Nerv muskun hujayralari, hatto suv o’tlari hujayralari qo’zg’alganda hujayra
ichi muhiti bilan tashqi muhitdagi eritmalararo, so’nuvchi tebranishlarni esnatuvchi
membrana potensialining o’zgarishi yuz berib, u harakat potensiali deb ataladi.
Har bir impunsga mos, akson bo’ylab tarqanuvchi elektr signan -
spayk deb
ataladi. Aynan mana shu spay
k, nerv tolasi bo’ylab uzatinadigan
informasiyaning asosiy birnigidir.
Miyelinli nerv tolalarida, harakat potensiali Ranvye bo’g’imlarida yuzaga
kelib, bo’g’imdan elektr (elektr kabeni bo’ylab, tenegraf axboroti berish) yo’li
bilan uzatinadi. Miyeninsiz nerv tolalarida uning har bir sohasi, qo’shni sohadan
elektr signanini qabul qilib, harakat potensiali hosil qiladi va uni navbatdagi
sohaga uzatadi. Mohiyatan, HP o’z-o’zini qo’lnab- quvvatnab, tarqanadigan
signandir.
Harakat potensiali, TP kamayib,
pog’ona deb ataladigan kritik darajagacha
kamayganda
paydo
bo’ladi.
Membrananing
pog’ona
darajasigacha
qutbsiznanishiga (membrana potensialining musbat tomchi sinjishiga) javoban,
membranadagi potensianga bog’liq natriy kanallarining faolnanishi (kanalning
ochinishi) ro’y beradi.
Loligo gigant aksolining TP -60 mVga teng. Tpning -45 mVgacha kamayishi
harakat potensialining kelib chiqishiga sabab bo’ladi. Bunday vaziyatda
membrananing elektr sig’imi deyarni o’zgarmaydi, ammo uning elektr qarshiligi
25 marta kamayadi. Bunday
hol membrana Na
+
o’tkazuvchannigining oshishi bilan
benginadi. Boshqacha aytganda, tinchlik paytida membrana K
+
ga ko’proq
o’tkazuvchan bo’nsa, qo’zg’anish paytida unda hujayraga yo’lalgan Na
+
oqimi
paydo bo’ladi. Membrana potensialining Na
+
muvozanat potensiali (
Ye
Na
= +55
mV) darajasiga yaqinnashishi barobari, kiruvchi Na
+
oqimi kamaya boradi.
Membrana potensialining musbatlik tomon sinjishi nafaqat natriy kanallarini
ochadi (faolnaydi) faol kanallari solining kamayishiga (inaktivasiyasiga) ham
sabab bo’ladi. HP paytida membrana kaliy o’tkazuvchannigining nisbatan sekin
oshishi ro’y beradi. Na
+
Dostları ilə paylaş: