Bilim Dili Olarak Türkçe’yi Kullanmak 2 Terim Kolu Başkanı’ndan Türk Nefroloji Derneği Başkanı 3 Bilim Dili Olarak Türkçe’yi Kullanmak Bu yazı
Yüklə 168,15 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
OCAK 2010 / Say 5 EDİTÖR Prof. Dr. Taner Çamsarı TERİM KOLU Prof. Dr. Taner Çamsarı Prof. Dr. Ferah Sönmez Doç. Dr. Ragıp Kayar TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ TERİM KOLU Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nefroloji Bilim Dalı, İnciraltı, İzmir Tel: (0232) 412 37 60 (Hastane) - 279 09 29 TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ Valikonağı Cad. Şakayık Sok. Polat Apt. 63/1 80220-1 Nişantaşı, İstanbul Tel: (0212) 219 48 82 - 219 48 83 www.tsn.org.tr
Bu bülten, Türk Nefroloji Derneği’nin resmi yayım organı olan Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi’nin sürekli bir ekidir.
Prof. Dr. Ali Tahsin GÜNEŞ SUNUŞ Prof. Dr. Taner ÇAMSARI FRANSIZCA’NIN TIP TERİMLERİMİZE ETKİSİ Doç. Dr. Ragıp KAYAR KÜRESELLEŞME, DİL ve KÜLTÜR Y ard. Doç. Dr. Emine KOLAÇ 2 Terim Kolu Başkanı’ndan Türk Nefroloji Derneği Başkanı 3 Bilim Dili Olarak Türkçe’yi Kullanmak 2 Terim Kolu Başkanı’ndan Türk Nefroloji Derneği Başkanı 3 Bilim Dili Olarak Türkçe’yi Kullanmak Bu yazıda, batı kökenli terimlerde yan yana yazılan “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” sesli harfl erinin arasına “y” harfi konarak yapılan Türkçeleştirmenin mi, yoksa “y” harfi konmadan yapılan Türkçeleştirmenin mi uygun olduğu konusu ele alınmaktadır. B atı kökenli tıp sözcük ve terimlerinin Türkçeye ödünçlenmesinin belli ilkeler içinde olması gerekmekteyse de, bu konunun kesin standartları henüz oluşmamıştır. Türkçeleştirmeler’de Türk dilinin ses özelliklerine dayanarak eskiden beri kullanılan belli oturmuş kalıplar vardır. Buna, “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” seslileri arasına konan “y” harfi kullanımı örnek olarak verilebilir. “Y”li yazım biçimi, yan yana yazılan ve okunduğunda aralarına “y” sesini alan “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” harfl erini içeren sözcüklerin Türkçeleştirilmesi’nde eskiden beri yeğlenmektedir. Bu “y”li yazımın günlük dilimizde de pek çok örneği vardır: Antalya, Mudanya, Türkiye, akasya, manolya v.b. Bu sözcüklerin “Antalia, Mudania, Türkie, akasia, manolia” gibi yazımları hiç olmamıştır. Tıpta da “y”li yazım biçimi yerleşik olup “y”siz yazım biçimi yoktur denebilir [Örn.: infeksiyon (infeksion yok), elefantiyazis (elefantiazis yok), diyabet (diabet yok)]. Ancak günümüzde “y”siz yazımı yeğleyen “y’siz yazım taraftarları” da bulunmaktadır. Günümüzün hekimi ağırlıkla İngilizce yayınları izlediğinden gözü giderek İngilizcedeki yazımlara alışmaktadır. İngilizcenin, tıp terimlerinin yazımı açısından, Latinceye en yakın batı dili konumunda olması bizleri giderek Latince yazıma yaklaştırmaktadır. Bu görsellik bir yandan avantaj sağlamakta, Fransız diline dayanan yazımlar ile Fransızca ek ve kök kullanım alışkanlıkları giderek azalmakta ve tıp dilimizin Latinceden uzaklaşmış eğri büğrü sözcükleri giderek ortadan kalkmaktadır. Ancak İngilizcedeki Latince terimleri görmeye alışan kişi, İngilizcede karşılaştığı yazım biçimini çok az değiştirerek Türkçeleştirme eğilimi göstermektedir. Bu görsel alışkanlık sonucu “atrial, biopsi, brakial, nefrolitiaz, niasin, psoriazis, skabies, telangiektatik” biçiminde yazımlar ortaya çıkmaktadır. Ancak, “y’siz
keyfi liğe dayanan ikili bir standart uygulamış olmaktadırlar. Konunun ayrıntılanması ereğiyle “y”li ve “y”siz yazımları örnekleyecek olursak: 1. -ia- (Araya “y” alıp -iya- olur ya da -ia- kalır): LATİNCE - İNGİLİZCE TÜRKÇE “Y”li “Y”siz Lat. Acariasis - İng. acariasis - Tür. akariyazis > akariyaz ...............
Lat. adnexialis - İng. adnexial - Tür. adneksiyalis > adneksiyal .......
Lat. aphrodisiacus - İng. aphrodiasiac - Tür. afrodiziyakus > afrodiziyak ....
Lat. artifi cialis - İng. artifi cial - Tür. artifi siyalis > artifi siyal ............
Lat. atrialis - İng atrial -
Tür. atriyalis > atriyal .............. [atrial] Lat. bacterialis - İng. bacterial - Tür. bakteriyalis > bakteriyal .........
Lat. brachialis - İng. brachial - Tür. brakiyalis > brakiyal
4 Prof. Dr. Ali Tahsin GÜNEŞ > Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dermatoloji A.D. “Y” ye Var Mısınız, Yok Musunuz? Lat. brasilianus - İng. brazilian - Tür. braziliyanus > braziliyan .........
Lat. cercarialis - İng. cercarial - Tür. serkariyalis > serkariyal ..........
Lat. cicatricialis - İng. cicatricial - Tür. sikatrisiyalis > sikatrisiyal ......
Lat. ciliaris - İng. ciliar - Tür. siliyaris > siliyar .......................
Lat. Diabetes – İng. diabetes - Tür. diyabetes > diyabet ...................
Lat. Diagnosis - İng. diagnosis - Tür. diyagnozis > diyagnoz
Lat. Diagramma – İng. diagram - Tür. diyagramma > diyagram
Lat. Dialysis - İng. dialysis - Tür. diyalizis > diyaliz ......................
Lat. Dialogus - İng. diyalog - Tür. diyalogus > diyalog ...................
Lat. Diaphragma – İng. diaphragma - Tür. diyafragma
Lat. Diarrhea – İng. diarrhea - Tür. diyarea > diyare .......................
Lat. diascopicus - İng. diascopic - Tür. diyaskopikus > diyaskopik ......
Lat. Diathesis – diathesis - Tür. diyatezis > diyatez ....................
Lat. Elephanthiasis - İng. elephantiasis - Tür. elefantiyazis > elefantiyaz........
Lat. epithelialis - İng. epithelial - Tür. epiteliyalis > epiteliyal ....... ......
Lat. -ialis - İng. -ial - Tür. -iyalis > -yal ...........................
Lat. -iasis - İng. -iasis - Tür. –iyazis .............................
Lat. essentialis - İng. essential - Tür. esensiyalis > esensiyal ..............
Lat. excoriativus – İng. excoriative - Tür. ekskoriyativus > ekskoriyatif
Lat. exfoliativus - İng. exfoliative - Tür. eksfoliyativus > eksfoliyatif ....
Lat. facialis - İng. facial - Tür. fasiyalis > fasiyal ....... ...............
Lat. glacialis - İng. glacial - Tür. glasiyalis > glasiyal) ..................
Lat. labialis - İng. labial - Tür. labiyalkis > labiyal.....................
Lat. mercurialis - İng. mervurial - Tür. merkuriyalis/merkuriyal ..... ....
Lat. microbialis - İng. microbial - Tür. mikrobiyalis > mikrobiyal.........
Lat. miliaris - İng. miliar - Tür. miliyaris ................ ....................
Lat. Myiasis - İng. myiasis - Tür. miyiyazis ....................................
Lat. Nephrolithiasis - İng. nephrolithiasis - Tür. nefrolitiyazis > nefrolitiyaz.......
Lat. Niacinum - İng. niacin - Tür. niyasinum > niyasin...... ............
Lat. Progeria - İng. progeria - Tür. progeriya > progeri ..................
Lat. Psoriasis – İng. psoriasis - Tür. psoriyazis > psoriyaz ................
Lat. psoriaticus - İng. psoriatic - Tür. psoriyatikus > psoriyatik ........
Lat. Psychiatria - İng. psychiatry - Tür. psikiyatriya > psikiyatri ..........
Lat. tangentialis - İng. tangential - Tür. tangensiyalis > tangensiyal ......
Lat. telangiectaticus - İng. telangiectatic - Tür. telangiyektatikus > telangiyektatik
Lat. variatio - İng. variation - Tür. variyasyo > variyasyon ..... .......
Lat. Calvities - İng. calvities - Tür. kalvisiyes
Lat. Dieta - İng. diet - Tür. diyeta > diyet
Lat. -ieticus - İng. -ietic - Tür. -iyetikus > -iyetik
Lat. Myelitis - İng. myelitis - Tür. miyelitis > miyelit ................ .....
Lat. transiens - İng. transient - Tür. transiyens > transiyent
Lat. Scabies - İng. scabies - Tür. skabiyes
Lat. parietalis - İng. parietal - Tür. pariyetalis > pariyetal
Lat. Species - İng. species - Tür. spesiyes
Lat. variegatio - İng. variegation - Tür. variyegasyo > variyegasyon
Lat. Angioma – İng. angioma - Tür. angiyoma > angiyom
Lat. Biopsia – İng. biopsy - Tür. biyopsiya > biyopsi
Lat. Biorhythmus - İng. biorhythm - Tür. biyoritmus > biyoritm
5
Bu yazıda, batı kökenli terimlerde yan yana yazılan “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” sesli harfl erinin arasına “y” harfi konarak yapılan Türkçeleştirmenin mi, yoksa “y” harfi konmadan yapılan Türkçeleştirmenin mi uygun olduğu konusu ele alınmaktadır. B atı kökenli tıp sözcük ve terimlerinin Türkçeye ödünçlenmesinin belli ilkeler içinde olması gerekmekteyse de, bu konunun kesin standartları henüz oluşmamıştır. Türkçeleştirmeler’de Türk dilinin ses özelliklerine dayanarak eskiden beri kullanılan belli oturmuş kalıplar vardır. Buna, “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” seslileri arasına konan “y” harfi kullanımı örnek olarak verilebilir. “Y”li yazım biçimi, yan yana yazılan ve okunduğunda aralarına “y” sesini alan “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” harfl erini içeren sözcüklerin Türkçeleştirilmesi’nde eskiden beri yeğlenmektedir. Bu “y”li yazımın günlük dilimizde de pek çok örneği vardır: Antalya, Mudanya, Türkiye, akasya, manolya v.b. Bu sözcüklerin “Antalia, Mudania, Türkie, akasia, manolia” gibi yazımları hiç olmamıştır. Tıpta da “y”li yazım biçimi yerleşik olup “y”siz yazım biçimi yoktur denebilir [Örn.: infeksiyon (infeksion yok), elefantiyazis (elefantiazis yok), diyabet (diabet yok)]. Ancak günümüzde “y”siz yazımı yeğleyen “y’siz yazım taraftarları” da bulunmaktadır. Günümüzün hekimi ağırlıkla İngilizce yayınları izlediğinden gözü giderek İngilizcedeki yazımlara alışmaktadır. İngilizcenin, tıp terimlerinin yazımı açısından, Latinceye en yakın batı dili konumunda olması bizleri giderek Latince yazıma yaklaştırmaktadır. Bu görsellik bir yandan avantaj sağlamakta, Fransız diline dayanan yazımlar ile Fransızca ek ve kök kullanım alışkanlıkları giderek azalmakta ve tıp dilimizin Latinceden uzaklaşmış eğri büğrü sözcükleri giderek ortadan kalkmaktadır. Ancak İngilizcedeki Latince terimleri görmeye alışan kişi, İngilizcede karşılaştığı yazım biçimini çok az değiştirerek Türkçeleştirme eğilimi göstermektedir. Bu görsel alışkanlık sonucu “atrial, biopsi, brakial, nefrolitiaz, niasin, psoriazis, skabies, telangiektatik” biçiminde yazımlar ortaya çıkmaktadır. Ancak, “y’siz
keyfi liğe dayanan ikili bir standart uygulamış olmaktadırlar. Konunun ayrıntılanması ereğiyle “y”li ve “y”siz yazımları örnekleyecek olursak: 1. -ia- (Araya “y” alıp -iya- olur ya da -ia- kalır): LATİNCE - İNGİLİZCE TÜRKÇE “Y”li “Y”siz Lat. Acariasis - İng. acariasis - Tür. akariyazis > akariyaz ...............
Lat. adnexialis - İng. adnexial - Tür. adneksiyalis > adneksiyal .......
Lat. aphrodisiacus - İng. aphrodiasiac - Tür. afrodiziyakus > afrodiziyak ....
Lat. artifi cialis - İng. artifi cial - Tür. artifi siyalis > artifi siyal ............
Lat. atrialis - İng atrial -
Tür. atriyalis > atriyal .............. [atrial] Lat. bacterialis - İng. bacterial - Tür. bakteriyalis > bakteriyal .........
Lat. brachialis - İng. brachial - Tür. brakiyalis > brakiyal
4 Prof. Dr. Ali Tahsin GÜNEŞ > Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dermatoloji A.D. “Y” ye Var Mısınız, Yok Musunuz? Lat. brasilianus - İng. brazilian - Tür. braziliyanus > braziliyan .........
Lat. cercarialis - İng. cercarial - Tür. serkariyalis > serkariyal ..........
Lat. cicatricialis - İng. cicatricial - Tür. sikatrisiyalis > sikatrisiyal ......
Lat. ciliaris - İng. ciliar - Tür. siliyaris > siliyar .......................
Lat. Diabetes – İng. diabetes - Tür. diyabetes > diyabet ...................
Lat. Diagnosis - İng. diagnosis - Tür. diyagnozis > diyagnoz
Lat. Diagramma – İng. diagram - Tür. diyagramma > diyagram
Lat. Dialysis - İng. dialysis - Tür. diyalizis > diyaliz ......................
Lat. Dialogus - İng. diyalog - Tür. diyalogus > diyalog ...................
Lat. Diaphragma – İng. diaphragma - Tür. diyafragma
Lat. Diarrhea – İng. diarrhea - Tür. diyarea > diyare .......................
Lat. diascopicus - İng. diascopic - Tür. diyaskopikus > diyaskopik ......
Lat. Diathesis – diathesis - Tür. diyatezis > diyatez ....................
Lat. Elephanthiasis - İng. elephantiasis - Tür. elefantiyazis > elefantiyaz........
Lat. epithelialis - İng. epithelial - Tür. epiteliyalis > epiteliyal ....... ......
Lat. -ialis - İng. -ial - Tür. -iyalis > -yal ...........................
Lat. -iasis - İng. -iasis - Tür. –iyazis .............................
Lat. essentialis - İng. essential - Tür. esensiyalis > esensiyal ..............
Lat. excoriativus – İng. excoriative - Tür. ekskoriyativus > ekskoriyatif
Lat. exfoliativus - İng. exfoliative - Tür. eksfoliyativus > eksfoliyatif ....
Lat. facialis - İng. facial - Tür. fasiyalis > fasiyal ....... ...............
Lat. glacialis - İng. glacial - Tür. glasiyalis > glasiyal) ..................
Lat. labialis - İng. labial - Tür. labiyalkis > labiyal.....................
Lat. mercurialis - İng. mervurial - Tür. merkuriyalis/merkuriyal ..... ....
Lat. microbialis - İng. microbial - Tür. mikrobiyalis > mikrobiyal.........
Lat. miliaris - İng. miliar - Tür. miliyaris ................ ....................
Lat. Myiasis - İng. myiasis - Tür. miyiyazis ....................................
Lat. Nephrolithiasis - İng. nephrolithiasis - Tür. nefrolitiyazis > nefrolitiyaz.......
Lat. Niacinum - İng. niacin - Tür. niyasinum > niyasin...... ............
Lat. Progeria - İng. progeria - Tür. progeriya > progeri ..................
Lat. Psoriasis – İng. psoriasis - Tür. psoriyazis > psoriyaz ................
Lat. psoriaticus - İng. psoriatic - Tür. psoriyatikus > psoriyatik ........
Lat. Psychiatria - İng. psychiatry - Tür. psikiyatriya > psikiyatri ..........
Lat. tangentialis - İng. tangential - Tür. tangensiyalis > tangensiyal ......
Lat. telangiectaticus - İng. telangiectatic - Tür. telangiyektatikus > telangiyektatik
Lat. variatio - İng. variation - Tür. variyasyo > variyasyon ..... .......
Lat. Calvities - İng. calvities - Tür. kalvisiyes
Lat. Dieta - İng. diet - Tür. diyeta > diyet
Lat. -ieticus - İng. -ietic - Tür. -iyetikus > -iyetik
Lat. Myelitis - İng. myelitis - Tür. miyelitis > miyelit ................ .....
Lat. transiens - İng. transient - Tür. transiyens > transiyent
Lat. Scabies - İng. scabies - Tür. skabiyes
Lat. parietalis - İng. parietal - Tür. pariyetalis > pariyetal
Lat. Species - İng. species - Tür. spesiyes
Yüklə 168,15 Kb. Dostları ilə paylaş:
|