ô. êþùí. Ðóñ äèëè âÿ àäÿòëÿðè-
íè ãÿáóë åòìÿê; ðóñ îëìàã. Îðäà [Êðåìëäÿ]
ñîñèàëèñòëÿðèí ðóñëàøàí òÿìÿëè âàð; Íåðäÿ áèð
úàíàâàðëûã, áèð úèíàéÿò ÷ûõàðñà; Îðäà áàð-
áàð, êîììóíèñò Ìîñêâàíûí ÿëè âàð! À.Èëäûðûì.
666
ÐÓÙÑÓÇËÓÃ
ÐÓÑËÀØÌÀÃ
ÐÓÑÒÖÌÁÀÇ
[ôàðñ.] á à õ êÿíäèðáàç.
ÐÓÒÈË
èñ. [ëàò.] Ãûðìûçûìòûë ðÿíýäÿ ìè-
íåðàë.
ÐÓÇ
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Ýöí, ýöíäöç.
Ðóçè-
ÿçÿë êëàñ. – èáòèäà, ëàï áàøëàíüûú. Ðóçè-
ÿçÿëäÿí êëàñ. – èáòèäàäàí, áèðèíúè ýöíäÿí, ëàë
ÿââÿëäÿí. Ðóçè-ìÿùøÿð (ùÿøð) äèí. – ãèéà-
ìÿò ýöíö. Âàèçà, òÿãðèð ãûëìà ÷îõ äà ðóçè-
ùÿøðäÿí; Àøèã ö÷öí ðóçè-ìÿùøÿð éàðûí àé-
ðûëìàüûäûð. Ñ.ß.Øèðâàíè. Ðóçö øÿá – ýåúÿ-
ýöíäöç. Êèì êè, ãåéðÿòÿ, çÿùìÿòÿ àëûøàð;
Êÿñáè-èðôàíà ðóçö øÿá ÷àëûøàð. Ì.ß.Ñàáèð.
ÐÓÇÈ
èñ. [ôàðñ.] Àçóãÿ, éåéÿúÿê. Ãîíà-
üûí ðóçèñè þçöíäÿí ãàáàã ýÿëÿð. (Àòà. ñþçö).
[Øàùìàð:] ßýÿð áó ÷èíàð éåìÿëè ìåéâÿ ýÿ-
òèðñÿ, þçö äÿ éàõøû òóòñà, áöòöí áèð êÿíäèí ðó-
çèñè îëàð. Á.Áàéðàìîâ.
Ðóçè åòìÿê (åëÿ-
ìÿê) – àçóãÿ êèìè èøëÿòìÿê, éåéÿúÿê êèìè
èñòèôàäÿ åòìÿê. [Ôÿðÿú:] Áèð øåé éûüûá âåðÿð-
ñèíèç, ìÿí äÿ àïàðûá þçöìÿ ðóçè åäÿðÿì. Ãàí-
òÿìèð. [Ìèðçÿ] ìåøÿíèí ïåíúÿð âÿ îòóíäàí
ðóçè åòìÿéÿ áàøëàäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. Ðóçè ãà-
çàíìàã, ðóçèñèíè ÷ûõàðìàã – ýöíäÿëèê éå-
ìÿê-è÷ìÿéèíè ÿëäÿ åòìÿê, ÷þðÿêïóëó ãàçàí-
ìàã. [Êàçûì:] Èíäè .. õàíûí ñàéÿñèíäÿ òÿçÿ-
òÿçÿ óéóøóá, áàëàëàðûìûí ðóçèñèíè ÷ûõàðûðàì.
×ÿìÿíçÿìèíëè. Ðóçèìè (ðóçèíè, ðóçèñèíè)
ÿëäÿí áóðàõìàã (÷ûõàðìàã) – ÿëèíÿ äöøÿí
íåìÿòäÿí, àçóãÿäÿí ìÿùðóì îëìàã; óäóç-
ìàã. [Îâ÷ó:] Íÿ ö÷öí ðóçèìè ÿëèìäÿí áóðà-
õûì, íÿ ö÷öí ùàëàë ìàëûìû ñÿíÿ áàüûøëàéûì?
ß.Ìÿììÿäõàíëû. Ðóçèñèíè êÿñìÿê – éåéÿ-
úÿêäÿí ìÿùðóì åòìÿê, éåéÿúÿéèíè ÿëèíäÿí
àëìàã, éåéÿúÿêñèç ãîéìàã; àú ãîéìàã. [Íÿ-
úÿô] óøàãëàðûí ðóçèñèíè êÿñÿíäÿ áåëÿ îëàð.
È.ßôÿíäèéåâ.
ÐÓÇÈÝÀÐ
èñ. [ôàðñ.] 1. Êöëÿê, éåë. ..Áàêû
àõøàìûíà ìÿõñóñ ñÿðèí ðóçèýàð ÿñìÿêäÿ èäè.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè. ×ûëüûí êèìè ðóçèýàð âûéûëäàð;
Ãàð ïàð÷àëàðûí ýþéÿ ñîâóðàð. À.Øàèã. Êÿí-
äèí êÿíàðûíäàêû ÿêèíëÿðèí áàøàãëàðû õÿôèôúÿ
ÿñÿí áèð ðóçèýàðûí òÿñèðè èëÿ ñàêèò áèð äÿíèç
êèìè ëÿïÿëÿíèð. Ñ.Ùöñåéí. // ìÿú. Òÿøáåùëÿðäÿ:
èòè, ñöðÿòëè ìÿíàñûíäà. Ó÷óí åé âÿòÿíèí ðóç-
ýàð ãàíàäëû; Øàùèí òÿáèÿòëè ìÿðä îüóëëàðû!
ß.Úÿìèë.
2. Ùàâà ìÿíàñûíäà. Ðóçèýàð ãàðàíëûãëàøäû.
Ðóçèýàð áóëóäëàøäû. – Áÿçÿí äÿ ðóçèýàð äÿéè-
øèð, ùàâà åëÿ ãóðàã êå÷èð êè, úöúö ÿëèíäÿí éîë-
ëàðäàí þòìÿê îëìóð. Ìèð Úÿëàë.
3. ìÿú. Äþâðàí, çÿìàíÿ; òàëå, ôÿëÿê. Îëóð
òÿäáèðèìÿ áèð ýöí ìöâàôèã ðóçèýàð, ÿëáÿò.
Ñ.ß.Øèðâàíè. [Õÿäèúÿ:] Íåúÿ àüëàìàéûì êè,
èëëÿð èëÿ áÿñëÿäèéèì ìÿùÿááÿòè ðóçèýàð ïó÷ åò-
ìÿê èñòÿéèð. Í.Íÿðèìàíîâ.
4. ìÿú. Þìöð, éàøàéûø, ùÿéàò, ýöí. Íå÷ÿ
ýöíäöð äèäàðûíû ýþðìÿíÿì; Ðóçèýàðûì ãàðà
ýöíÿ áàüëàíäû. Ì.Ï.Âàãèô.
5. Ýöçÿðàí, âÿçèééÿò, ýöí, ùàë. Éåíÿ òàçÿ-
ëÿíäè äþâðàí; Íÿ ýþçÿë ðóçèýàð îëäó. Ã.Çà-
êèð. [Òàôòà:] Ãàáàãëàð [Ñåâèëè] ýþðäöì, ýþç
ýÿðÿê ðóçèýàðûíà àüëàñûí. Ú.Úàááàðëû. Àíà
ìåùðèáàí ýþçëÿðèíè Úÿìèëÿ äèêèá áàëàñûíûí
àüûð ðóçèýàðûíà àúûéûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.
Ðó-
çèýàðûíû êå÷èðìÿê – ýöí(öíö) êå÷èðìÿê, áèð-
òÿùÿð éàøàìàã, ùÿéàò ñöðìÿê. Éîëäàøûìûí
ñÿíÿòè áàããàëäû, éÿíè áèð äàõìàéà ö÷-äþðä
ïóä äóç, áèð ãóòó êèøìèø âÿ äþðä-áåø ïà÷êà
ìàõîðêà òöòöíö ãîéóá ñàòûð âÿ î äà áó úöð
ðóçèýàðûíû êå÷èðèð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
◊ Ðóçèýàðû áÿä ÿñìÿê – áÿõòè ýÿòèðìÿ-
ìÿê, áÿõòè êöñìÿê, òàëåéè öç äþíäÿðìÿê.
Áè÷àðÿ Ìÿùÿììÿäèí ðóçèýàðû áÿä ÿñäè; Öçöíÿ
ñàëäû, ýÿëäè áó àëòûíúû ãûç – “Áÿñòè”. ß.Úàâàä.
ÐÓÇÈÑÈÇ
ñèô. âÿ çÿðô Ðóçèñè îëìàéàí, éå-
éÿúÿêñèç, éåéÿúÿéè îëìàéàí, àçóãÿñèç.
Ðóçèñèç ãîéìàã – àçóãÿñèíè, ðóçèñèíè ÿëèí-
äÿí àëìàã, éåéÿúÿêñèç ãîéìàã, àú ãîéìàã,
àúëûüà ìÿùêóì åòìÿê. [Ãóðáàíÿëè:] [Âÿëè
áÿé] óøàãëàðûìû ðóçèñèç ãîéäó. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
ÐÓÇÍÀÌß
èñ. [ôàðñ.] êþùí. Ãÿçåò. Èêè ñÿíÿ
áóíäàí ÿãäÿì .. “Èðøàä” ðóçíàìÿñèíèí íþì-
ðÿëÿðèíäÿ þç äàõèëè èøëÿðèìèçäÿí âÿ äîëàíà-
úàüûìûçäàí éàçûá, áÿçè ìÿòëÿáëÿðäÿí áÿùñ åò-
ìèøäèê. Ô.Êþ÷ÿðëè. [Ìèðçÿ ßëè ßêáÿð Ñÿòòàð-
õàíà:] Äåéèðäèí ðóçíàìÿ ÷ûõàðäàã, áó äà ðóç-
íàìÿ. Ï.Ìàêóëó.
ÐÓÇÍÀÌß×È
êþùí. á à õ ãÿçåò÷è.
ÐÓÇÍÀÌß×ÈËÈÊ
êþùí. á à õ ãÿçåò÷èëèê.
ÐÖÁ
èñ. [ÿð.] 1. Äþðääÿ áèð; èëèí äþðääÿ
áèð ùèññÿñè; ö÷àéëûã, êâàðòàë. Ö÷öíúö ðöáö òà-
ìàìëàéàí áó àé ñÿíàéå ìöÿññèñÿñèíäÿ èëèí
àõûðûíà íåúÿ ÷ûõàúàüûíû ÷îõ àéäûí ýþñòÿðÿ
áèëÿð. ß.Ñàäûã.
2. Áèð ñààòûí äþðääÿ áèð ùèññÿñèíÿ (15 äÿ-
ãèãÿéÿ) áÿðàáÿð âàõò þë÷öñö (áÿçÿí “äÿ-
667
ÐÓÑÒÖÌÁÀÇ
ÐÖÁ
ãèãÿ”, “âàõò” ìÿíàñûíäà èøëÿíìèøäèð). Ñààò
îí èêè òàìàìäà áèç ìÿíçèëèìèçäÿí ÷ûõäûã.
Îí èêèäÿí áèð ðöá êå÷ÿíäÿ ãàïûíû èòÿëÿäèê,
à÷ûëìàäû. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÐÖÁÀÁ
èñ. [ÿð.] Áèð ÷îõ Øÿðã õàëãëàðû
àðàñûíäà ýåíèø éàéûëìûø ñèìëè ìóñèãè àëÿòè.
Ðöáàáûí èíúÿ òåëëÿðäèð, .. ìèí àëÿì âàð òÿðà-
íÿíäÿ. Ñ.Âóðüóí. Ñÿí äÿ àëûá ÿëÿ áèð ãûçûë
ðöáàá; Èíúÿ òåëëÿðèíè ñÿñëÿíäèð, àé ãûç.
Ì.Ìöøôèã. // ìÿú. øàèð. Øàèðèí èëùàì, éà-
ðàäûúûëûã ìÿíáÿéè, ñèìâîëó êèìè èøëÿíèð. Î
èíäè ñóñóðñà, èíàí ãûðûëàð; Øåèð ðöáàáûíûí ÿí
øàãðàã ñèìè. ß.Úÿìèë. Õÿéàëà ùþêì åäÿí áó
òÿíòÿíÿäÿí; Øåèð ðöáàáûìû äèíäèðÿðÿì ìÿí.
Ù.Àðèô.
ÐÖÁÀÁ×Û
èñ. Ðöáàá ÷àëàí. Ðöáàá÷û ãûçëàð
àíñàìáëû.
ÐÖÁÀÈ
èñ. [ÿð.] Ãóðóëóøúà äþðä ìèñðàäàí
èáàðÿò îëóá, áèðèíúè, èêèíúè âÿ äþðäöíúö ìèñ-
ðàëàðû ùÿìãàôèéÿ, ö÷öíúö ìèñðàñû èñÿ ñÿðáÿñò
ãàëàí äþðä ìèñðàëûã ìÿíçóì ÿñÿð. Þìÿð Õÿé-
éàìûí ðöáàèëÿðè. Ìÿùñÿòè õàíûì Ýÿíúÿâèíèí
ðöáàèëÿðè. – Ïÿíúÿðÿäÿí åøèäèëÿí ðöáàè êö-
÷ÿäÿ äóðàíëàð òÿðÿôèíäÿí áþéöê áèð ìàðàãëà
ãàðøûëàíäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
ÐÖÁßÍÄ
èñ. [ôàðñ.] êþùí. Öç þðòöéö (ãà-
äûíëàðäà). Ìÿíè ãîúà ýþðäö, ðöáÿíäèí à÷äû;
Àëà ýþçëÿðèíÿ ýþçöì ñàòàøäû. Àøûã ßëÿñýÿð.
Àõûðäà Ìèííÿò õàíûì ðöáÿíäèíè à÷ûá Ìÿð-
úàíûí öçöíÿ áàõûð. Ö.Ùàúûáÿéîâ. // ìÿú. Òÿø-
áåùëÿðäÿ: þðòö, ïÿðäÿ ìÿíàñûíäà. Ðöáÿíä òóò
öçÿ, äàüëàð; Ýÿëìÿñèí ýþçÿ äàüëàð. (Áàéàòû).
Òÿáèÿò áöðöíöð àü ðöáÿíäèíÿ; Äàüëàðûí ÿù-
âàëû ïîçóëóð éåíÿ. Ñ.Âóðüóí. Éàòàüûíäàí äèð-
÷ÿëìÿìèø Øàùòàõòû êÿíäè; Ýÿðèëìèø ùÿð ïÿí-
úÿðÿéÿ óéãó ðöáÿíäè. Ì.Ìöøôèã.
ÐÖÁßÍÄËÈ
ñèô. Öçöíäÿ ðöáÿíä îëàí, öçöíÿ
ðöáÿíä òàõìûø. Ðöáÿíäëè ãàäûí. – Ìèííÿò õà-
íûì öçö ðöáÿíäëè ýÿëèá îðòàäà äóðóð. Ö.Ùàúû-
áÿéîâ. Êÿíàðäàêû ùîâóçóí éàíûíäà .. àü ðö-
áÿíäëè áèð ãàäûí äóðóá, ýþçëÿðèíè ìÿñúèäèí
ãàïûëàðûíà äèêìèøäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÐÖÁËÖÊ
ñèô. Áèð ðöá (1-úè ìÿíàäà) ö÷öí
íÿçÿðäÿ òóòóëìóø, áèð ðöáäÿ ýþðöëÿí, áèð ðöá
äàâàì åäÿí, áèð ðöáäÿ áàøà ýÿëÿí. Ðöáëöê
ïëàí. Ðöáëöê ýÿëèð.
ÐÖÚÓ
èñ. [ÿð.] êëàñ. Ýåðè äþíìÿ, ãàéûòìà,
ðèúÿò (åòìÿ).
Ðöúó åòìÿê – 1) ìöðàúèÿò
åòìÿê. [Íÿñèð Ôÿððàø:] Øàùçàäÿ áóéóðäó êè,
áó àõøàì áèð ìÿíèì ùöçóðóìà ýÿëñèí êè, áèð
âàúèá èøèì âàð, îíà ðöúó åäÿúÿéÿì!
Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Àììà éàõøû îëàðäû êè, ùÿð
ìÿñÿëÿíèí ùÿëëè ö÷öí ãàçû úÿíàáëàðûíà, éà-
õóä Øåéõ Íÿñðóëëàùà ðöúó åäÿéäèíèç, ÷öíêè
åëìäÿ ìÿíèì î ãÿäÿð ãöââÿòèì éîõäóð.
Å.Ñóëòàíîâ. Íàìÿëñÿì ìÿùÿëëÿñè éåíÿ ßëèéÿ
ðöúó åòäèëÿð. Í.Íÿðèìàíîâ; 2) ãàéûòìàã. Èíäè
ìÿãàëÿíèí áàø ìÿòëÿáèíÿ ðöúó åäèá äåéÿ áè-
ëÿðèê êè, ìÿðÿçëÿðèìèç ÷îõ èñÿ äÿ, îíëàðûí
öìäÿñè âÿ ìöùëèêè úÿùàëÿò âÿ íàäàíëûãäûð.
Ô.Êþ÷ÿðëè; 3) ýåðè äþíìÿê (éîëäàí); ýåðè àë-
ìàã, ýåðè ýþòöðìÿê (ñþçöíö).
ÐÖÔßÃÀ
èñ. [ÿð. “ðÿôèã” ñþç. úÿìè] Ðÿ-
ôèãëÿð, éîëäàøëàð, äîñòëàð. Èíäè ìÿíè ùÿð êÿñ
ýþðÿð îëñà ðöôÿãàäàí. Ì.Ï.Âàãèô.
ÐÖÔßÒ
èñ. [ÿð.] Éöêñÿêëèê, áþéöê ðöòáÿ.
ÐÖÕ
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Éàíàã, öç.
ÐÖÕÑÀÐ
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Öç, ÷þùðÿ. Úà-
íûìû éàíäûðäû ùèúð, åé àòÿøèí ðöõñàð, åøèò!
Ãþâñè. Ôèðãÿòèíäÿí éàðïàã êèìè ÿñèðÿì;
Ðöõñàðûìû åéíèì éàøû éàíäûðàð. Àøûã ßëÿñ-
ýÿð. Ìÿí áèð óúàáîéëó ýþçÿëèí çöëôöíÿ áÿí-
äÿì; Ðöõñàðû ýþçÿë, øèâÿñè, ðÿôòàðû ýþçÿëäèð.
ß.Âàùèä.
ÐÖÊßÒ
èñ. [ÿð.] äèí. Íàìàçäà áèð ãèéàì
(àéàüà ãàëõìà) èëÿ áèð ðöêó (ÿéèëìÿ) âÿ èêè
ñÿúäÿäÿí èáàðÿò ùÿðÿêÿò. Áèð ýöí Øèáëè èêè
ðöêÿò íàìàç ãûëìàã âÿ áèð àç äèíúÿëìÿê
ö÷öí ìÿñúèäÿ ýåäèð. “Ãàáóñíàìÿ”.
ÐÖÊÍ
èñ. [ÿð.] 1. Áèð øåéèí ÿí ñàüëàì âÿ
ìþùêÿì òÿðÿôè; òÿìÿë, äèðÿê, èñòèíàäýàù.
// Ìÿú. ìÿíàäà. ßíÿíÿ úÿìèééÿòèí ðöêíö-
äöð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
2. ìÿúù. Áèð úÿìèééÿòèí ÿùÿìèééÿòëè, ÿí
ãöââÿòëè âÿ åòèáàðëû øÿõñèééÿòëÿðèíäÿí ùÿð
áèðè. [Ìÿäèíÿ Âàãèôÿ:] Øàèð, .. õàíëûüûí ìö-
øàâèðè, äþâëÿòèí ðöêíö îëàí áèð àäàìäàí áó
ñþçëÿðè åøèòìÿê?.. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÐÖÊÓ
èñ. [ÿð.] äèí. Íàìàçäà ÿëëÿðè äèç-
ëÿðÿ äàéàéûá ÿéèëìÿ ùÿðÿêÿòè. Ãöíóò, ðöêóì,
áèð äÿ ñÿúäÿì ñÿùâ îëñà; Íåéëÿñÿì, ñÿùèùäè
íàìàçûì ìÿíèì. Àøûã ßëÿñýÿð.
ÐÖÌÓÇ
èñ. [ÿð. “ðÿìç” ñþç. úÿìè] êëàñ.
á à õ ðÿìç. Íàëÿ ÷ÿêèá áöëáöë äåäè: – Åé
ïÿñÿð; Ðöìóçè-åøãèäÿí îëàí áèõÿáÿð. Ã.Çà-
êèð. [Ãàñûì] òîéóí áöòöí ìÿíàñûíû äàøûéàí
668
ÐÖÁÀÁ
ÐÖÌÓÇ
áèð ðöìóç èäè: ìóñèãè ãÿäÿð øÿí, íÿøÿ êèìè
úàçèáÿëè èäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÐÖÑÕßÒ
[ÿð.] Èçèí, èúàçÿ. Ðöñõÿò èñòÿìÿê.
Ðöñõÿò àëìàã – èúàçÿ àëìàã, èçèí àëìàã.
[Ùàúû Êÿðèì] Êÿëäÿêëè Ìîëëà Èáðàùèì Õÿëèë,
äåéèðëÿð êè, Òèôëèñÿ ýåäèá, ðöñõÿò àëûá, ýÿëèá,
Õà÷ìàçûí äàüëàðûíäà ÷àäûð ãóðóá êèìéà
ãàéûðûð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Ùöììÿò Éóñèôÿ:]
ßýÿð êþíëöíäÿí ñÿäð îëìàã êå÷èðñÿ, éóõàðû-
äàí ðöñõÿò àë, ýÿë ÿéëÿø. Á.Áàéðàìîâ. Ðöñõÿò
âåðìÿê – èúàçÿ âåðìÿê, èçèí âåðìÿê.
ÐÖÑÕßÒÍÀÌß
èñ. [ÿð. ðöñõÿò âÿ ôàðñ.
...íàìÿ] Ðöñõÿò âÿðÿãÿñè; èúàçÿíàìÿ.
ÐÖÑÓÌ
1
èñ. [ÿð. “ðÿñì” ñþç. úÿìè] Ýÿ-
òèðèëÿí âÿ ÷ûõàðûëàí ìàëëàðäàí âÿ ñ.-äÿí àëû-
íàí äþâëÿò âåðýèñè; ðöñóìàò. Ýþìðöê ðöñó-
ìó. // Äþâëÿò òÿðÿôèíäÿí òÿíçèì åäèëÿí áÿçè
ÿìÿëèééàò ö÷öí àëûíàí ïóë. Ïàñïîðòó ãåéä-
åòìÿ ðöñóìó. Ýåðá ðöñóìó.
ÐÖÑÓÌ
2
èñ. [ÿð.] á à õ ðÿñì 2-úè ìÿíàäà.
Àíúàã áó ãóäàëûã ðöñóìóíóí áàøãà áèð ìÿ-
íàñû íÿçÿðäÿ òóòóëóðäó. Ð.ßôÿíäèéåâ.
ÐÖÑÓÌÀÒ
èñ. [ÿð. “ðöñóì” ñþç. úÿìè]
á à õ ðöñóì
1
. Ùÿëÿ Èðàíà ýèðäèêëÿðè äöíÿí-
äèð, ýþìðöê ðöñóìàòûíû òàìàìèëÿ ëÿüâ åòìèø-
ëÿð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
ÐÖÑÂÀ(É)
èñ. 1. Áèàáûð îëìà, àáûðñûçëûã,
ùåéñèééÿòäÿí äöøìÿ, àáûðäàí äöøìÿ. Íÿ
÷ÿìÿí úöìëÿ úàùàíäûð ìÿíè-ðöñâàéÿ ãÿôÿñ.
Ñ.ß.Øèðâàíè. // êëàñ. Áó ñþçëÿ áàüëû îëàí áèð-
ëÿøìÿëÿðèí áèðèíúè òÿðêèá ùèññÿñè; ìÿñ.: ðöñ-
âàéè-äöíéà, ðöñâàéè-åøã, ðöñâàéè-õÿëã. Àõûð
åëÿ îëäóì ðöñâàéè-àëÿì; Äöøìÿí òÿíÿ åéëÿð,
äîñò ãûíàð ìÿíè. Ã.Çàêèð.
Ðöñâà(é) åò-
ìÿê (åëÿìÿê) – àáûðäàí ñàëìàã, àäûíû ëÿêÿ-
ëÿìÿê, áèàáûð åòìÿê (åëÿìÿê). [ßñëè:] Íÿ ýÿ-
çèðñÿí ìÿëóë-ìÿëóë áó éåðäÿ; Àìàí Êÿðÿì,
ìÿíè ðöñâàé åéëÿìÿ! “ßñëè âÿ Êÿðÿì”. [Ñà-
ðàé ãûçëàðû:] Ñåâäà?! Áó íÿäèð, Ñåâäà?! Åò-
äèí áèçè ñÿí ðöñâà. Ù.Úàâèä. [Ñåéôÿëè:] Àëëàù
ñèçè êÿññèí, áèçè åë è÷èíäÿ .. ðöñâàé åëÿäèíèç!
Á.Áàéðàìîâ. Ðöñâà(é) îëìàã – áèàáûð îë-
ìàã, ùåéñèééÿòäÿí äöøìÿê, øÿðÿôèíè èòèð-
ìÿê, àáûðäàí äöøìÿê, àäû ëÿêÿëÿíìÿê. [Àüà
Ìÿðäàí:] Áèð àç öðÿêëè îëñóí, éîõñà ìöðàôèÿ
âàõòûíäà, ãîðõóðàì, èãðàðà ãàäèð îëìóéà,
ðöñâà îëàã! Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Áèð äÿðä ÿùëè ùå÷
òàïìàäûì áóðàäà; Íàùàã éåðÿ ðöñâàé îëäóì
àðàäà. Ìîëëà Úóìà. [Éàõøû:] Ìÿí áöòöí äöí-
éàäà ðöñâàé îëàðàì. Ú.Úàááàðëû. Ðöñâàéè-
àëÿì (úàùàí) åòìÿê (åëÿìÿê) – úÿìèééÿò
è÷ÿðèñèíäÿ àäûíû áàòûðìàã, ùþðìÿòäÿí ñàë-
ìàã, áèàáûð åëÿìÿê. Ðöñâàéè-àëÿì (úàùàí)
îëìàã – á à õ ðöñâà(é) îëìàã. Ìÿí áåëÿ ðöñ-
âàéè-úàùàí îëäóüóìó áèëìÿçäèì. Ìèð Úÿëàë.
ÐÖÑÂÀÉ×Û
ñèô. Ðöñâàé åäÿí, àáûðäàí ñà-
ëàí, àäáàòûðàí, óòàíûëàúàã, áèàáûð÷û.
ÐÖÑÂÀÉ×ÛËÛÃ
èñ. Ðöñâàéåäèúè èø, ùÿðÿ-
êÿò, ùàë; ðÿçàëÿò, áèàáûð÷ûëûã; åéèá ýÿòèðÿí øåé.
[Ãàäûí:] Íÿ èñòÿéèðñÿí èñòÿ, ìÿíè áó ðöñâàé-
÷ûëûãäàí ãóðòàð! Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ñÿäÿô þëöìÿ
ðàçû îëàð, àíúàã ðöñâàé÷ûëûüà éîë âåðìÿç.
Ì.Ùöñåéí.
ÐÖÑÂÀÉÅÄÈÚÈ
ñèô. Åéèá ýÿòèðÿí, ëÿêÿëÿí-
äèðÿí, àäáàòûðàí, åòèáàðäàí ñàëàí, óòàíûëàúàã.
Ðöñâàéåäèúè ùÿðÿêÿò.
ÐÖÑÂÀ(É)ËÛÃ
á à õ ðöñâàé÷ûëûã. Áó ðöñ-
âàëûã ìÿíÿ ñÿíäÿí äåýèë, áàäè-ñÿáàäÿíäèð.
Ôöçóëè. Õóáëàð åøãèíäÿ ýþð øèìäè ìÿíèì ðöñ-
âàëûüûì; Ãèññåéè-Ôÿðùàä èëÿ Ìÿúíóíó áèð ÿô-
ñàíÿ òóò. Ñ.ß.Øèðâàíè. [Êÿðèì:] Ìÿí áàúûìûí
ðöñâàéëûüûíû éåðäÿ ãîéñàì, ýÿðÿê áàøûìà ïà-
ïàã ýåéìÿéèá, ëÿ÷ÿê ýåéèì. ß.Ùàãâåðäèéåâ.
ÐÖØÄÈÉÉß
èñ. [ÿð.] Êå÷ìèøäÿ: óøàãëàðûí
èáòèäàè ìÿêòÿáè áèòèðäèêäÿí ñîíðà òÿùñèë àë-
äûãëàðû ìÿêòÿáèí àäû.
ÐÖØÅÉÌ
[ÿð.] 1. áèîë. Èíñàí âÿ ùåéâàí
åìáðèîíó (ìàéàñû). Äþëëÿíìèø éóìóðòà ùö-
úåéðÿñèíäÿí ðöøåéì ÿìÿëÿ ýÿëèð.
2. áèîë. Òîõóìóí è÷èíäÿ ùöúåéðÿäÿí òþðÿ-
ìèø éåíè áèòêè ìàéàñû. Ãàðüûäàëû äÿíèíèí ðö-
øåéìè. Ëÿïÿ ðöøåéìè.
3. ìÿú. Áèð øåéèí áàøëàíüûú, èáòèäàè ùàëû.
Ðöøåéì ùàëûíäà – ëàï áàøëàíüûúûíäà, òÿ-
çÿúÿ ÿìÿëÿ ýÿëìÿéÿ áàøëàäûüû àíäà.
ÐÖØÂßÒ
èñ. [ÿð.] Þç õåéðèíÿ îëàðàã áèð èø
ýþðäöðìÿê õàòèðèíÿ ùÿð ùàíñû áèð âÿçèôÿëè
øÿõñÿ âåðèëÿí ïóë âÿ éà øåé. Ðöøâÿò âåðìÿê. –
Éàëàí äåéÿí, ðöøâÿò àëàí, òÿðÿô òóòàí, öç ýþ-
ðÿí! Äÿðäèìèçÿ ãàëìàéàíëàð ÷ûõñûí áèçèì úÿð-
ýÿäÿí! Ñ.Âóðüóí. Áóíäàí ñîíðà êèøè ïðèñòàâà,
éàñàâóëà ãûçûëëàðûí áàùàñû ãÿäÿð ðöøâÿò âåð-
äèêäÿí ñîíðà ìàëû ÿëèíÿ ýÿëÿðäè. Ù.Ñàðàáñêè.
ÐÖØÂßÒÕÎÐ, ÐÖØÂßÒ×È
ñèô. [ÿð. ðöøâÿò
âÿ ôàðñ. ...õîð] Ðöøâÿò àëàí. Ðöøâÿòõîð
àäàì. – Ìÿíÿ äåñÿéäèëÿð êè, .. Éåð öçöíäÿ
669
ÐÖÑÕßÒ
ÐÖØÂßÒÕÎÐ
áèð ðöøâÿòõîð ÷èíîâíèê éîõäóð, èíàíàðäûì.
ß.Ùàãâåðäèéåâ. // Èñ. ìÿíàñûíäà. ..×àðûí áó
ìàùèð ðöøâÿòõîðó þçöíöí ùÿéàñûçëûüû èëÿ Òÿá-
ðèç òàúèðëÿðèíèí àðàñûíäà çÿðáè-ìÿñÿë îëìóøäó.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Éåíè èëäÿ ùå÷ êÿñÿ; Öç âåðìÿ-
ñèí êÿäÿð, ãÿì; Ðöøâÿòõîðäàí ñàâàéû! Ð.Ðçà.
ÐÖØÂßÒÕÎÐËÓÃ, ÐÖØÂßÒ×ÈËÈÊ
èñ.
Ðöøâÿò àëûá èø äöçÿëòìÿ. Ðöøâÿòõîðëóãëà ìö-
áàðèçÿ. Ðöøâÿòõîðëóã ÿí àüûð úèíàéÿòäèð. –
Êèìèíèí ðöøâÿòõîðëóüó, ãîùóìáàçëûüû; êèìè-
íèí õÿñèñëèéè, áÿçèñèíèí íàäàíëûüû òÿíãèä îëó-
íóðäó. Ìèð Úÿëàë.
ÐÖÒÁß
èñ. [ÿð.] 1. Õèäìÿòè äÿðÿúÿ, àä.
Çàáèòëèê ðöòáÿñè. – [Ãîðõìàç] ñûðàâèëèêäÿí
ñòàðøèíàëûã ðöòáÿñèíÿ ãàëõìûøäû. ß.Âÿëèéåâ.
Èíäè î, ùÿðáè ãèéàôÿäÿ ñåðæàíò ðöòáÿñèíäÿ áèð
øÿôãÿò áàúûñû èäè. ß.Ìÿììÿäõàíëû.
2. Âÿçèôÿ, ìþâãå, ìÿðòÿáÿ. Ìÿíèì íÿ ðöò-
áÿì âàð, íÿ äÿ ìÿäÿíèì; Êèì îëñà éàøàò-
ìàã áîðúóìäóð ìÿíèì. Ñ.Âóðüóí. ×îõ øåé
Âÿòÿíñèç äÿ éàøàéûð, àíúàã; Øåèðñÿ Âÿòÿíñèç,
åëñèç éàøàìàç... Øàèðÿ âÿçèôÿ, ðöòáÿ íÿ ýÿðÿê!
Á.Âàùàáçàäÿ.
3. ìÿú. êëàñ. Ìþâãå, äÿðÿúÿ, ìÿðòÿáÿ.
Ñåééèäà, ñàë áîéíóíà çöííàðè-çöëôè-éàðû ñÿí;
Åøãäÿ ýÿð ðöòáåéè-Ñÿíàíÿ åéëÿðñÿí ùÿâÿñ.
Ñ.ß.Øèðâàíè.
ÐÖÒÁßËÈ
ñèô. Ðöòáÿñè îëàí, ìöÿééÿí
ðöòáÿ ñàùèáè îëàí. ßáöëôÿò ìèðçÿ ãàïûíû à÷àí
êèìè ãàðøûñûíäà áþéöê ðöòáÿëè áèð Èðàí ìÿ-
ìóðóíó âÿ èêè íÿôÿð äÿ ïîëèñ íÿôÿðèíè ýþðäö.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ùàúû áþéöê ðöòáÿëè àäàìëàðëà
îòóðóá-äóðäóüó êèìè õûðäà-õóðóø ìöÿëëèì-
ëÿðëÿ äÿ ñþùáÿòäÿí õîøëàíûð. Ãàíòÿìèð.
ÐÖÒÁßÑÈÇ
ñèô. Ðöòáÿñè îëìàéàí. Ýþð
ùþêì-ôÿðìàíëàð íåúÿ ýöúëÿíèá? Þëöì äÿ
ðöòáÿñèç, ÷èíñèç ãàëìàäû! Ì.Àðàç.
ÐÖÒÁßÑÈÇËÈÊ
èñ. Ùå÷ áèð ðöòáÿñè, âÿçè-
ôÿñè, ìþâãåéè îëìàìà. Î, þìðöíöí áó ÷à-
üûíäà ãóëëóãñóçëóüóí, ðöòáÿñèçëèéèí íåúÿ éà-
ìàí äÿðä îëäóüóíó áèð äàùà äóéóá, êîðàìàë
êèìè ãûâðûëäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÐÖÒÓÁßÒ
èñ. [ÿð.] Éàøëûã, íÿìëèê, èñëàã-
ëûã. Áèòêè ðöòóáÿòè ñåâèð. Ùàâàäà ðöòóáÿò âàð. –
Éàüûøûí ðöòóáÿòè ñÿãôèí ó÷àí éåðèíäÿí ÷ÿêèë-
ìÿìèøäè. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ãóðáàíëû
è÷ÿðè ýèðäè âÿ ãàïûíû þðòÿðêÿí è÷ÿðèäÿ îíó
ðöòóáÿò èéè âóðäó. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÐÖÒÓÁßÒËßÍÌßÊ
ô. Ðöòóáÿòëè îëìàã,
íÿì ÷ÿêìÿê, íÿìëÿíìÿê. Îòàüûí äèâàðëàðû
ðöòóáÿòëÿíèá.
ÐÖÒÓÁßÒËÈ
ñèô. Ðöòóáÿòè îëàí, éàø, èñëàã,
íÿì. Ðöòóáÿòëè òîðïàã. Ðöòóáÿòëè åâ. – Ïàéû-
çûí ðöòóáÿòëè ùàâàëàðû áàøëàíìûø îëäóüóíäàí
ñîéóãëóã ùèññ îëóíóðäó. Ò.Ø.Ñèìóðã. Òðîïèê
àðàíëàðà ìÿõñóñ áîüóúó, ðöòóáÿòëè, ôÿãÿò àé-
äûíëûã áèð ýåúÿ... Ù.Íÿçÿðëè.
ÐÖÒÓÁßÒËÈËÈÊ
èñ. Ðöòóáÿòëè øåéèí ùàëû;
íÿìëèê, éàøëûã, èñëàãëûã. Òîðïàüûí ðöòóáÿòëè-
ëèéè. Ùàâàíûí ðöòóáÿòëèëèéè.
670
ÐÖØÂßÒÕÎÐËÓÃ
ÐÖÒÓÁßÒËÈËÈÊ
ÌÖÍÄßÐÈÚÀÒ
Ãã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
Ëë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
Ìì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .276
Íí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .444
Îî . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509
Þþ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .544
Ïï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .565
Ðð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .631
671
Áóðàõûëûøà ìÿñóë:
ßçèç Ýöëÿëèéåâ
Òåõíèêè ðåäàêòîð:
Ðþâøÿí Àüàéåâ
Êîìïéóòåð ñÿùèôÿëÿéèúèñè:
ßëÿêáÿð Êÿðèìîâ
Ðÿâàí Ìöðñÿëîâ
Êîððåêòîðëàð:
Ïÿðèíàç Ìóñàãûçû
Ôÿðèäÿ Ñÿìÿäîâà
Éûüûëìàüà âåðèëìèøäèð 08.07.2005. ×àïà èìçàëàíìûøäûð 11.08.2006.
Ôîðìàòû 60õ90
1
/
16
. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 42. Îôñåò ÷àï öñóëó.
Òèðàæû 25000. Ñèôàðèø 173.
ÄÖÑÒ 5773-90, ÄÖÑÒ 4.482-87
Êèòàá “ÚÁÑ-ÏÏ” ÌÌÚ ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.
Áàêû, Øÿðèôçàäÿ êö÷ÿñè, 3.
Dostları ilə paylaş: |