Sanoat korxonalarida elektr energiya sifat koʻrsatkichlarini tadqiq etish

Sanoat korxonalarida elektr sifat koʻrsatkichlarini oʻlchash usullari 
1. Kuchlanish va oqim qiymatlarini aniqlash uchun turli xil tur xil turdagi analog-
raqamli konvertorlardan (ADC),
2. Rezistor 
3. Displey bilan qayta ishlash uchun hisoblash qurilmalari 
Umuman olganda sanoat korxonalarida elektr energiyaning sifat koʻrsatkichlarini 
tadqiq qilishning 2 xil uslubi mavjud boʻlib bular anʼanaviy va zamonaviy metodlardir. 
Anʼanaviy metodlar oʻz navbatida bevosita hisoblanib muhandislar tomonidan olib 
borilib juda katta koʻlamdagi mehnat talab etadi.
MAVZU YUZASIDAN ADABIYOTLAR TAHLILI 
Oʻzbekistonda elektr tarmoqlarida energiya sifat koʻrsatkichlari va standartlar 
roʻyxatdagi barcha turdagi rejimlar uchun quvvat sifati GOST 32144-2013 davlatlararo 
standarti tomonidan oʻrnatilgan.
Elektr energiyasining sifat koʻrsatkichlari 
- chastotali ogʻish; 
- barqaror holatdagi kuchlanish ogʻishi; 
- diapazoni bilan tavsiflangan kuchlanish tebranishlari kuchlanishning oʻzgarishi 
va dozasi; 
- garmonik komponentining koeffitsiyent 
- sinusoidal kuchlanish egri chizigʻining buzilish omili; 
- manfiy ketma-ketlik kuchlanishining muvozanatsiz koeffitsiyenti; 
- nol ketma-ketlikdagi kuchlanish muvozanatining koeffitsiyenti; 
- kuchlanishning pasayishi davomiyligi; 
- impulsli kuchlanish; 
- vaqtinchalik ortiqcha kuchlanish omili.
Kabi koʻrsatkich natijalar orqali baholanadi.
Chastotaning ogʻish koʻrsatkichlari - 10 minut oraligʻida nominal qiymatidan 
haqiqiy qiymat oʻrtasidagi farqini koʻrsatuvchi oʻrtacha qiymat. Normal xolatda 
Chastotaning ogʻishi nominal qiymatdan 0,1 Gs oʻzgarishi ruhsat etiladi. Qisqa vaqt 
ichida esa 0,2 Gs ga oʻzgarishi mumkin.
Chastotaning tyebranishi bu - chastotaning oʻzgarish tyezligi syekundiga 0,2 Gs 
dan kichik boʻlmaganda, ryejim paramyetrlarining tyez oʻzgarishida asosiy 
chastotaning eng yuqori va eng kichik qiymatlari orasidagi farq hisoblanadi. 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
January 2022 / Volume 3 Issue 1
www.openscience.uz
194

---

Chastotaning tyebranishi, ogʻishga ruxsat byerilgan 0,1 Gs dan tashkari, 0,2 Gs dan 
oshishi mumkin emas.
Kuchlanishning ogʻishi koʻrsatgichi - Sanoat korxonalarida ish ryejimining 
syekin oʻzgarishida, yaʼni kuchlanishni oʻzgarish tyezligi syekundiga 1% dan 
oshmaganda, kuchlanishning haqiqiy qiymatining uning nominal qiymatidan farqiga 
aytaytiladi. Kuchlanishning ogʻishi quyidagi qiymatlarda normal sanaladi 
-5+10% gacha elyektr yuritkich va apparatlarning qisqichlarida yurgizish va 
boshqarish paytida; 
- 2,5+5% gacha ish yuritish qurilmalari qisqichlarida; 5% qolgan elyektr 
istyeʼmolchilar qiskichlarida. Avariyadan kyeyingi holatlarda kuchlanish kamayishi 
qoʻshimcha 5% ga ruxsat etilgan.
Kuchlanishning tebranish koʻrsatgichi- bu ish ryejimining kerakli miqdorda tyez 
oʻzgarishida, yaʼni kuchlanish oʻzgarish tyezligi syekundiga 1% dan kam boʻlmaganda, 
kuchlanishning taʼsir etuvchi eng katta va eng kichik qiymatlari oʻrtasidagi farq 
tushuniladi: Shuni takidlash joizki korxonalardagi elektr isteʼmol qurilmalari yuqorida 
keltirilgan elektr energiyasini sifat koʻrsatkichlarining nominal qiymatiga mos 
ravishda ishlangan boʻlib ushbu sifatdagi elektr quvvatida ham mexanizmlar normal 
ishlash holatini yoʻqotmaydi va nominal qiymatdagi sifat koʻrsatkichlari uning ish 
sifatiga taʼsir qilmaydi. Sanoat korxonalarida yuqorida keltirilgan sifat 
koʻrsatkichlaridan nominal qiymatdan past boʻlgan energiya birinchi navbatda elektr 
termik qurilmalarga tasir qilib ulardagi harorat oʻzgarishiga olib keladi. Bundan 
tashqari yoritish tizmi xiralashishiga elektr yuritgich validagi FIK oʻzgarishini ham 
keltirib chiqaradi.