - qapalılıq tendensiyası. 
Baş profildən, bədən  anfasdan  çəkilib  - sosial əhatə  və  ünsiyyətə  olan 
tələbatdan  irəli  gələn həyəcan. 
Stulun  kənarında  oturan  adam  –  vəziyyətdən  çıxıĢ  yolu  tapmaq  arzusu, 
qorxu, tənhalıq, Ģübhəlilik. 
Qaçan insan şəkli -  kimdənsə  qaçmaq, gizlənmək arzusu. 
Sağ və  ya sol tərəfində  görünəcək dərəcədə mütənasibliyi pozulmuş insan  -  
çəxsi müvazinətin  olmaması. 

31 
 
Bəzi  bədən  hissələri  olmayan  insan  -  insanı  ümumi    halda  və  ya  onun 
görünməyən  hissələrini  (aktual    və  ya  simvolik    Ģəkildə  təsvir  olunmuĢ)  
inkar   etmək. 
Kor –koranə  qaçan  insan - panik qorxular. 
Yüngül addımlarla qaçan insan - yaxĢı uyğunlaĢmaq. 
Tam profildən çəkilmiş  insan – ciddi uzaqlaĢma, qapalılıq, müxalif 
tendensiyalar. 
Ambivalent profil – bədənin müəyyən hissələri digər hissələrə nisbətən baĢqa 
tərəfdən  təsvir  olunublar,  müxtəlif  tərəflərə  baxırlar  -  xoĢagəlməz 
vəziyyətdən yaxa qurtarmaq üçün səylə  xüsusi güclü frustrasiya. 
Dayanıqsız ayaqüstü fiqur - gərginlik 
Kukla - güzəĢtə getmək, ətrafin hakim mövqeyindən həyəcan keçirmək. 
İnsan fiquru yerinə robot -   Ģəxsyyətlənməyə son, xarici nəzarət qüvvələrini  
hiss etmək. 
Əcinə qarısı fiquru - qadınlara açıq düĢmənçilik. 
Kloun,  karikatura  -        tam  keyfiyyətlərə  malik  olmamağa  və  cəmiyyətdən 
gələn soyuqluğa görə yeniyetmələrə xas olan düçmənçilik, özünənifrət hissi. 
 
Fon, əhatə 
 
Buludlar -   qorxu dolu həyəcan, ehtiyat etmə, depressiya. 
Hasar, yerin konturu – müdafiə olunmamaq. 
Küləkdə   yeriyən  insan fiquru - sevgiyə, bağlılığa, isti qayğıya tələbat. 
Bünövrənin  (yerin)  konturları  –müdafiə    olunmamaq.  ġəklin  bütövlüyünü 
konstruksiya  etmək  üçün  zəruri  olan  istinad  nöqtəsini  təmsil  edir.  Ona 
stabillik  verir.  Bu  xəttin  mənası  bəzən    subyekt  tərəfindən  ona  verilən 
keyfiyyətdən asılıdır, məsələn,‖oğlan nazik buz üstündə sürüĢür‖. Bünövrəni  
çox vaxt evin  və ya ağacın, çox az hallarda adamın altında çəkirlər. 
Silah - aqressivlik. 
 
Çoxplanlı  ölçülər 
      
Qırıq    xətlər,  silinmiş  detallar,    boş    yer    buraxmaq,  ştrixləmə  -  münaqiĢə 
sferası. 
Düymələr, ciblər, kəmərin piləyi, fiqurun  nəzərə çarpan şaquliliyi  - asılılıq 
Bərk,  parlaq  və  yüngül  xəttlərin  kombinasiyası,  böyük  əl  barmaqları, 
boyanmış gözlər, barmaqlar, saçlar. Geniş qoyulmuş ayaqlar durunuşu    -  
kobudluq, mərhəmətsizlik 
 
Kontur, sıxma, ştrixləmə, yerləşdirmə 
 

32 
 
Əyri xətlərin azlığı, iti bucaqların çoxluğu  - pis adaptasiya olunma, 
aqressivlik. 
Yumrulanmış xəttlər –qadınlıq. 
Möhkəm, parlaq və yüngül konturların kombinasiyası - kobudluq, 
mərhəmətsizlik. 
Qeyri –parlaq və  aydın olmayan  konturlar – qorxaqlıq, utancaqlıq. 
Enerjili, inamlı ştrixlər -   inadlılıq, təhlükəsizlik. 
Eyni parlaqlığı olmayan xətlər - gərginlik. 
Nazik, uzun xətlər - gərginlik. 
Fiquru əhatəyə alan, qırılmayan, nəzərə çarpdırılan  kontur -   izolyasiya. 
Eskiz konturları - həyəcan, utancaqlıq. 
Konturun qırılması - münaqiĢə sferası. 
Nəzərə  çarpdırılan    xətlər  -  həyəcan,  müdafiəsizlik.  MünaqiĢə  sferası. 
Reqressiya (xüsusilə  nəzərə çarpdırılan detala qarĢı). 
Diş-diş, əyri xətlər - qabalıq, düĢmənçilik. 
İnamlı sərt xətlər - ambisiyalar, səy. 
Parlaq xətt - kobudluq. 
Güclü təzyiq - enerjililik, inadlılıq. Böyük gərginlik. 
Xüsusi təfsilatı ilə detallaşdırma – sıxıntı, xırdaılıq 
 
Binada orientasiya 
 
Şəkili  təhlil  etmə  zamanı  onu  tənqidi  qiymətləndirmə  bacarığı  –  reallıqla 
itirilməmiĢ ünsiyyətin meyarları. 
Tapşırığın minimal etirazla qəbulu – yaxĢı baĢlanğıc, ardınca yorğunluq və 
rəsm çəkiminin  dayandırılması. 
Şəkilə görə üzrxahlıq – özünə inamın azlığı. 
Şəkil çəkmə prosesində  surət və məhsuldarlığın azalması – çox tez gücdən 
düĢmə. 
Şəklin adı – ekstraversiya, dəstəyə ehtiyac. Xırdaçılıq. 
Şəklin sol yarısının vurğulanması – qadın cinsi ilə eyniləĢdirmə. 
Çətinliklərə baxmayaraq, inadla rəsm çəkir – yaxĢı proqnoz, enerjilik. 
Müqavimət, rəsm çəkməkdən imtina – problemlərin gizlədilməsi, özünü 
meydana çıxarmaqdan  çəkinmə. 
 
―Ağac‖ 
 
K.Kox  üzrə  interpretasiya  K. Yunq müddəalarından qaynaqlanır (ağac – 
ayaq üstə duran insan  simvoludur).  
Köklər – kollektivçilik, qeyri – iradilik. 
Gövdə - impulslar, instinktlər, primitiv mərhələlər. 
Budaqlar – passivlik və ya həyatla qarĢıdurma. 

33 
 
Ağac  rəsminin  interpretasiyası    özündə  daimi  özəyi    (köklər,    gövdə, 
budaqlar) və bəzək elementlərini (yarpaqlar, bəhrə, peyzaj) cəmləĢdirir. 
Qeyd    etdiyimiz  kimi,  K.Koxun  interpretasiyası  əsasən  psixiki 
inkiĢafın  xüsusiyyətlərinin  və  patoloji  əlamətlərinin  aĢkarlamasına 
yönəldilmiĢdir.    Bizim  fikrimizcə,  bu  interpretasiyada    bir  sıra  ziddiyyətlər 
var  və həm də çətin dəqiqləĢdirilən anlayıĢlardan istifadə olunur. 
Məsələn,  ―dairəvi  ağac  çətiri‖,  ―enerji  çatıĢmazlığı‖,  ―mürgüləmə‖  kimi 
əlamətlərin  interpretasiyasında  və  eyni  zamanda  ―müĢahidə  qabiliyyəti‖, 
―güclü  təxəyyül‖,  ‖tez-tez  düzüb-qoĢan,‖    və  ya:  ―cəmlənməsinin 
çatıĢmazlığı‖, - nəyin?  
Bu anlayıĢ arxasında hansı reallıq durur?  Bu naməlum qalır. Bundan 
əlavə əlamətlərin Ģərhi zamanı adi anlayıĢlardan hədsiz istifadə olunur. Məs. 
―boĢluq‖,  ―təĢəxxüslülük‖,  ―təmtəraqlılıq‖,  ―səthi‖,  ―bayağı‖,  ―alçaq‖, 
‖dardüĢüncəli‖,  ‖ədəbazlq‖,  ―ikiüzlülük‖,  ‖rəsmiyyətpərəstlik‖,  ―əcaiblik‖, 
―saxtalıq‖  və  elə    burada  da  ―konstruktivlik  qabiliyyətli‖,  ―təsnifləĢdirmə 
bacarığı‖,  ―texniki  istedad‖  kimi  birləĢmələr;  və  ya  ―Ģəxsi  intizam‖, 
‖soyuqqanlılıq‖,  ‖tərbiyəlilik‖  —  təĢəxxüslülük‖,  ―lovğalıq‖,  ―laqeydlik‖, 
―biganəlik‖. 
Diqqət  çəkmək  lazımdır  ki,  psixoloji  məsləhət  prosesində  normal 
insanlarla  ünsiyyət  zamanı  onların  ünvanına  bu  cür  epitetlər  söyləmək  yol 
verilməzdir.  Bununla  əlaqədar  biz,  müasir  ədəbiyyatda  iĢıqlandırılmıĢ  və 
bizim fikrimizcə psixoloji məsləhətlər zamanı gündəlik  təcrübədə  istifadəsi 
məqsədəuyğun saylılan interpretasiya variantını təklif  edirik. 
Yer vərəqin sağ kənarı istiqamətinə yüksəlir – ruh yüksəkliyi, Ģənlik. 
Yer vərəqin sağ  kənarı istiqamətinə enir – gücün azalması, ruh düĢkünlüyü. 
 
Köklər 
 
Köklər gövdədən gödəkdir – gizlədilmiĢ, qapalı olanı görmək istəyi. 
Köklər gövdəyə bərabərdbir – çox güclü maraq, artıq problem təĢkil edir. 
Köklər gövdədən böyükdür – intensiv maraq, həyəcan doğura bilər. 
Köklər xətlə işarələnib – gizli saxlanılana qarĢı uĢaq davranıĢı. 
İki xətt şəkilli köklər – reallığın qiymətləndirilməsində düĢüncəlilik və seçmə 
qabiliyyəti;  bu  köklərin  mütəlif  formada  olması  tanıĢ  olmayanların 
çevrəsində və ya yaxınların əhatəsində  yaĢamaq, bəzi tendensiyaları boğmaq 
və ya ifadə etmək arzusunu ilə bağlı ola bilər.  
Simmetriya  -  ətraf  aləmlə  uzlaĢma  görüntüsü  yaratmaq  istəyi.  Aqressivliyi 
cilovlamaq  cəhdi.  Hisslərə  münasibətdə    mövqe    seçimi  zamanı  tərəddüd, 
daxili  konfiliktə  gətirib  çıxara  biləcək  dərəcədə      abvivalentlik. 
TormozlanmıĢ mənəvi problemlər. 
Vərəqdə  ikili  yerləşmə  -  keçmiĢə,  rəsmdə  əks  olunana,  yəni  öz  hərəkətinə 
münasibət. Ġkili istək – ətrafın çərçivəsində  müstəqillik və müdafiə. Mərkəzi 

34 
 
mövqe  -  ətrafdakılarla  uzlaĢma,  tarazlıq  tapmaq    istəyi.  VərdiĢlərə  istinad 
edən sərt və dəyiĢilməz sistemə ehtiyacı əks etdirir. 
Soldan sağa yerləşmə - ətraf aləmə, gələcəyə istiqamətlənmə artır. Ad-sana 
istinad etmək tələbatı; ətraf  aləmlə uzlaĢma axtarıĢları; Ģöhrətpərəslik, özünü 
baĢqalarına  zorla  qəbul  etdirmək  cəhdi,  tərk  edilmə  hissi;  davranıĢda 
tərəddüdlər mümkündür. 
 
Yarpaqların forması 
 
Ağac çətirinin yumru forması – coĢqunluq, emosionallıq. 
Yarpaqlarda  dairələr  –  sakitləĢdirici  və  mükafatlandırıcı  hisslərin  axarıĢı; 
tərk edilmə və peĢmançılıq. 
Budaqlar aşağı sallanıb– cəsarətin itirilməsi, səylərdən imtina. 
Budaqlar yuxarı uzanıb – entuziazm, hakimiyyətə can atma. 
Budaqlar müxtəlif istiqamətlərə uzanıb  - özünütəsdiqin, əlaqələrin axtarıĢı; 
qərarsızlıq; ətrafdakılara qarĢı həssaslıq ona zidd  deyil. 
Yarpaqlar  –  seyrək  və  ya  sıx  tordur  –  problemli  vəziyyətlərdən  yan 
keçməkdə az  və ya çox  zirəklik. 
Yarpaqlar    əyri  xətlərdən  ibarətdir  –  həssaslıq,  ətrafdakıları  aĢkar  qəbul 
etmə. 
Bir rəsmdə açıq və örtülü  yarpaqlar – obyektivlik  axtarıĢı. 
Örtülmüş  yarpaqlar – öz daxili aləmini uĢaq üsulları ilə qorumaq. 
Örtülmüş  sıx yarpaqlar – özünü biruzə verməyən aqressivlik. 
Rəsmin  tamlığı  ilə  əlaqəsi  olmayan  yarpaq  detalları  –  xırda  əlamətləri 
ümumi hadisənin xüsusiyyəti kimi qəbul edən mülahizələr. 
Budaqlar  gövdənin  bir  sahəsindən  çıxır  –  uĢaqların  müdafiə  axtarıĢları, 
yeddi yaĢlı uĢaq üçün norma. 
Budaqlar  bir  xətlə  çəkilib  –  xoĢ  olmayan  reallıqdan  uzaqlaĢmaq,  onu 
transformasiya etmək və bəzəmək cəhdi. 
Yoğun budaqlar – həqiqətin düzgün seçilməsi. 
Yarpaq - ilmələr – öz cazibəsini istifadə etməyə üstünlük verir. 
Yarpaqlarda ziqzaqlar – gizlilik və ehtiyyat. 
Tor kimi yarpaqlar – mənfi hisslərdən uzaqlaĢma. 
Naxışa bənzəyən yarpaqlar – məlahət, üzügülərlik, cazibədarlıq. 
Palma ağacı – yerdəyiĢməyə can atma. 
Söyüd ağacı – enerci  və ehtiras  qıtlığı,  möhkəm  dayaq və pozitiv  əlaqələr 
axtarıĢı;  keçmiĢə  və  uĢaqlıq  təcrübəsinə  qayıdıĢ;  qərarlar  qəbulunda 
çətinliklər. 
Qaralama, ştrixləmə – gərginlik, həyəcan. 
Gövdə  qaralanıb  –  daxili  həyəcan,  Ģübhə,  tərk  olunma  qorxusu,  gizli 
aqressiya. 

35 
 
Gövdə  -  anaya  bənzəmək,  hər  iĢi  onun  kimi  etmək  arzusu  və  ya  ataya 
bənzəmək, onunla  gücünü sınamaq, uğursuzluqları  təhlil etmək. 
Gövdə  çatlamış  gümbəz    formasında  –  xaricdən  məcburiyyəti  kəskin  hiss 
etmək və ona müqavimət  göstərə bilməmək. 
Yarpaq  çətirində  ayırıcı xətt -  passivlik, yumĢaqlıq, üzüyola olmaq. 
Bir xətdən ibarət gövdə - ətrafa real baxmaqdan imtina. 
Gövdə nazik xətlə, ağacın çətiri isə yoğun xəttlə çəkilib– özünütəsdiq etməyi 
bacarır və azad hərəkət edə bilir. 
Yarpaqlar nazik xətlərlə çəkilib –  böyük  həssaslıq, təsirlənmə qabiliyyəti. 
Gövdə sərt xətlərlə  çəkilib - qətiyyət, aktivlik,məhsuldarlıq . 
Gövdənin  xətləri  düzdür  –  çeviklik,  zirəklik,  həyəcanlı  faktlar  üzərində 
yubanmamaq. 
Gövdənin xətləri əyridir – fəallıq maneələrin keçilməzliyi haqqındakı fikirlər 
və həyəcanlar  ucbatından   tormozlanır. 
―Vermişel‖—sui  –  istifadə  məqsədilə    qapalılıq,  gözlənilməyən  hücumlar, 
gizlin qəzəb. 
Budaqlar  gövdə  ilə  əlaqəsizdir  –  istəklərə  uyğun  olmayan  reallıqdan 
uzaqlaĢma, ondan arzulara və oyunlara ―qaçmaq‖. 
Gövdə açıqdır və yarpaqlarla əlaqəlidir – yaxĢı intellekt, normal inkiĢaf, 
daxili aləmini qoruyub saxlamaq istəyi. 
Gövdə yerdən aralıdır - ətraf aləmlə əlaqələrin azlığı; gündəlik və mənəvi 
həyat az əlaqəlidir. 
Gövdə aşağıda  məhduddur – bədbəxtlik hissi; dayaq axtarıĢı. 
Gövdə aşağıda genəlir – öz dairəsində etibarlı vəziyyət axtarıĢı. 
Gövdə aşağıda daralır – arzulanan dəstəyi verməyən mühitdə təhlükəsizlik 
hissi, təcridolunma və özünü narahat dünyaya qarĢı təsdiqləmək  istəyi. 
Ümumi hündürlük – vərəqin aşağı dörddə biri  - asılılıq, özünəinamın azlığı,  
hakimiyyət barədə    kompensator (əvəzini çıxmaq)  arzular. 
Vərəqin aşağı yarısı – az  biruzə verilən asılılıq və qətiyyətsizlik. 
Vərəqin dörddə üçü   – mühitə yaxĢı uyğunlaĢmaq. 
Vərəq bütövlükdə istifadə olunub – nəzərə çarpmaq, baĢqalarına güvənmək, 
özünütəsdiqlənmək istəyi. 
Çətirin  hündürlüyü – (səhifə səkkiz hissəyə bölünür).  
1/8 – müqavimət və nəzarət çatışmazlığı – 4 yaĢında uĢaq üçün norma; 
¼ - öz təcrübəsini dərk etmə və hərəkətlərinə nəzarət bacarığı; 
¾ - yaxĢı nəzarət və öz təəsüratını təhliletmə. 
½ -   ümidlər, tarazlayıcı arzular. 
5/8 – intensiv mənəvi  həyat. 
6/8 – çətirin  hündürlüyü zehni inkiĢafdan və mənəvi maraqlardan birbaĢa 
asılıdır. 
7/8 – yarpaqlar demək olar bütü səhifəni tutur –  arzulara   ―qaçmaq‖. 
 

36 
 
Təsvirin xüsusiyyətləri 
 
İti    zirvə  -  həqiqi  və  ya  zənn  edilən,  Ģəxsən  yönəldilmiĢ  kimi  qavranılan 
təhlükədən qorunur; 
-baĢqalarına  təsir  etmək  istəyi,  hücuma  keçir  və  ya  qorunur,  ünsiyyətdə 
çətinliklər; 
-natamamlıq hissini kompensasiya etmək istəyir; hakimiyyətə can atır; 
-tərk  edilmə  hissinə    görə  və  möhkəm  mövqe    yaratmaq  üçün    təhlükəsiz 
məkan axtarıĢı, mehribanlığa tələbat. 
Ağacların  çoxluğu  (bir  vərəqdə  bir  neçə  ağac)  –  uĢaq  davranıĢı,  tədqiq 
olunan verilmiĢ təlimatlara  riayət etmir.