ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

ÁÚÀ

èñ.  [ñàíñêð.] Ùèíäèñòàíäà

ùþêìäàð òèòóëó. Îðòà ÿñðëÿðäÿ èðè ôåîäàëëàðà,

ìöñòÿãèë êíéàçëûãëàðûí ùàêèìëÿðèíÿ, éåíè âÿ

ÿí éåíè äþâðëÿðäÿ èñÿ áÿçè êíéàçëàðà âåðèë-

ìèøäèð.

ÌÀÙ

ÁÒÌÀ

èñ. [ñàíñêð.] 1. Ùèíä ìèôîëî-

ýèéàñûíäà äöíéà ðóùó, “èëàùè èíñàí”.

2. Ùèíäèñòàíäà ýþðêÿìëè, õöñóñè åùòèðàì

áÿñëÿíèëÿí àäàìëàðûí àäûíà ÿëàâÿ.

ÌÀÙÈÐ

ñèô. [ÿð.] Ìÿùàðÿòëè, áàúàðûãëû, ãà-

áèëèééÿòëè, èøèíè ÿëà áèëÿí, óñòà. Ìàùèð ÷àëüû÷û.

Ìàùèð ðÿññàì. – [Àüà Êÿðèì:] Àõûð åøèòäèì

êè, ãàðäàøûí àðâàäûíà âÿêèë îëóáäóð, îíóí òÿ-

ðÿôèíäÿí ìöðàôèÿéÿ äóðàúàã. Áåëÿ èøëÿðäÿ î

÷îõ ìàùèðäèð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.  Úàí óñòà,

ìàùèð óñòà, ýÿðÿê èøèí èø îëñóí; ×ûðàãáàí

ýþéëÿð êèìè åéâàíûí ýåíèø îëñóí. Ì.Ìöøôèã.

ÌÀÙÈÐÀÍß

çÿðô [ÿð. ìàùèð âÿ ôàðñ. ...àíÿ]

Ìÿùàðÿòëÿ, óñòàëûãëà, ìàùèðúÿñèíÿ. Ìàùèðàíÿ

òÿñâèð åòìÿê.

ÌÀÙÈÐÚßÑÈÍß

á à õ ìàùèðàíÿ.

ÌÀÙÈÐËßØÌß

“Ìàùèðëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÙÈÐËßØÌßÊ

ô. Ìàùèð îëìàã, óñòàëàø-

ìàã, ìÿùàðÿò ãàçàíìàã. Îâ÷óëóãäà ìàùèð-

ëÿøìÿê. – [Ìèðçÿ Ùÿñÿí:] Óøàãëàðûìûç ÿêèí÷è-

ëèê èøëÿðèíäÿ äÿ ìàùèðëÿøèðëÿð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÌÀÙÈÐËÈÊ

èñ. Ìàùèð îëìà; ìÿùàðÿò, óñòà-

ëûã. Ìàùèðëèê ýþñòÿðìÿê. – Ìîëëàëàðäàí î éàíà

îòóðìóø ùàúûëàð áàøìàãëàðûí ùÿð òÿðÿôèíÿ

ìàùèðëèê èëÿ òóòóëìóø ýöëÿáÿòèíè ýþðöá ìàò âÿ

ìöòÿùÿééèð ãàëàðäûëàð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

279

ÌÀÝÈÑÒÐÀË

ÌÀÙÈÐËÈÊ

ÌÀÙÈÉÉßÒ

èñ.  [ÿð.] 1. Äàõèëè ìÿçìóí,

õöñóñèééÿò, ÿñèë ìÿíà, ìÿüç, ÿñàñ. Ìÿñÿëÿ-

íèí ìàùèééÿòè. – Îíà àðõàéûíñàí êè, áó èø-

ëÿðèí ìàùèééÿòèíè âÿ ñèððèíè äóéìàéàúàãëàð?

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [×èéÿëÿê] ñîðüó-ñóàë

åëÿìÿäè, ëàêèí ìàùèééÿòèíÿ äÿ åíìÿäè.

Á.Áàéðàìîâ.

2. ôÿëñ. ßøéà âÿ ùàäèñÿëÿðèí äÿðèí ÿëàãÿ âÿ

ìöíàñèáÿòëÿðèíè ìöÿééÿí åäÿí äàõèëè ÿñàñû.

ÌÀÙËÛÚ

èñ.  [ÿð. ìÿùëóú] ×èéèäè òÿìèç-

ëÿíìèø, ÷èéèäñèç ïàìáûã. Úÿðýÿ ïàìáûüûíäàí

àëàã âóðóëñóí: Ìèñèð ìàùëûúûíäàí ãàëàã âó-

ðóëñóí. Ð.Ðçà. Òÿïÿíèí öçÿðèíäÿ ïàìáûã ìàù-

ëûúûíû àíäûðàí äóìàí äàéàíìûøäû. ß.Âÿëèéåâ.

ÌÀÙËÛÚËÀÌÀ

“Ìàùëûúëàìàã”äàí ô.èñ.

ÌÀÙËÛÚËÀÌÀÃ

ô. ×èéèäëè ïàìáûüû ìà-

øûíäà âÿ éà áàøãà öñóëëà òÿìèçëÿéèá ìàùëûú

ùàëûíà ñàëìàã, ïàìáûüûí ÷èéèäèíè òÿìèçëÿìÿê.

ÌÀÙËÛÚËÀÍÌÀ

“Ìàùëûúëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÌÀÙËÛÚËÀÍÌÀÃ

ìÿúù.  Ìàùëûú ùàëûíà

ýÿòèðèëìÿê, ÷èéèäè òÿìèçëÿìÿê (ïàìáûüûí).

ÌÀÙËÈÃÀ

èñ. âÿ ñèô. [ôàðñ. ìàù âÿ ÿð. ëèãà]

êëàñ. Àéöçëö, ýþçÿë. Ïÿðäÿ ÷ÿê ÷þùðÿìÿ ùèú-

ðàí ýöíö, åé ãàíëû ñèðèøê; Êè, ýþçöì ýþðìÿéÿ

îë ìàùëèãàäàí ãåéðè. Ôöçóëè.

ÌÀÙÌÛÇ

èñ. [ÿð.] 1. Õîðóç âÿ áÿçè áàøãà

ãóøëàðûí àéàãëàðûíûí àðõàñûíäà ñèâðè áóéíóç

÷ûõûíòûñû. Õîðóçóí ìàùìûçû ñûíûá.

2. Ìèíèê ùåéâàíëàðûíû ìàùìûçëàìàã ö÷öí

÷ÿêìÿíèí äàáàíûíà òàõûëàí øèøäèøëè êè÷èúèê

äÿìèð ÷àðõ. 

Ìàùìûç âóðìàã – àòû, èòè

éåðèñèí äåéÿ ìàùìûçëà âóðìàã. Èáðàùèì ãû-

çûí ÿëèíäÿí òóòóá, àòûí òÿðêèíÿ àëäû, àòà áèð-

èêè ìàùìûç âóðóá, öçöíö âÿòÿíÿ ñàðû ÷åâèðäè.

(Íàüûë).  Àü ëèáàñ ýåéìèø þçýÿ áèð ìèíèúè;

Âóðäó ìàùìûç, î äà àò îéíàòäû. À.Ñÿùùÿò.

3. áîò. Áÿçè áèòêèëÿðäÿ ýöë êàñàúûüûíûí öçÿ-

ðèíäÿ íåêòàðûí òîïëàíìà éåðè îëàí è÷èáîø ÷û-

õûíòû. ßñáÿ÷è÷ÿéè, áÿíþâøÿ âÿ áÿçè áàøãà áèò-

êèëÿðèí ÷è÷ÿêëÿðèíäÿ òàú âÿ éà êàñàúûãäàí õö-

ñóñè ÷ûõûíòû ÿìÿëÿ ýÿëèð êè, îðàéà íåêòàð ìàä-

äÿñè òîïëàíûð, ùÿìèí ÷ûõûíòûéà ìàùìûç äåéè-

ëèð. Ì.Ãàñûìîâ.

ÌÀÙÌÛÇËÀÌÀ

“Ìàùìûçëàìàã”äàí ô.èñ.

ÌÀÙÌÛÇËÀÌÀÃ

ô. 1. Ìàùìûçëà áàñìàã,

äöðòìÿê.  Àñÿô àòûíû ìàùìûçëàéûá áþéöê áèð

ãÿñðèí ãàðøûñûíäà äóðäó âÿ ñàðàéû òÿðèô åòìÿéÿ

áàøëàäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Áó ñààò èøèíè éöíýöë-

ëÿøäèðèì, – äåéÿ [Ñàëìàí] àòû ìàùìûçëàéûá úàí

âåðÿí òöëêöíöí öñòöíÿ ñÿéèðòäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

Î éåíÿ äÿ Õàñàéà áàõûð, íÿ áàðÿäÿ èñÿ äöøö-

íöð, òÿêäÿíáèð àòûíû ìàùìûçëàéûá áàøûíû áóëà-

éûðäû. Ì.Ùöñåéí.

2. ìÿú. Òÿëÿñäèðìÿê, áèçëÿìÿê.

ÌÀÙÌÛÇËÛ

ñèô. Ìàùìûçû îëàí, ìàùìûç

òàõûëìûø.  Ìàùìûçëû ÷ÿêìÿäÿí ýÿëèð ÷ûíãûëòû;

Àðàëûãäà îëóð õûðäà ïû÷ûëòû. Ù.Ê.Ñàíûëû.

ÌÀÙÍÀ

èñ. äàí. Áÿùàíÿ.  Ìàùíà àõòàð-

ìàã. Ìàùíà òàïìàã. – Ãûçûëäàí òàíàñû âàð;

ßëèíäÿ ùàíàñû âàð; Ýþçëÿéèðÿì, ýÿëìÿéèð;

Éÿãèí áèð ìàùíàñû âàð. (Áàéàòû). [Áÿäèðúàùàí:]

Çöëåéõà õàíûì ýÿëèá áóðàäàí Ëåéëà õàíûì

èëÿ, áèð éåð âàð, îðàéà ýåäÿúÿêëÿð. Áó ìàùíà-

äûð ìÿùç ñÿíè ýþðìÿêäÿí þòðö. Í.Âÿçèðîâ.

ÌÀÙÍÛ

èñ. Íÿüìÿ, ùàâà, øÿðãè. Ìàùíû îõó-

ìàã. – Ñîâãàò ýÿòèðÿð ãóøëàð; Ñèçÿ ýþçÿë ìàù-

íûëàð. À.Ñÿùùÿò. [Âàãèô:] Ãàïû÷û, ãàïû÷û, ÷à-

üûð ýåäÿíè! Îüóë! Ëàï îéàòäû î ìàùíû ìÿíè.

Ñ.Âóðüóí. 

Ìàùíû äåìÿê (îõóìàã) –

ñÿñëÿ íÿüìÿ îõóìàã. ×îáàíëàð äöäöê ÷àëàð,

ìàùíû îõóéàð, äàäëû-äàäëû ñþùáÿò åäÿðäèëÿð.

À.Øàèã. ßòðàôäà ãóøëàð áàòûá ýåäÿí ýöíÿøÿ

ñîí ìàùíûëàðûíû îõóéóðäóëàð. Ñ.Ðÿùìàí.

ÌÀÙÏÀÐß

èñ. [ôàðñ.] Àé ïàð÷àñû (ýþçÿëèí

åïèòåòëÿðèíäÿí áèðè). Éöç ãþí÷ÿ äÿùÿíëè ìàù-

ïàðÿ; Ýöë ñóéó ñÿïÿðäè ðÿùýöçàðÿ. Ôöçóëè.

Áó éàðÿ áèðúÿ áàõûí, ìàùïàðÿäèð, äåéÿñÿí.

Ú.Úàááàðëû.

ÌÀÙÐÓ, ÌÀÙÐÖÕÑÀÐ(ËÛ)

èñ.  âÿ ñèô.

[ôàðñ.] êëàñ.  Àéöçëö (ýþçÿëèí åïèòåòëÿðèíäÿí

áèðè). Ñÿíèí ëàéèãèí ãÿñðè-øÿùäèð ìöäàì; Êÿ-

íèçèí îëà ìàùðóëÿð òÿìàì. Ì.ß.Ñàáèð.

ÌÀÙÐÓÕ

ñèô. á à õ ìàùðó.

ÌÀÙÒÀÁ

èñ. [ôàðñ.] Àé àéäûíëûüû, àéëû ýåúÿ.

Ìÿí ôÿëÿê àéûíû ýþéäÿ ýþðìöøÿì; Éåðäÿ ñÿíèí

êèìè ìàùòàá îëìàç! Ãóðáàíè.

ÌÀÙÒÀÁËÛ

ñèô.  Àéëû, èøûãëû, àéäûí (ýåúÿ

ùàããûíäà). Ìàùòàáëû ýåúÿ.

ÌÀÙÓÄ

èñ. Öç òÿðÿôè êå÷ÿ êèìè áàñûã éóí

âÿ éà éàðûìéóí ïàð÷à. Áàùàäûð ìàùóä àëìàã

ôèêðè èëÿ áèð ìàüàçàéà âàðèä îëäó. Í.Íÿðè-

ìàíîâ. Ñòîëëàðûí öñòöíÿ î ãÿäÿð äÿ ÿëà îë-

ìàéàí ãûðìûçû ìàùóääàí þðòöê ÷ÿêèëìèøäè.

Ì.Èáðàùèìîâ. // Áó ïàð÷àäàí òèêèëìèø. Ìàùóä

ïàëòî. – Àéëàð èëÿ èøëÿíìèø ìàùóä êöëàùû äàëà

òÿðÿô ñöðöøìöøäö. À.Äèâàíáÿéîüëó.

ÌÀÙÓÐ

èñ. ìóñ. Àçÿðáàéúàí êëàññèê ìó-

üàìëàðûíäàí áèðèíèí àäû.

280

ÌÀÙÈÉÉßÒ

ÌÀÙÓÐ

ÌÀÙÓÐ-ÙÈÍÄÈ

èñ.  Àçÿðáàéúàí êëàññèê

ìóüàìëàðûíäàí áèðèíèí àäû.

ÌÀÕ

äàí.:  ìàõ âåðìÿìÿê – ôèêèð âåð-

ìÿìÿê, áàø ãîøìàìàã, þçöíö î éåðÿ ãîé-

ìàìàã, ãàðûøìàìàã.

ÌÀÕÈÑÒ

[õöñ. èñ.-äÿí] Ìàõèçì òÿðÿôäàðû.

ÌÀÕÈ´ÇÌ

[õöñ.  èñ.-äÿí] ÕÛÕ ÿñðèí ñî-

íóíäà ôÿëñÿôÿäÿ âÿ íÿçÿðè ôèçèêàäà ñóáéåêòèâ

èäåàëèñò úÿðÿéàí.

ÌÀÕÎÐÊ

Á

[ðóñ.] 1. Éàðïàã âÿ ñàïëàã-

ëàðûíäàí òÿíáÿêè ùàçûðëàíàí áèòêè. Ìàõîðêà

ÿêèíè.

2. Ùÿìèí áèòêèíèí õûðäà äîüðàíìûø éàðïàã

âÿ ñàïëàãëàðûíäàí ùàçûðëàíàí àë÷àã íþâëö òÿí-

áÿêè, òöòöí. Ìàõîðêà ÷ÿêìÿê. [Õÿëèë Ìèðçÿ]

ìàõîðêà òöñòöñöíäÿí âÿ êÿñèô ùàâàäàí áèð

äÿãèãÿ äÿ îëñóí ÷èìèð åëÿéÿ áèëìÿäè. Ã.Èëêèí.

ÌÀÈË

ñèô. [ÿð.] 1. Ùÿð ùàíñû áèð òÿðÿôÿ ÿéèë-

ìèø; ìåéèëëè. Ìàèë õÿòò. Ìàèë ñÿòù. Ìàèë äèâàð.

– Àøàüû åíÿí ýöíÿø äÿ þç ìàèë øöàëàðû èëÿ ýþç-

ëÿðè ãàìàøäûðûðäû. Ìèð Úÿëàë.

2. Áèð øåéÿ âÿ éà áèð êÿñÿ ìåéëè îëàí, èñ-

òÿéè, ùÿâÿñè îëàí. Èíñàí èíñàí èëÿ ùÿìèøÿ öëôÿò

áàüëàìàüà ìàèëäèð, íåúÿ êè ùåéâàí ùåéâàí èëÿ.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. 

Ìàèë îëìàã – áèð

øåéÿ ùÿâÿñè, ìåéëè îëìàã; öðÿéè èñòÿìÿê,

ãÿëáè éàïûøìàã, áàüëàíìàã. // Ìåéèë åòìÿê.

Àììà ìÿí áèð éàíäà îðóúëóã ñþùáÿòè äöøÿí-

äÿ, ÷îõ ìàèë îëóðàì êè, êöôð âÿ íàñÿçà äàíû-

øàì. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

3. Âóðüóí, ñåâÿí, èñòÿéÿí. Ìÿí ìàèëÿì

ñÿíèí çÿíÿõäàíûíà; Ùàëãà-ùàëãà çöëôè-

ïÿðèøàíûíà. Ì.Ï.Âàãèô. Ìàèëÿì ÷åøìè-ãÿçàëÿ;

Îëìóøàì äÿðäÿ ùÿâàëÿ. Ã.Çàêèð. 

Ìàèë îë-

ìàã – âóðóëìàã, ñåâìÿê, èñòÿìÿê. Ýöìöø

êÿìÿð áàüëàéûáäûð áåëèíÿ; Äàíûøäûãúà ìàèë

îëäóì äèëèíÿ. Õÿñòÿ Ãàñûì. Áèð àëà ýþçëöéÿ

ìàèë îëìóøàì; Éàðûí ãàïûñûíäà ñàèë îëìóøàì.

Àøûã Ðÿúÿá.

4. Ðÿíý áèëäèðÿí ñèôÿòëÿðäÿí ñîíðà ýÿëÿðÿê,

áÿíçÿð, ÷àëàð, îõøàð, éàõûí ìÿíàñûíäà èøëÿ-

äèëèð. [Õÿäèúÿ] ðÿíýè áèð ãÿäÿð ãàðàéà ìàèë

áèð ãûç èäè. Ñ.Ùöñåéí.

ÌÀÈËÈ

ñèô. [ÿð.] Áèð éàíà ìåéèë åäÿí; ÿéè-

ëÿí; äöç îëìàéàí, ÿéðè, ÿéèëìèø, ìåéèëëè. Ìàèëè

õÿòò. Ìàèëè ñÿòù. – Éåð áèð ãÿäÿð ìàèëè îëäó-

üóíäàí .. éåðèìÿê ÷ÿòèí èäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

..Ýöíÿøèí ìàèëè øöàëàðû [Éóñèôèí] ñèíÿñèíÿ äö-

øöð, îðäåí-ìåäàëëàðû áÿðã âóðóðäó. Á.Áàé-

ðàìîâ.

ÌÀÈËËÈÊ

èñ. Ìàèë øåéèí âÿçèééÿòè.

ÌÀÆ

ÓÐ

[ôð.] ìóñ. Ñÿñëÿðè, áþéöê âÿ êè÷èê

òåðñèéàäàí èáàðÿò àêêîðä òÿøêèë åäÿí ìóñèãè

ëàäû (ñÿñëÿðäÿ ýöìðàùëûã, øÿíëèê äóéóëóð) (ìè-

íîð ÿêñè). Àâðîïà ìóñèãèñè ÿñàñ åòèáàðèëÿ èêè

êþê – ìàæîð âÿ ìèíîð ÿñàñûíäà ãóðóëìóøäóð.

ß.Áÿäÿëáÿéëè.

ÌÀÆÎÐÈÒ

ÁÐ

ñèô. [ôð.] Àéðû-àéðû íàìèçÿä-

ëÿð öçðÿ êå÷èðèëÿí ñå÷êè.

ÌÀÊÀÊÀ

èñ. [ïîðò.] ßíòÿðëÿð éàðûìôÿñè-

ëÿñèíäÿí îëàí ìåéìóí.

ÌÀÊ

ÁÎ

èñ.  [õöñ. èñ.-äÿí] 1. Óçóí ãóé-

ðóãëó òóòóãóøó.

2. Ãóìàð îéóíó íþâö.

ÌÀÊÀÐ

ÓÍ

[èòàë.] Ñó âÿ éóìóðòàäàí éîü-

ðóëìóø áóüäà óíó õÿìèðèíèí ãóðóäóëìà-

ñûíäàí ùàçûðëàíìûø éåéèíòè ìÿùñóëó, ùàáåëÿ

îíäàí ùàçûðëàíìûø õþðÿê. Ìàêàðîí ñöçìÿê.

– [Ìåùðèáàíûí] åâäÿ áèð àç ìàêàðîíó, áèð àç

äà éàüû ãàëìûøäû. Ù.Ñåéèäáÿéëè.

ÌÀÊÅÄÎÍÈÉÀËÛËÀÐ

úÿì Éóãîñëàâèéà

âÿ Éóíàíûñòàí Ìàêåäîíèéàñûíûí, ùàáåëÿ Áîë-

ãàðûñòàíûí áÿçè ðàéîíëàðûíûí ÿñàñ ÿùàëèñèíè òÿø-

êèë åäÿí úÿíóáè ñëàâéàí õàëãû.

ÌÀÊ

ÉÒ

[ôð.] Áèð øåéèí (áÿçÿí ÿââÿëúÿäÿí

äöçÿëäèëìèø) êè÷èê íöìóíÿñè; ìîäåë. [Ðåé-

ùàí:]  Úàùàíýèð ýåäÿê. Ìåùðèáàíûí äöçÿëò-

äèéè éåíè ìàêåòè ñÿíÿ ýþñòÿðìÿê èñòÿéèðÿì.

È.ßôÿíäèéåâ. ßí ãàáàãäà ýÿëÿí áèðèñè ÿëèíäÿ

ìàøûí ìàêåòè òóòìóøäó. Ã.Èëêèí. // ìÿòá. Êè-

òàá, ãÿçåò, æóðíàë âÿ ñ.-íèí íöìóíÿ ö÷öí ùà-

çûðëàíìûø íöñõÿñè. Åíñèêëîïåäèéàíûí ìàêåòè.

ÌÀÊÅÒ×È

èñ. Ìàêåò óñòàñû; ìîäåë÷è.

ÌÀÊÅÒ×ÈËÈÊ

èñ. Ìàêåò÷èíèí èøè, ïåøÿñè;

ìîäåë÷èëèê.  Ðÿññàìëûãäà ìàêåò÷èëèê õöñóñè

áèð éåð òóòóð.

ÌÀÊÈ´

èñ. [ôð.] 1. Ìåøÿíèí ñûõ éåðè.

2. Èêèíúè äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû ôðàíñûç

ïàðòèçàí äÿñòÿñèíèí àäû.

ÌÀÊÈÀÂÅËËÈÇÌ

èñ. [õöñ. èñ.-äÿí] Ãàð-

øûéà ãîéóëàí ìÿãñÿäëÿð íàìèíÿ ÿõëàã ãà-

íóíëàðûíà ìÿùÿë ãîéìàìàüû âÿ èñòÿíèëÿí âà-

ñèòÿëÿðäÿí èñòèôàäÿ åòìÿéè ìöìêöí ñàéàí,

ùàêèìèééÿò óüðóíäà ìöáàðèçÿäÿ ùàêèìëÿðèí

ãÿääàðëûüûíà âÿ õàèíëèéèíÿ áÿðàÿò ãàçàíäûðàí

ñèéàñÿò.

ÌÀÊÈÍÀ

[ëàò.] 1. Á à õ ìàøûí 1-úè ìÿ-

íàäà.  Àâòîìîáèëëÿðèí, òðàìâàéëàðûí, àäàì

áàñìàñûí äåéÿ, ìîòîðëàðûíà áèð ìàêèíà

281

ÌÀÙÓÐ-ÙÈÍÄÈ

ÌÀÊÈÍÀ

ãîéóëìóø(äóð). ×ÿìÿíçÿìèíëè. Äÿìèð ìàêè-

íàëàð ùåé ÷îõàëäûãúà; Ãàëäûã èëëÿð áîéó àú äà,

èøñèç äÿ. Ñ.Âóðüóí.  Áèð ìþùòÿøÿì ìàêèíÿ;

Ýóð ÷àéëàðûí çöëôöíÿ; ×ÿêìÿçìè äàðàüûíû?

Ì.Ìöøôèã.

2. êþùí. Éàçû ìàøûíû, ìàøûíêà. Ìàêèíàäà

éàçìàã. Ìÿãàëÿíè ìàêèíàäà ÷àï åòäèðìÿê.

– Ñààòëàðëà îòóðóá ìàêèíàíûí äàëûíäà; Äö-

çöðñÿí âÿðÿãëÿðÿ ýÿëÿúÿê êèòàáëàðû. Ñ.Ðöñòÿì.

[Âàùèä:] Àíàì àü, çÿðèô áàðìàãëàðûíû ìàêè-

íàäàí ÷ÿêäè. Á.Áàéðàìîâ.

ÌÀÊÈÍÀ×Û

èñ. Éàçû ìàøûíûíäà éàçàí (ãà-

äûí). Ñÿðâÿðîâ ÿìðè ãàðàëàäû, þçö àïàðûá ìà-

êèíà÷ûéà âåðäè. Ìèð Úÿëàë.

ÌÀÊÈÍÀ×ÛËÛÃ

èñ. Ìàêèíà÷ûíûí èøè, ïåøÿñè,

éàçû ìàøûíûíäà ÷àïåòìÿ ñÿíÿòè. Ìàêèíà÷ûëûã

êóðñó.

ÌÀÊÊÀÐÒÈÇÌ

èñ. [õöñ. èñ.-äÿí] 1950-úè

èëëÿðäÿ ÀÁØ-äà èôðàò ìöðòÿúå ñèéàñè úÿðÿéàí.

ÌÀÊÐÅË

èñ. [ðóñ.] Áàëûã íþâö.

ÌÀÊÑÈÌ

[õöñ. èñ.-äÿí] Õöñóñè ñèñòåìëè

äÿçýàùëû ïóëåìéîò.

ÌÀÊÑÈÌÀËÈÑÒ

[éóí.] 1. Ìàêñèìàëèçì

òÿðÿôäàðû (á à õ ìàêñèìàëèçì 1-úè ìÿíàäà).

2. òàð. Ñóè-ãÿñä÷è åñåð ãðóïóíóí öçâö.

ÌÀÊÑÈÌÀËÈÇÌ

[ëàò. ìàõèìóì – äàùà

àðòûã] 1. Ùÿð ùàíñû áèð òÿëÿáäÿ èôðàòà âàðìà.

2. òàð. Åñåðëÿð àðàñûíäà èôðàò ñîë ñóè-ãÿñä÷è

úÿðÿéàí.

ÌÀÊÑÈÌÓÌ

[ëàò.] ßí áþéöê ìèãäàð, ÿí

÷îõ ìèãäàð; ÿí ÷îõ, ÿí áþéöê (ìèíèìóì ÿêñè).

Ìàêñèìóì ãöââÿ ñÿðô åòìÿê.

ÌÀÊÓËÀÒÓÐÀ

[àëì. ìàêóëàòóð, ëàò.

ìàúóëàðå – êîðëàìàã] 1. ìÿòá. ×àï çàìàíû

õàðàá îëäóüóíäàí âÿ éà èñòèôàäÿ îëóíóá ãóð-

òàðäûüûíäàí òÿçÿäÿí êàüûç èñòåùñàë åòìÿê ö÷öí

èøëÿíèëÿí ÷àï êàüûçû âÿðÿãÿëÿðè.

2. ìÿú. Éàðàðñûç, ãèéìÿòñèç, çÿèô ÿäÿáè ÿñÿð

ùàããûíäà.

ÌÀÃ

èñ. [éóí. ÿñëè ôàðñ.] Ãÿäèì ôàðñëàðäà,

ìèäèéàëûëàðäà âÿ áÿçè áàøãà õàëãëàðäà êàùèí,

ùàáåëÿ íöúóì èëÿ ìÿøüóë îëàí àäàì. // Ñåùð-

áàç, îâñóí÷ó, úàäóýÿð, ãåéáäÿí õÿáÿð âåðÿí

àäàì.

ÌÀÃÀÇÈÍ

1. Á à õ ìàüàçà. [Àñëàí] ÷ÿêìÿ

ìàãàçèíèíÿ ýèðäè, àõûðûíúû ïóëóíó âåðèá, áèð

úöò éöíýöë ñÿíäÿë àëäû. Ñ.Âÿëèéåâ.

2. èñ.  Îäëó ñèëàùëàðûí, õöñóñÿí òöôÿíýèí

ýöëëÿ äîëäóðóëàí éåðè.

ÌÀÃÃÀØ

èñ. [ÿð.] 1. ×îõ õûðäà øåéëÿðè òóòóá

ýþòöðìÿê, ñûõìàã âÿ éà ãîïàðìàã ö÷öí êè÷èê

ìàøàéàîõøàð àëÿò. Ìàããàøëà òöê ÷ÿêìÿê.

2. Õÿìèðäÿí ùàçûðëàíàí øèðíèééàòûí öçöíö

íàõûøëàìàüà ìÿõñóñ àüçû äèëèêëè êè÷èê àëÿò.

Øÿêÿðáóðàëàðà ìàããàøëà íàõûø âóðìàã.

ÌÀÃÃÀØËÀÌÀ

“Ìàããàøëàìàã”äàí ô.èñ.

ÌÀÃÃÀØËÀÌÀÃ

ô.  Ìàããàø âóðìàã,

ìàããàøëà íàõûøëàìàã.

ÌÀÃÃÀØËÀÍÌÀ

“Ìàããàøëàíìàã”äàí

ô.èñ.

ÌÀÃÃÀØËÀÍÌÀÃ

ìÿúù. Ìàããàøëà íà-

õûøëàíìàã, ìàããàø âóðóëìàã. Øÿêÿðáóðàëàð

ìàããàøëàíäû.

Ì

ÁÃÌÀ

[éóí. ìàýìà – õÿìèð] ýåîë. Éåðèí

äÿðèí ãàòëàðûíäà éöêñÿê òåìïåðàòóð âÿ òÿçéèã

øÿðàèòèíäÿ ÿìÿëÿ ýÿëÿí ìöðÿêêÿá òÿðêèáëè

ÿðýèí îä êöòëÿñè (Éåð ãàáûüûíäà âÿ éà éåð ñÿò-

ùèíäÿ ñîéóäóãäà âÿ áÿðêëÿøÿíäÿ ìàãìàòèê

ñöõóðëàð ÿìÿëÿ ýÿòèðèð). Éåðèí äÿðèí ãàòëàðûíäà

ìàéå ùàëûíäà îëàí ìàãìà êöòëÿñè ïöñêöðöá

éåðèí öçöíÿ ÷ûõàíäà ëàâà àäëàíûð. Ì.Ãàøãàé.

ÌÀÃÌÀÒÈÊ

ñèô.  Ìàãìàäàí èáàðÿò îëàí.

Ìàãìàòèê ñöõóðëàð. // Ìàãìà ùàëûíäà îëàí;

ñûéûã, ÿðýèí. Ñöõóðóí ìàãìàòèê ùàëû.

ÌÀÃÍ

ÁÒ

[ëàò. ìàýíàòóñ – êöáàð, ÿéàí]

1. Àâðîïàíûí áÿçè þëêÿëÿðèíäÿ (õöñóñèëÿ êå÷-

ìèøäÿ ôåîäàë-êÿíäëè Ïîëøàñûíäà âÿ Ìàúàðûñ-

òàíäà) èðè ôåîäàë, ìöëêÿäàð.

2. Èðè ñÿíàéå âÿ ìàëèééÿ êàïèòàëèñòè. Ìà-

ëèééÿ ìàãíàòû.

ÌÀÃÍÅÒÈ´ÇÌ

[éóí.] 1. Ìàãíèòèí, ùàáåëÿ

áÿçè úèñèìëÿðè þçöíÿ òÿðÿô ÷ÿêÿí, éàõóä èòÿ-

ëÿéÿí åëåêòðèê ýÿðýèíëèéè, éà äà åëåêòðèê éöêö

îëàí íàãèëèí õàññÿñè.

2. Ìàãíèò ùàäèñÿëÿðè âÿ úèñèìëÿðäÿêè ìàã-

íèò õàññÿëÿðè ùàããûíäà åëì.

ÌÀÃÍ

ÉÇÈÓÌ

[éóí.] Éàíàðêÿí ïàðëàã àü

àëîâ âåðÿí ýöìöøö-àü ðÿíýëè éöíýöë, êþâðÿê

ìåòàë – êèìéÿâè åëåìåíò.

ÌÀÃÍÅÇÈÉÀ

[úîüð. àääàí] Ìàãíåçèóì

äóçó âÿ éà îêñèäèíäÿí èáàðÿò àü ïîðîøîê

(òÿáàáÿòäÿ èøëÿäèëèð). Àü ìàãíåçèéà.

ÌÀÃÍÈ´Ò

[éóí.] Áÿçè úèñèìëÿðè þçöíÿ

÷ÿêìÿê âÿ èòÿëÿìÿê õàññÿñèíÿ ìàëèê úèñèì;

àùÿíðöáà. Íåôòèìèç, ïàìáûüûìûç, áåíçèíèìèç,

ìàãíèòèìèç; Ýöúëÿíèð, ýöúëÿíèðèê ãîøäóüóìóç

úÿáùÿäÿ áèç. Ì.Ìöøôèã. // ìÿú. Úàçèáÿ ãöâ-

âÿñèíÿ ìàëèê îëàí àäàì âÿ éà øåé ùàããûíäà.

282

ÌÀÊÈÍÀ×Û

ÌÀÃÍÈÒ

Ìÿí ãÿðèá áèð ãóøàì, òàëåéèì äåéÿ; Ñåâýè

ìàãíèòèíäÿí ãà÷à áèëìÿðÿì. Ñ.Òàùèð.

ÌÀÃÍÈÒËßÌß

“Ìàãíèòëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒËßÌßÊ

ô. Úèñìÿ ìàãíèò õàññÿñè

âåðìÿê, ìàãíèòëè åòìÿê.

ÌÀÃÍÈÒËßÍÄÈÐÈËÌß

“Ìàãíèòëÿíäèðèë-

ìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒËßÍÄÈÐÈËÌßÊ

ìÿúù.  Ìàãíèò

õàññÿñè âåðäèðèëìÿê, ìàãíèòëè åòäèðèëìÿê.

ÌÀÃÍÈÒËßÍÄÈÐÌß

“Ìàãíèòëÿíäèð-

ìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒËßÍÄÈÐÌßÊ

ô.  Úèñìÿ ìàãíèò

õàññÿñè âåðìÿê, ìàãíèòëè åòìÿê. Êîìïàñûí

ÿãðÿáèíè ìàãíèòëÿíäèðìÿê.

ÌÀÃÍÈÒËßÍÌß

“Ìàãíèòëÿíìÿê”äÿí

ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒËßÍÌßÊ

ãàéûä. Ìàãíèòëè îëìàã;

ìàãíèòëÿøìÿê.

ÌÀÃÍÈÒËßØÄÈÐÈÚÈ

ñèô. õöñ. Ìàãíèò õàñ-

ñÿñè âåðÿ áèëÿí, ìàãíèòëè åäÿí. Ìàãíèòëÿøäè-

ðèúè ñàðãàúëàð.

ÌÀÃÍÈÒËßØÄÈÐÈËÌß

“Ìàãíèòëÿøäèðèë-

ìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒËßØÄÈÐÈËÌßÊ

á à õ ìàãíèò-

ëÿíäèðèëìÿê.

ÌÀÃÍÈÒËßØÄÈÐÌß

“Ìàãíèòëÿøäèðìÿê”-

äÿí ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒËßØÄÈÐÌßÊ

á à õ ìàãíèòëÿí-

äèðìÿê.

ÌÀÃÍÈÒËßØÌß

“Ìàãíèòëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒËßØÌßÊ

á à õ ìàãíèòëÿíìÿê.

ÌÀÃÍÈÒËÈ

ñèô.  Ìàãíèò õàññÿñèíÿ ìàëèê

îëàí, ìàãíèòè îëàí. Ìàãíèòëè úèñèìëÿð. – Äàø-

êÿñÿí éàòàüû ìàãíèòëè äÿìèð éàòàüû àäëàíûð.

Ì.Ãàøãàé.

ÌÀÃÍÈÒÎÔ

ÓÍ

[éóí.] Åëåêòðîìàãíèò âà-

ñèòÿñèëÿ ñÿñè éàçàí âÿ òÿêðàð åäÿí àïàðàò. Ñÿñ

ñèãíàëëàðûíû ìàãíèò ëåíòèíÿ éàçàí, ñîíðà èñÿ

ñÿñëÿíäèðÿí àïàðàò. Ãàéà ìàãíèòîôîí äèëëÿíäè

éåíÿ: “Ùåé, ùåé! Áèð äàéàí; Øþâêÿòäèð îõó-

éàí, Ùàáèëäèð ÷àëàí! Áó Òîôèã, áó Àðèô, áó äà

Úàùàíýèð...” Ì.Àðàç.

ÌÀÃÍÈÒ

ÓËÀ

èñ.  [éóí.] Ìàãíèòîôîí âÿ

ðàäèîãÿáóëåäèúèäÿí èáàðÿò ìÿèøÿò úèùàçû.

ÌÀÃÍÈÒ

ÓÌÅÒÐ

[éóí.] Ìàãíèò ñàùÿñèíèí

ýÿðýèíëèéèíè þë÷ÿí úèùàç.

ÌÀÃÍÈÒÑÈÇËßØÄÈÐÈËÌß

“Ìàãíèòñèç-

ëÿøäèðèëìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒÑÈÇËßØÄÈÐÈËÌßÊ

ìÿúù.  Úèñ-

ìèí ìàãíèò õàññÿñè éîõ åòäèðèëìÿê, ìàãíèò-

ñèç åòäèðèëìÿê.

ÌÀÃÍÈÒÑÈÇËßØÄÈÐÌß

“Ìàãíèòñèçëÿø-

äèðìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒÑÈÇËßØÄÈÐÌßÊ

ô. Úèñìèí ìàã-

íèò õàññÿñèíè éîõ åòìÿê, ìàãíèòñèç åòìÿê.

ÌÀÃÍÈÒÑÈÇËßØÌß

“Ìàãíèòñèçëÿøìÿê”-

äÿí ô.èñ.

ÌÀÃÍÈÒÑÈÇËßØÌßÊ

ô.  Úèñìèí ìàãíèò

õàññÿñè éîõ îëìàã, ìàãíèòñèç îëìàã.

ÌÀÃÍ

ÓËÈÉÀ

[õöñ. èñ.-äÿí] áîò. ßòèðëè èðè

âÿ àü ÷è÷ÿêëÿðè îëàí àüàú âÿ éà êîë-áèòêè.

ÌÀÃÍ

ÓÍ

èñ. [ëàò.] Êâàíò íÿçÿðèééÿñèíèí

ìöùöì àíëàéûøëàðûíäàí áèðè.

ÌÀË

1

èñ. 1. Èðèáóéíóçëó åâ ùåéâàíû; ìàë-

ãàðà, ãàðàìàë (èíÿê, þêöç, úàìûø âÿ á.). Ìàëû

íàõûðà ãàòìàã. Ìàë äàìû. – [Äÿðâèø:] Ìàë-

ëàðûí êþéøÿéè, àòëàðûí íÿðèëòèñè, ýàù-ýàù äà èò-

ëÿðèí ìûðûëòûñû ãóëàüûìà ýÿëèðäè. À.Äèâàí-

áÿéîüëó. 

Ìàë ùÿêèìè – áàéòàð ùÿêèìè.

// òîï. Èðèáóéíóçëó ùåéâàí ñöðöñö. Ìàë ãàïûéà

ýÿëÿíäÿ àõøàì, ñÿùÿð; Ãîéóí ìÿëÿð, ãóçó

ìÿëÿð, ìàë ìÿëÿð. À.Øàèã.

2. äàí. Ôÿðàñÿòñèç, äèëñèç, äöøöíúÿñèç, êåé

àäàì ùàããûíäà. Ìàëûí áèðèäèð. – [Ãóìðó:]

Áèçèìêè ìàëûí, ìÿüìóíóí áèðèäèð, ëàï äöç

áóéóðóðñàí!  Ìèð Úÿëàë. [Øàèð Íàüû:] Êÿíä

è÷èíäÿ îëàíäà äèëèíèç þòöð; ×þëäÿ äþíöðñöíöç

ìàëà, ýþé÷ÿëè! “Àøûã ßëÿñýÿð”.

◊ Ìàë êèìè ýþçöíö äþéìÿê – êöòúÿñèíÿ

áàõìàã, òÿíáÿë-òÿíáÿë áàõìàã. [Ðöñòÿì

òðàêòîð÷óëàðà:]  ß-ÿ, ñèçèíëÿéÿì åé, íÿ ìàë

êèìè ýþçöíöçö äþéöðñöíöç? Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÀË

2

èñ. [ÿð.] 1. Ãèéìÿòè îëàí âÿ úÿìèé-

éÿòäÿ àëüû-ñàòãû éîëó èëÿ ïàéëàøäûðûëàí ÿìÿê

ìÿùñóëó; öìóìèééÿòëÿ, àëâåð îáéåêòè îëàí

ùÿð øåé; ÿìòÿÿ. ×îõèøëÿíÿí ìàëëàð. – [Õîðò-

äàí:]  Äöêàíûí è÷èíäÿ áåø-îí ìàíàòëûã ìàë

éîõäóð. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Ìÿñúèäèí àë÷àã ãà-

ïûñûíäàí ùàìáàëëàð ìîòàë âÿ áàøãà áàããàë

ìàëëàðû ÷ûõàðûðäûëàð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

2. Ïàð÷à, àðøûíìàëû (÷èò, ìàùóä, èïÿê âÿ ñ.).

[Ùàúû Ãàðà:] Ùå÷ êÿñ ìàëûí öçöíÿ áàõìûð.

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Àñëàí ÿéíèíäÿêè ãàðà ìà-

ùóä ïàëòîíó âÿ åéíè ìàëäàí òèêèëìèø øàïêàíû

÷ûõàðàðàã àñûëãàíà òàõûá, Ðöñòÿì êèøè èëÿ öç-

öçÿ ÿéëÿøäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

283

ÌÀÃÍÈÒËßÌß

ÌÀË

3. Âàð-äþâëÿò, ñÿðâÿò; ìàë-ÿìëàê. Äöíéà-

íûí ìàëû; Úàùö úÿëàëû; Øþâãö âöñàëû; Áó áà-

ëàìà ãóðáàí! (Ëàéëà). ßëëè éîë ÷àïûëëàì, éöç

éîë òàëàííàì; Áèð øåé äåéèë äþâëÿò, ìàë, èíúè-

ìÿðÿì. Àøûã ßëÿñýÿð. Äÿñòÿäÿ îëàí àäàì-

ëàðûí áèðè Ìèð Ãàñûìäûð êè, äîüìà áàúûñû

Ñÿêèíÿíèí ìàëûíû éåìÿê ãÿñäè èëÿ ñàõòà êàüûç

äöçÿëòìèøäè. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

4. ìÿú. âóëã. Ýþçÿøèðèí ãàäûí (ãûç) ùàã-

ãûíäà. [Úàùàíýèð àüà:] Ùå÷ ýþðöðñÿí, áó

Ùÿñÿí êèøèíèí ãûçû Ýöëíèñÿ íÿ ìàëäûð? ß.Ùàã-

âåðäèéåâ. [Ãàðû Õóðàìàíà:] Íÿ õàíëàðûí ìà-

ëûñàí? Ñ.Âóðüóí.

ÌÀËÀ

èñ.  [ôàðñ.] 1. Áèíàíûí è÷ âÿ áàéûð

äèâàðëàðûíà ÷ÿêìÿê ö÷öí ÿùÿíý, ñåìåíò âÿ ñ.

ãàòûøûüûíäàí èáàðÿò ñóâàã, ïàë÷ûã. Ìàëà òóò-

ìàã. // Ùÿìèí ãàòûøûüûí, áèíàíûí è÷èíÿ âÿ áà-

éûð äèâàðûíà, áÿçÿí äÿ ñÿãôèíÿ ÷ÿêèëÿí áÿð-

êèìèø ãàòû; ñóâàã. Äèâàðûí ìàëàñû ãîïóá éåðÿ

òþêöëäö. – Îòàüûí äèâàðëàðû òèêèëÿíäÿ íåúÿ

ìàëà ÷ÿêèëèá ñóâàíìûøäûñà, åëÿ äÿ ãàëìûøäû.

Á.Áàéðàìîâ.

2. Á à õ ìàëàêåø 2-úè ìÿíàäà. Ìàëà èëÿ

äèâàðû ñóâàìàã.

3. Øóìëàíìûø òîðïàüûí êÿñÿêëÿðèíè ÿçìÿê

âÿ ùàìàðëàìàã ö÷öí êÿíä òÿñÿððöôàò àëÿòè.

Ìàëàíû òÿìèð åòìÿê. – Êÿñÿêëè àüûð òîðïàã-

ëàðäà äèñêëè ìàëàëàðäàí èñòèôàäÿ åäèëèð. // Øóì-

ëàíìûø òîðïàüûí êÿñÿêëÿðèíè ÿçèá ùàìàðëàìà

èøè. [Ðöñòÿì êèøè:] Îðàäà ãàðüûäàëû ÿêÿúÿéÿì.

Ìàëàñûí .. òðàêòîð èëÿ ÷ÿêÿúÿéèê. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÀËÀÀËÒÛ

ñèô.  Ìàëàíûí àëòû ö÷öí îëàí,

ñóâàüûí àëòûíäàí âóðóëàí. Ìàëààëòû òàõòà.

ÌÀËÀÁÀÕÀÍ

èñ. Ìàë-ãàðàéà ãóëëóã åäÿí

øÿõñ.  Ìàëàáàõàíëàðûí éàðûøû. // Ñèô. ìÿíà-

ñûíäà. Ìàëàáàõàí ãàäûí.

ÌÀËÀ×ßÊßÍ, ÌÀËÀ×Û

á à õ ìàëàêåø

1-úè ìÿíàäà.

ÌÀËÀ×ÛËÛÃ

á à õ ìàëàêåøëèê.

ÌÀËÀÕ

èñ. áîò. ßíúèð íþâö. ..Àçÿðáàé-

úàíäà ãèéìÿòëè ÿíúèð ñîðòëàðûíäàí òàáàã ÿíúèð,

ìàëàõ ÿíúèð, ñóìàõ ÿíúèð ñîðòëàðûíû ýþñòÿð-

ìÿê îëàð. È.Àõóíäçàäÿ.

ÌÀËÀÕÈ´Ò

[éóí.] Ìöõòÿëèô õûðäà ìÿìó-

ëàò ùàçûðëàìàã âÿ ìèñ àëìàã ö÷öí õàììàë

êèìè èøëÿäèëÿí à÷ûã-éàøûë ðÿíýëè ìèíåðàë.

ÌÀËÀÊÀÍ

[ðóñ.] Ìàëàêàíëûã òÿðèãÿòèíÿ

ìÿíñóá àäàì (á à õ ìàëàêàíëûã). [Ùàúû Ãóð-

áàí:] ..Àòàì ñÿíÿ ãóðáàí, ìÿíèì ãîðõóì î

áèðÿùì ìàëàêàíëàðäàíäûð. Í.Âÿçèðîâ. [Ýþâ-

ùÿð õàíûì:] Äåéèðëÿð àõòàðñàí, øÿùÿðäÿ ìàëà-

êàíëàðäàí éàõøûñûíû òàïàðñàí. È.Ùöñåéíîâ.

Ìàëàêàí ôóðãîíó êþùí. – ìàëàêàí óñòà-

ëàð òÿðÿôèíäÿí äöçÿëäèëÿí öñòö ÷àäûðëû, äþðä-

÷àðõëû àðàáà. Öñòö ÷àòìàëû ìàëàêàí ôóðãîíó

ìÿñúèäèí ãàáàüûíäà äàéàíäû. Ìèð Úÿëàë.

ÌÀËÀÊÀÍËÛÃ

èñ.  Ïðàâîñëàâ ìÿðàñèì-

ëÿðèíè âÿ êèëñÿ èéåàðõèéàñûíû ãÿáóë åòìÿéÿí,

õðèñòèàí ìÿçùÿáèíèí íöìàéÿíäÿñè, ùÿìèí

ìÿçùÿáäÿí îëàí.

ÌÀËÀÊÅØ

èñ. [ôàðñ.] 1. Áèíàëàðûí äèâàðëàðû-

íà ìàëà ÷ÿêÿí óñòà; ñóâàã÷û, ìàëà÷ÿêÿí, ìà-

ëà÷û. Ìàëàêåøëÿð áðèãàäàñû. – Áàêûäà öìóìèé-

éÿòëÿ ïåøÿêàðëàð – áÿííà, õàððàò, äÿìèð÷è, ðÿíý-

ñàç, ìàëàêåø âÿ ñàèð ÷îõ îëàðäû. Ù.Ñàðàáñêè.

2. Ñóâàã ÷ÿêìÿê ö÷öí àëÿò; ìàëà, êÿì÷ÿ.

Ìàëàêåøè òÿìèçëÿìÿê.

ÌÀËÀÊÅØËÈÊ

èñ.  Ìàëàêåøèí ñÿíÿòè, ïå-

øÿñè; ñóâàã÷ûëûã, ìàëà÷ûëûã.

ÌÀËÀËÀÌÀ

“Ìàëàëàìàã”äàí ô.èñ.

ÌÀËÀËÀÌÀÃ

ô. 1. Äèâàðà ìàëà ÷ÿêìÿê;

ñóâàãëàìàã. Åâè ìàëàëàìàã.

2. Øóìëàíìûø éåðèí êÿñÿêëÿðèíè ìàëà èëÿ

ÿçìÿê, ùàìàðëàìàã. Øàìàìà âÿ îíóí éîë-

äàøëàðû òàðëàíû ìöêÿììÿë ñóðÿòäÿ ìàëàëàéûá

öñòöíäÿí åíñèç çîëàãëàð ÷ÿêäèëÿð. È.ßôÿíäèéåâ.

3. ìÿú. Öñòöíö þðòìÿê, þðò-áàñäûð åòìÿê,

à÷ìàìàã, ôàø åòìÿìÿê (ñþçöí, èøèí, ùàäè-

ñÿíèí âÿ ñ.). [Îäàáàøû:] Áåëÿ äàíûøûãëàð èëÿ

ñþçëÿðèíè ìàëàëàéûðäûñà äà, åëÿ öðÿêëÿðÿ áèð

øÿêê òîõóìó ñÿïèðäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ. ..Ëåéëÿê

Ýÿðàé àüà Úàâàíøèðäÿ äîüà áèëÿúÿê ùÿð ùàíñû

øöáùÿíè ìàëàëàìàüà ÷àëûøäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÌÀËÀËÀÍÌÀ

“Ìàëàëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÌÀËÀËÀÍÌÀÃ

ìÿú. 1. Ìàëà ÷ÿêèëìÿê,

ñóâàíìàã (äèâàð âÿ ñ.). [Ñó] ..ùàìàìûí àü ýÿú

èëÿ ìàëàëàíìûø (ô.ñèô.) äèâàðëàðûíà âÿ ñÿãôèíÿ

åëÿ áèð ñÿñ ñàëìûøäû êè, ýóéà þçýÿ áèð äàíûøûüà

ìàúàë âåðìÿê èñòÿìèð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

2. Øóìëàíìûø éåðèí êÿñÿêëÿðè ìàëà èëÿ ÿçèë-

ìÿê, ùàìàðëàíìàã. Íÿúÿô äöìäöç âÿ ùàìàð

øóìëàíûá ìàëàëàíìûø (ô.ñèô.) ñàùÿíèí áàøûíäà

äóðìóøäó. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÀËÀËÀÒÄÛÐÌÀ

“Ìàëàëàòäûðìàã”äàí

ô.èñ.

ÌÀËÀËÀÒÄÛÐÌÀÃ

èúá.  1. Äèâàðà ìàëà

÷ÿêäèðòìÿê; ñóâàòäûðìàã. Îòàüû ìàëàëàòäûð-

ìàã.

284

ÌÀËÀ

ÌÀËÀËÀÒÄÛÐÌÀÃ

2. Ìàëà èëÿ øóìëàíìûø éåðèí êÿñÿêëÿðèíè

ÿçäèðìÿê, ùàìàðëàòäûðìàã. Ñàùÿíè ìàëàëàò-

äûðìàã.

ÌÀËÀËÀÒÌÀ

“Ìàëàëàòìàã”äàí ô.èñ.

ÌÀËÀËÀÒÌÀÃ

èúá. 1. Ìàëà ÷ÿêäèðìÿê;

ñóâàòìàã. Äèâàðëàðû ìàëàëàòìàã.

2. Ìàëà èëÿ øóìëàíìûø éåðèí êÿñÿêëÿðèíè

ÿçäèðìÿê, ùàìàðëàòìàã. Ïàìáûã òàðëàñûíû

ìàëàëàòìàã.

ÌÀËÀËÛ

ñèô. Ìàëà ÷ÿêèëìèø, ìàëàëàíìûø,

ìàëàñû îëàí. Ìàëàëû äèâàð.

ÌÀËÀÌÀË

ñèô. âÿ çÿðô [ôàðñ.] Äîëó, äîï-

äîëó, ëÿáÿëÿá, àüçûíà ãÿäÿð. Ìàëàìàë äîëäóð-

ìàã. Òåàòð ìàëàìàë èäè. – Ìÿñúèä áèð ñèíèô

õàëãäàí ìàëàìàë èäè. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Îõó-

äóðäó íå÷ÿ íÿôÿð ÿòôàë; Ìÿêòÿáè îëìóø èäè

ìàëàìàë. Ñ.ß.Øèðâàíè.

ÌÀËÀØßÐÈÊ

ñèô. Öìóìè ìàë âÿ éà äþâ-

ëÿòäÿ ùèññÿñè, ïàéû îëàí. Ìàëàøÿðèê (ç.) îëìàã.

Ìàëàøÿðèê àäàì.

ÌÀËÀÉ

ñèô. âÿ èñ. êþùí. Ýÿíú, úàâàí, éåíè-

éåòìÿ. Ìàëàé óøàã. – [Áàëàãàðäàø:] ..Ñÿíèí

áèð ìàëàé íþêÿðèí âàð èäè, î íåúÿ îëäó?

Í.Âÿçèðîâ.

ÌÀËÀÉËÀÐ

úÿì  Ìàëàé àðõèïåëàãû àäà-

ëàðûíäà âÿ Ìîëóê éàðûìàäàñûíäà éàøàéàí

òàéôà âÿ õàëãëàð ãðóïó.

ÌÀËÁÀØ

ñèô. äàí. Àõìàã, ýèú, ñÿôåù, ãàí-

ìàç, êöòáåéèí. // Áÿçÿí ñþéöø êèìè èøëÿíèð.

[Ìÿøÿäè Úàùàíýèð:] Ñÿíÿ êèì äåìèøäè, ùþ-

êóìÿòäÿí ãà÷àíëàðà éîðüàí-äþøÿê à÷àñàí,

ìàëáàø îüëó ìàëáàø! Ìèð Úÿëàë.

ÌÀËÁÀØËÛÃ

èñ. Àõìàãëûã, ýèúëèê, ñÿôåù-

ëèê, ãàíìàçëûã, êöòáåéèíëèê.

ÌÀËÚÀÍËÛ

ñèô. 1. Þç ìàëûíûí ãÿäðèíè áè-

ëÿí, þç ìàëûíû ãîðóéàí, îíà ãàéüûêåøëèê ýþñ-

òÿðÿí.

2. Á à õ ìàëïÿðÿñò.

ÌÀËÚÀÍËÛËÛÃ

èñ. Ìàëúàíëû àäàìûí õà-

ñèééÿòè, þç ìàëûíû ãîðóìà, ìàëûíûí ãàéüûñûíà

ãàëìà.

ÌÀË×ßÊßÍ

á à õ ãàïàí÷û.

ÌÀË-ÄÀÂÀÐ

á à õ ìàë-ãàðà.

ÌÀËÄÀÐ

èñ.  [ÿð. ìàë âÿ ôàðñ.  ...äàð] Åâ

ùåéâàíëàðû ñàõëàìàãëà ìÿøüóë îëàí êÿíäëè

âÿ éà êÿíä òÿñÿððöôàòû. // Ñèô. ìÿíàñûíäà.

Áàùàð ôÿñëè ìàëäàð êÿíäëèëÿð áóðàéà êþ÷öá

àëà÷ûãëàð ãóðàðëàð âÿ îðàäà .. ìàëëàðûíû îòëà-

äàðëàð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÌÀËÄÀÐËÛÃ

èñ. Êÿíä òÿñÿððöôàòû ñàùÿñè

êèìè ìàë-ãàðà ñàõëàìàãëà ìÿøüóë îëìà.

Êÿíäèí úàìààòû ùàìûñû ìàëäàðëûãëà ýöçÿðàí

åäèð, ùå÷ êÿñ úöðÿò åäèá êÿíàðà ñöä ñàòà áèë-

ìÿçäè.  ß.Ùàãâåðäèéåâ. // Ñèô. ìÿíàñûíäà.

Ìàëäàðëûã áðèãàäàñû.

ÌÀËÄÈËÈ

èñ. áîò. Öñòö òèêàíëû, éàðïàãñûç,

åíëè, ÿòëè ýþâäÿñè îëàí úÿíóá áèòêèñè; êàêòóñ.

ÌÀË-ÄÞÂËßÒ

òîï.  [ÿð.] Ñÿðâÿò, äþâëÿò,

ÿìëàê, âàð. Ìàë-äþâëÿòè ÿëèíäÿí ÷ûõìàã.

– [Éàøëû êèøè:] Ýþðöíöð, ×îïóðóí ìàë-äþâëÿòè

[Øèðèííàçûí]  ýþçöíö òóòìóøäó. Ñ.Ùöñåéí.

Ýÿçäèì äàüû, äàüëûüû; Éîõäó îíóí áàüëûüû;

Ìàë-äþâëÿò ýåäÿð ãàëìàç; Ãàëàð áèð úàíñàü-

ëûüû. (Áàéàòû).

ÌÀË-ÙÅÉÂÀÍ

á à õ ìàë-ãàðà. Äàñòàíûí

ñîíðàñûíû åøèòìÿê ö÷öí úàìààò àõøàì îëìàüû

ýþçëÿäè. Åëÿ êè, øÿð ãàðûøäû, úàìààò ìàë-

ùåéâàíûíû ðàùàò åëÿäè, éåíÿ òîé åâèíÿ òîïëàø-

äûëàð. “Àøûã ßëÿñýÿð”.

ÌÀËÕÓËÉÀ

èñ. [ÿð. ÿñëè éóí.] Ãàðà ñåâäà,

ãàðà ôèêèðëÿð; ãÿìýèí, òóòãóí ÿùâàë-ðóùèééÿ;

èíñàíäà áàø âåðÿí ñÿáÿáñèç ðóù äöøêöíëöéö.

Åëåêòðèê ÷ûðàãëàðû éàíäû âÿ ìÿíè äÿ ãàðàíëûã

ìàëõóëéàñûíäàí îéàòäû. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

Ìàëõóëéà åòìÿê – ôèêðÿ, õÿéàëà äàëìàã.

Àõóíä Ìèðãàñûì ìàëõóëéà åäÿ-åäÿ ìÿñúèäèí

éîëóíó òóòäó. Ñ.Ðÿùìàí.

ÌÀËÕÓËÉÀ×Û

ñèô. Ìàëõóëéà åäÿí; ìàë-

õóëéàéà ìåéèëëè àäàì.

ÌÀËÈÊ

èñ. [ÿð.] Ñàùèá, éèéÿ. Áàøãà-áàøãà

ñÿúèééÿéÿ ìàëèê áó àäàìëàðûí àäëàðû äà ñÿ-

úèééÿëÿðèíÿ ìöâàôèã èäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

Èñêÿíäÿð ùÿðÿêÿò åòìÿê, ôÿàëèééÿò ýþñòÿðìÿê,

éàðàòìàã ö÷öí ÷ûðïûíàí áèð ðóùà ìàëèêäèð.

Ì.Èáðàùèìîâ. 

Ìàëèê îëìàã – ñàùèá îëìàã.

Èñòÿðäèì î äà ìÿí êèìè áèð ùþðìÿòÿ ÷àòñûí;

Òà ãîë ýöúöíÿ ìàëèê îëóá øþùðÿòÿ ÷àòñûí.

Ì.ß.Ñàáèð. Ùåéäÿð àòàñûíûí äþâëÿòèíÿ òÿê îëäó

ìàëèê âÿ èøè ýÿëäèêúÿ áàøëàäû òÿðÿããè åëÿìÿéÿ.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÌÀËÈÊÀÍß

èñ. [ÿð. ìàëèê âÿ ôàðñ. ...àíÿ]

Ìöëêÿäàð ìöëêö, ìöëêÿäàðà ìÿõñóñ åâ âÿ

îíà éàïûøûã áàü, áàü÷à âÿ ñ. [Ãàòûð Ìÿììÿä:]

ßëéàð õàíûí àòëûëàðû êÿíääÿí öçöàøàüû åíèð,

õàíûí ãîíøó êÿíääÿêè ìàëèêàíÿñèíÿ ãàéûäûð-

äûëàð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÌÀËÈÊÈÉÉßÒ

èñ. [ÿð.] Ìàëèê îëìà, ñàùèá

îëìà; ñàùèáëèê, éèéÿëèê.

285

ÌÀËÀËÀÒÌÀ

ÌÀËÈÊÈÉÉßÒ

ÌÀËÈÉÉß

èñ. [ÿð.] 1. Äþâëÿòÿ, éàõóä àéðû-

àéðû øÿõñëÿðÿ ìÿõñóñ ïóë âÿñàèòè; ïóë. Äþâ-

ëÿò ìàëèééÿñè.

2. Ïóë èøëÿðèíèí òÿøêèëè, ïóë äþâðèééÿñè âÿ

êðåäèòëÿ áàüëû îëàí. Ìàëèééÿ íàçèðëèéè. – Êîñà,

ìöùàñèáè ÷îõ àõòàðäûãäàí ñîíðà îíó ìà-

ëèééÿ øþáÿñè ìöäèðèíèí êàáèíåòèíäÿ òàïà áèëäè.

Ñ.Ðÿùèìîâ. // äàí.  Öìóìèééÿòëÿ, ïóë, ïóë

èøëÿðè.  ..Òÿùëöêÿ çàìàíëàðûíäà Ìÿøÿäè Êà-

çûì àüàíûí ìàëèééÿ èøëÿðè çÿðÿðäèäÿ îëóðäó.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÌÀËÈÉÉß×È

èñ. 1. Ìàëèééÿ èøëÿðè ìöòÿ-

õÿññèñè.

2. êþùí.  ×îõëó ïóëó îëàí àäàì, äþâëÿòëè

àäàì.

ÌÀËÈÉÉßÒ

èñ. [ÿð.] äàí. Äÿéÿð, ãèéìÿò,

áàùà. [Ùÿñÿí:] À áàøûíûçà äþíöì, [ãîéóíóí]

ìàëèééÿòè äþðä àááàñûäûð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÌÀËÈÉÉßÒÑÈÇ

ñèô. äàí. Ùå÷ áèð äÿéÿðè,

ãèéìÿòè îëìàéàí. Ìàëèééÿòñèç øåé.

ÌÀËÊßËßÌÈ

èñ. áîò. Ìàë éåìè êèìè èñòè-

ôàäÿ îëóíàí êÿëÿì íþâö.

ÌÀË-ÃÀÐÀ

òîï. Èðè âÿ õûðäà áóéíóçëó åâ

ùåéâàíëàðû.  Ìàë-ãàðàìûç àðòûð. – Ïÿéÿäÿí

ìàë-ãàðàíû áÿçè ÷ûõàðäûð ãûðàüà; Áÿçè ñÿù-

ðàéà ýåäèð èøëÿìÿéÿ, áÿçè áàüà. À.Ñÿùùÿò.

Íóðÿääèíèí ìàë-ãàðàäàí àíúàã áèð àòû âàðäû.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. [Úàâàä:] Î àüàúûí éåðèíäÿ åâ

òèêÿðèê, ÷ÿïÿðè áóðàäàí ÷ÿêÿðèê êè, ìàë-ãàðà,

äàíà ùÿéÿòÿ ýèðìÿñèí. Á.Òàëûáëû.

ÌÀË-ÃÀÐÀ×Û

á à õ ìàëäàð.

ÌÀË-ÃÀÐÀ×ÛËÛÃ

èñ. Ìàë-ãàðà ñàõëàìà;

ìàëäàðëûã.

ÌÀË-ÃÀÐÀËÛ

ñèô. Ìàë-ãàðàñû îëàí, ìàë-

ãàðà ñàõëàéàí. Ìàë-ãàðàëû ùÿéÿò. – Ãàéèá

êèøèíèí ÿââÿëè ìàë-ãàðàëû, ãîéóí ñöðöëö, äþâ-

ëÿòëè áèð êÿíäëè èäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÌÀËËÛ

1

ñèô. Ìàë-ãàðàñû îëàí, ìàë-ãàðàëû,

åâ ùåéâàíû ñàõëàéàí. Ìàëëû êÿíäëè.

ÌÀËËÛ

2

ñèô. Âàðëû, äþâëÿòëè. Åéëÿéèðñÿí ìÿíè

ìöøêöë èøÿ âàäàð, éàçûì? Ìàëëû, ïóëëó êèøèíè

çàëèìö ãÿääàð éàçûì? ß.Íÿçìè. ..Áèð ìàëëû,

äþâëÿòëè êÿíäëèíèí úàâàí îüëó øèääÿòëè ñóðÿòäÿ

äÿëè îëóð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÌÀË-ÌÀÄÀÐ, ÌÀË-ÌÖËÊ

èñ. äàí. Âàð,

äþâëÿò. Ìàë-ìàäàð ñàùèáè. Ìàë-ìàäàðû ÿëèí-

äÿí ýåòìÿê. – [Ïàøà áÿé:] Áó ãÿäÿð úàù-úàëàë,

àä-ñàí, øàí-øþùðÿò, ìàë-ìöëê ÿëäÿí ÷ûõñà

äþçìÿê îëàðìû? ß.Âÿëèéåâ.

ÌÀËÎÐÓÑËÀÐ

úÿì Óêðàéíàëûëàðûí êþùíÿ

àäû.

ÌÀËÏßÐßÑÒ

ñèô. âÿ èñ. [ÿð. ìàë âÿ ôàðñ.

...ïÿðÿñò] Âàð-äþâëÿòÿ, ïóëà, âàðà ùÿðèñ îëàí,

îíëàðà ïÿðÿñòèø åäÿí; ìàëúàíëû. Ìàëïÿðÿñò

àäàì. Ìàëïÿðÿñòèí áèðèäèð.

ÌÀËÏßÐßÑÒËÈÊ

èñ. Ìàëïÿðÿñòèí õàñèé-

éÿòè, âàðà-äþâëÿòÿ ùÿðèñ îëìà, ïÿðÿñòèø åòìÿ.

ÌÀË-ÏÓË

á à õ ìàë-äþâëÿò.

ÌÀËÑÛÇ

1

ñèô.  Ùåéâàíû îëìàéàí, åâ ùåé-

âàíû ñàõëàìàéàí. Ìàëñûç ùÿéÿò.

ÌÀËÑÛÇ

2

ñèô. Âàðû-äþâëÿòè îëìàéàí; éîõ-

ñóë, êàñûá. Ìàëñûç àäàì.

ÌÀËÒ