Mahalliy byudjetlarni prognozlashtirishning ilmiy uslubiy asoslari
Yüklə 344,63 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tahlil va natijalar.
|
Tadqiqot metodologiyasi. Mazkur maqolada korxona moliyaviy barqarorligini ta’minlashda raqamli texnologiyalardan foydalanish va bu orqali boshqaruv faoliyati samaradorligini yanada oshirish, so‘nggi yillarda amalga oshirilayotgan ishlar, bu borada xorij tajribasi atroflicha tahlil qilingan. Tahlil jarayonida ilmiy abstraksiyalash, ekspert baholash, induksiya va deduksiya, taqqoslash, tizimli tahlil usullaridan foydalanilgan. Tahlil va natijalar. Proceedings of International Conference on Scientific Research in Natural and Social Sciences Hosted online from Toronto, Canada. Date: 5 th April, 2023 ISSN: 2835-5326 Website: econferenceseries.com 56 | P a g e Davlatning byudjet tizimining birlamchi asosini rejalashtirish hisoblanadi. Rejalashtirish o‘z navbatida tarkibiy jihatdan daromadlar va xarajatlarni rejalashtirishni qamrab oladi. Byudjet tizimi byudjetlarining daromadlari va xarajatlarini rejalashtirish garchi, ular mazmunan pul mablag‘larining harakatlarini rejalashtirishga xizmat qilsada, ularning har birining o‘ziga xos xususiyatli jihatlari mavjuddir. Aslini olganda fikrimizcha, byudjetning daromadlarini rejalashtirish undan qilinadigan xarajatlarning moliyaviy manbasini aniqlashga xizmat qiladi, shu jihatdan moliyaviy resurslarni qayta taqsimlash asosida ularning ma’lum bir qismini jamiyat manfaatlariga mos ravishda qayta taqsimlashni amalga oshiradi, pul oqimlarining harakatini ta’minlaydi. Davlat o‘zining iqtisodiy funksiyasini bajarish maqsadida markazlashtirilgan pul fondlari shaklidagi davlat byudjeti orqali milliy iqtisodiyotni bir maromda boshqarish, ijtimoiy muammolarni hal etish uchun unga zarur bo‘ladigan moliyaviy mablag‘larga ega bo‘lishning muhim vositasi sifatida tashkil qilingan byudjet tizimi byudjetlarini shakllantirishga iqtisodiy zaruriyat tug‘iladi. Bu iqtisodiy zaruriyat esa turli darajadagi (davlat, mahalliy, munitsial) byudjetlarni taqozo etadi. Mantiqiy va uslubiy jihatdan olganda mahalliy byudjetlarni prognozlashtirishning mohiyatini anglash uchun avvalo mahalliy byudjetning o‘zining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyatini aniqlab olish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. Aksariyat iqtisodiy adabiyotlar, jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksiga muvofiq, O‘zbekistonda Davlat byudjeti O‘zbekiston Respublikasining respublika byudjeti hamda Qoraqalpog‘iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlaridan, o‘z navbatida byudjet tizimi byudjetlari esa, O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti, davlat maqsadli jamg‘armalari byudjetlari va byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari jamg‘armalaridan tashkil topadi. Mazkur Kodeksning 3-moddasida belgilab qo‘yilganidek, “O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti - davlatning davlat vazifalari va funksiyalarini moliyaviy jihatdan ta’minlash uchun mo‘ljallangan markazlashtirilgan pul jamg‘armasidir” deb belgilab qo‘yilgan bo‘lsada, ammo, mahalliy byudjetga aynan ta’rif keltirilmagan. Biroq, ushbu moddada shuningdek, byudjet jarayonining mazmuni keltirilgan holda, uni “byudjet tizimi byudjetlarini shakllantirish, tuzish, ko‘rib chiqish, qabul qilish, tasdiqlash va ijro etish, ularning shakllantirilishini, tuzilishini hamda ijrosini nazorat qilish, byudjet tizimi byudjetlarining ijrosi to‘g‘risidagi hisobotlarni tayyorlash va tasdiqlash, shuningdek ular o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar jarayoni” 1 sifatida tavsiflangan. Keltirilgan mazkur ikki ta’rifning mazmuni esa quyi darajadagi davlatning pul fondlari sifatida amal qilayotgan mahalliy byudjetlarning xususiyatini ko‘rish mumkin. Xuddi Davlat 1 https://lex.uz/acts/2304138 . Ўзбекистон Республикасининг Бюджет кодекси. 3-моддаси. |