Ergashxodjaeva Sh. Dj., Yusupov M. A., G’oyipnazarov S. B., Sharipov I. B. Marketing asoslari

 
2.5. Marketing elementlari tarkibi va marketing–miks tushunchasi 
Marketing tizimida qo‘yilgan maqsadga erishish uchun xaridorlar va boshqa 
sub’ektlarga ta’sir etish uchun marketing vositalari, ya’ni marketing usullari yig‘indisi, 
uslublari zarurdir. SHunday vositalardan marketing-miks, marketing kompleksi bo‘lib 
hisoblanadi. Bularni marketing nazariyasiga 1964 yilda birinchi bo‘lib Garvard 
universiteti biznes maktabi professori Neyl Borden kiritgan. Marketologlar tayyorlash 
tizimida marketing kompleksi 4 «P» deb nomlanib, Djeremi Makkarti tomonidan 1960 

---

44 
yilda bu model taklif etilgan. Ushbu modelda marketingning to‘rtta asosiy elementlari 
ajratib ko‘rsatilgan: tovar (product), narx (price), joy (place), siljitish (promotion). 
Marketing faoliyatida ehtiyoj va muhtojlikni ayirboshlash orqali qondirish 
jarayonida albatta inson ishtirok etadi. Shuning uchun yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan 
marketing elementlari tarkibiga 5 «P» ham kiritilib, u kishilar (people) ekanligi alohida 
takidlab o‘tilgandir. Marketingni asosiy elementlari 2.5-rasmda ko‘rsatilgan. 
 
2.5-rasm. Marketing tizimidagi besh asosiy elementlar(vositalar) 
1968 yilda F.Kotler marketing-miks elementlari tarkibiga pablik-rileyshnz (public 
relations) va siyosatni (politics) qo‘shib, oldingi 4 «P» ni 6 “P” ga kengaytirib 
ko‘rsatdi. 
4 “P” modelini qo‘llanishini cheklanganligiga qaramasdan, marketing 
nazariyasini shakllanishi va amaliyotini rivojlanishida ilg‘or rol o‘ynaydi. 
Marketing kompleksi – bozorga ta’sir etish choralari va amaliy vositalar yig‘indisi 
sifatida bozor holatiga firmani moslashuvidir. YAxshi marketing kompleksi firmani 
bozorda yaxshi pozitsiyani egallashga olib keladi.
Klassik marketing kompleksi 4 ta elementni o‘z ichiga oladi va 4P modeli nomi 
bilan yuradi. 
• tovar (product); 
• narx (price); 
• sotish yoki tovar harakati (place); 
• siljitish yoki kommunikatsiyalar (promotion).