Ergashxodjaeva Sh. Dj., Yusupov M. A., G’oyipnazarov S. B., Sharipov I. B. Marketing asoslari

 
2.4. Innovatsion marketing konsepsiyasi
Innovatsion marketing bu – yangi tovarlar yoki xizmatlar yaratish, kengaytirish 
va qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltirilgan marketing texnologiyalari majmuidir. 
Innovatsion marketing texnologiyalarining o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular 
jismoniy jihatdan mavjud bo‘lgan mahsulot bilan emas, balki uning ishlab 
chiqilayotgan konsepsiyasi bilan ishlaydilar. Bu esa an’anaviy marketingdan farqli 
ravishda, marketing tadqiqotlari o‘tkazishda katta qiyinchiliklar yuzaga keltiradi. 
Bulardan kelib chiqqan holda dunyo bozorlariga chiqishda innovatsion marketing 
texnologiyalaridan samarali foydalanish talab etiladi. 
Bozor sharoitida innovatsion faoliyatning tubdan farq qiluvchi tomoni, bu ishlab 
chiqaruvchilar ehtiyojlariga emas, balki iste’molchilar ehtiyojlariga yo‘naltirilganlik 
hisoblanadi.

---

41 
Umumiy holda ijtimoiy-yo‘naltirilgan bozorni, maqsadi jamiyatning ehtiyojlarini 
maksimal darajada qondirish bo‘lgan ishlab chiqaruvchi va iste’molchining o‘zaro 
munosabatlariga asoslangan ijtimoiy mahsulotni sotish tizimi sifatida qarash mumkin. 
Innovatsion siyosat doirasida sanoat korxonalarida samarali institutsional va 
texnologik o‘zgarishlarni rag‘batlantirish, sanoat kompaniyalarining tadqiqotchilik 
yo‘nalishidagi korxona va tashkilotlar bilan integratsiyalashuviga xizmat qilish, 
korporativ fan va ishlanmalarning rivojlanishini rag‘batlantirish yo‘li bilan investitsion 
risklarni maksimal darajada pasaytirish vazifasi turibdi. 
Innovatsion infratuzilma rivojlanishining asosiy tamoyillari quyidagilar 
hisoblanadi: milliy iqtisodiyot talablari va imkoniyatlariga moslik; maksimal 
moslashuvchanlik, xalqaro iqtisodiyotda raqobatbardoshlik va transparentlik. 
Bunda milliy innovatsion tizimning bir segmenti sifatida funksional-to‘laqonli 
innovatsion infratuzilma (texnoparklar, biznes-inkubatorlar, innovatsion-texnologik 
markazlar, texnologiyalar transferi markazlari, venchur fondlari, intellektual mulk 
birjalari, marketing markazlari, ilmiy-texnik rivojlanish markazlari) yaratish zarur. 
Texnik jihozlanishi va kadrlar tarkibi bo‘yicha raqobatbardosh ilmiy-texnik 
mahsulot va texnologiyalar ishlab chiqish va tijoratlashtirish, ularni ichki va tashqi 
bozorlarda amalga oshirishni ta’minlay oladigan, innovatsion sohaning amaldagi va 
sifat jihatidan yangi sub’ektlarini yaratish va qo‘llab-quvvatlash ko‘zda tutilishi zarur. 
Iqtisodiy 
jihatdan 
rivojlangan 
mamlakatlarda 
yangi 
mahsulotlar 
va 
texnologiyalarni ishlab chiqish bitta (yoki bir necha) firmalar miqyosiga jamlangandir. 
Innovatsiyalarga yo‘naltirilmagan korxonalarni yangi dinamik muhitga kirishida, 
tabiiyki, ma’lum bir mojarolar yuzaga keladi. Ushbu mojarolar yoki doimo tezkor 
tarzda real sharoitlarga moslashishni, yoki kelgusi o‘zgarishlarni prognozlashtirish 
imkonini beruvchi o‘ziga xos boshqarish mexanizmlarini shakllantirish va ularga 
muqobil bo‘lgan harakat usullarini ya’ni, innovatsiyalarni boshqarish mexanizmlarini 
ishlab chiqish zaruriyatini keltirib chiqaradi.
Yangi texnologiyalarning rivojlanishi va ularning asosida tamomila yangi tovar 
va xizmatlar turlarini sotish tezligi shunga olib kelmoqdaki, bozordagi vaziyat va 
iste’molchilarning ehtiyojlari tobora o‘zgarmoqda. Iste’molchi nimani, qaerdan, 

---

42 
qanday ko‘rinishda va qanday narxda sotib olishni istashini aytmoqda. Marketing 
konsepsiyasini tushunishga yangicha yondashuv ya’ni maqsadli guruhlar – strategik 
bozor segmentidan potensial mijozlar bilan yaqinroq ishlashga asoslanmoqda. Bozor 
tadqiqotlari yordamida bir xil iste’molchilar guruhlarini ajratib, strategik segmentlarni 
aniqlagan holda, korxona sezilarli miqdorda mablag‘lar tejab qoladi hamda mavjud va 
potensial mijozlar bilan kelgusi aloqalarda ko‘proq unumdorlikka erishadi. Tanlab 
olingan bozor sektorlari bilan faol kommunikatsiyalar iste’molchilarning katta qismi 
e’tiborini jalb qilishga imkon beradi va ularning aksariyati kompaniya mijozlariga 
aylanadi. Mana shu sababdan XXI asrning boshlaridan boshlab turli tarmoqlarda bozor 
etakchilarining ko‘pchiligi reklama, PR, to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotuvlar, ichki firma 
munosabatlari uchun javob beradigan bo‘limlarni birlashgan kommunikatsiya 
xizmatlariga 
birlashtirishi 
ro‘y 
berdi. 
Integratsiyalangan 
marketing 
kommunikatsiyalaridan foydalanuvchi kompaniyalar soni o‘smoqda. 
Innovatsion faoliyat yo‘nalishlari eng avvalo, ishlab chiqarishni takomillashtirish 
vazifalari va imkoniyatlari bilan emas, balki iste’molchilarning yangi mahsulot 
tavsifnomalari borasida nimalarni afzal ko‘rishini o‘rganish natijalari bilan belgilanishi 
lozim. Yangi mahsulot ishlab chiqarishni o‘zlashtirishda ushbu mahsulotni 
laboratoriyada sinab ko‘rishga emas, balki bozorda tekshirib ko‘rishga ko‘proq e’tibor 
qaratish kerak. 
Innovatsion marketing texnologiyalarining o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular 
jismoniy jihatdan mavjud bo‘lgan mahsulot bilan emas, balki uning ishlab 
chiqilayotgan konsepsiyasi bilan ishlaydilar. Bu esa an’anaviy marketingdan farqli 
ravishda, marketing tadqiqotlari o‘tkazishda katta qiyinchiliklar yuzaga keltiradi. 
Innovatsion marketing innovatsiyalar bozori kon’yunkturasini o‘rganish, 
innovatsion loyihani biznes-loyihalashtirish, uni amalga oshirishdan tortib 
innovatsiyalarni bozorga harakatlantirish, innovatsiyalar diffuziyasi va daromad 
olishgacha bo‘lgan butun innovatsion siklning tizimli integratsiyasini ifodalaydi. 
Innovatsion marketing ob’ekti intellektual mulk, yangi materiallar va tarkibiy 
qismlar, yangi mahsulotlar, yangi jarayonlar, yangi bozorlar, tovar va xizmatlarni 
siljitish yangi usullari, boshqaruvning yangicha tashkiliy shakllari hisoblanadi. 

---

43 
Innovatsiyalar yaratish mamlakatimizda doimo muhim ahamiyatga ega bo‘lib 
kelgan. Innovatsiyalarni tijoratlashtirish esa yoki mukammallashmagan, yoki umuman 
bo‘lmagan. Biroq bugungi kunga kelib, raqobat kurashida innovatsiyalar ishlab 
chiqarishni emas, ularni amaliy qo‘llashni tashkillashtira oladiganlar g‘olib kelmoqda. 
Innovatsion marketing iste’molchi ehtiyojlarini yaxshiroq qondirish, zamonaviy 
biznesda ustuvorlikni «funksional» mahsulotlardan «innovatsion» mahsulotlarga 
o‘tkazish hisobiga bozorni egallab olish imkoniyatini beradi: 
funksional mahsulotlar eng muhim, zaruriy ehtiyojlarni qondirishga xizmat qiladi 
va aksariyat hollarda xarid joyiga qarab o‘tirmasdan xarid qilinadi (kerak bo‘lib qoldi 
— ko‘rib qoldi — xarid qildi); 
innovatsion mahsulotlar esa, aksincha, texnika va modaning so‘nggi so‘zini 
ifodalaydi, ularga talabni oldindan aytish qiyin, ularning hayotiylik davri esa ancha 
qisqaroq bo‘ladi. 
Yangi mahsulot iste’molchi ahamiyatga ega deb hisoblaydigan har qanday 
yangilik kiritish yoki mavjud tovarni o‘zgartirishni ko‘zda tutadi. Biroq yangilik 
darajasi turlicha bo‘lishi va bir necha pog‘onada ko‘rib chiqilishi mumkin. Korxona 
uchun ilgari hech ham ishlab chiqarilmagan tovarlar innovatsion tovarlar bo‘ladi. 
Shunday qilib, innovatsion marketing majmui maqsadli bozorga va innovatsiyalar 
potensial iste’molchisiga ta’sir ko‘rsatish, shuningdek, raqobat muhiti va 
iste’molchilar istaklaridagi o‘zgarishlarga o‘z vaqtida javob qaytarish bo‘yicha amaliy 
chora-tadbirlar yig‘indisini ifodalaydi.