Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari

 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar 
1. Umumiy ta’lim maktablarida yangi dastur asosida musiqa o‘qitishning 
maqsad va vazifalari nimalardan iborat? 
2. Musiqa o‘qitish bo‘yicha qanday ilmiy-metodik ishlar, dasturlar, 
darsliklar, qo‘llanmalar yaratildi va ularning mualliflari kimlar? 
3. Yosh kadrlarni tarbiyalashda musiqa o‘qitishning maqsadi va vazifalari 
nimalardan iborat? 
Seminar 
1. Mustaqillik yillarida musiqiy o‘qitishning yangicha talablari. 
2. Kadrlar tayyorlash milliy modeli. 
3. Umumiy ta’lim maktablarida musiqa o‘qituvchilarining yangi dastur 
bo‘yicha ish faoliyati. 
4. Musiqa o‘qitish bo‘yicha ilmiy – metodik ishlar, dasturlar, darsliklar 
ta’minoti va tashkiliy jihatlari. 
5. Pedagogik universitetlarda musiqa o‘qitishni tashkil etish, o‘quv 
materiallari bilan tanishish hamda yetuk mutaxassislarni tayyorlash. 
4
I.Karimov. «Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori», – T.: «Sharq» nashriyoti. 1997. 

---

132 
V BOB 
XORIJIY MAMLAKATLARDA MUSIQA TA’LIM-TARBIYA TIZIMI 
5.1. AQSH, YAPONIYA, ANGLIYA MAMLAKATLARIDA 
MUSIQA TA’LIMI TIZIMI 
 
Har bir mamlakatning musiqa tarbiyasi g‘oyaviy-siyosiy jihatdan xalqning 
ijtimoiy tuzumiga xizmat qiladi. Har bir xalqning maorifida musiqa tarbiyasi 
metodikasi pedagogikaning didaktik qonuniyatlariga va shu millatning musiqa 
madaniyati, tili va madaniy an’analariga asoslanadi. Shu bilan birga musiqa 
tarbiyasining tuzilishi, tizimi va ilmiy-metodik yutuqlari boshqa millatning 
ma’rifiy madaniyatiga ham ijobiy ta’sir etadi. Xorijiy mamlakatlarda yagona o‘quv 
reja va dasturga amal qilinmaydi. Davlat maktablari bilan birga shaxsiy maktablar, 
kollejlar va oliy ta’lim dargohlari mavjud bo‘lib, ularda turlicha darajada estetik 
tarbiyani amalga oshirishda o‘qituvchiga keng ijodiy erkinlik berilgan. O‘qituvchi 
o‘z davlatining maktab sharoiti, imkoniyatlari va o‘quvchilarning bilim darajasiga 
qarab dasturga o‘zgartirishlar kiritishi mumkin. Ta’lim va tarbiya jarayonida 
o‘quvchilarda san’at orqali hayotni o‘rganish va unga shaxsiy munosabat bildirish, 
ijodiy munosabatda bo‘lish malakalarini rivojlantiradi. Musiqa darslarida yuksak 
rivojlangan texnik vositalaridan keng foydalaniladi. O‘quvchilar elektrоorganlarda 
chalib kuylaydilar, turli faoliyatlarni (aytishuv, harakatlar, bir-biriga jo‘rnavozlik 
qilishlarni) bajaradilar. Bunda asosan o‘quvchilarda ijodiy qobiliyatni ro‘yobga 
chiqarishdan iborat. unesko qoshidagi musiqiy tarbiya xalqaro jamiyati (ISMYE) 
o‘z faoliyatini rivojlantirmoqda. Bu jamiyat o‘z oldiga dolzarb va ezgu 
maqsadlarni qo‘yib, butun jahonda bolalar va o‘smirlarni musiqiy tarbiyalash, bu 
jarayonni yosh avlodni axloqiy, intellektual va estetik jihatdan shakllatirishda 
qudratli vosita sifatida o‘rganadi. Bu tashkilot faoliyatining asosiy shakllaridan biri 
xalqaro miqyosida o‘tkazilayotgan anjumanlar bo‘lib, bularning ichida 
kompozitorlar, 
etakchi 
tashkilotlar, 
amaliyotchi-pedagoglar, 
bolalar 
xor 
jamoalarining rahbarlari ishtirok etadilar.

---

133 
ISMYE anjumanlari ikki yilda bir marta o‘tkazilib, jahonning turli 
mamlakatlaridagi musiqiy tarbiya tajribalari bilan turli mamlakatlardagi musiqiy 
tarbiya tajribalari bilan to‘la tanishish imkonini beradi. Dunyoning juda ko‘p 
mamlakatlarida bolalarga musiqiy tarbiyani berish, xor san’ati yordamida 
barkamol, mukammal rivojlangan shaxsni rivojlantirishida boy tajriba orttirilgan. 
Qator mamlakatlarda maktab hamda maktabdan tashqari tashkil topgan o‘quv 
jarayoni, 
Uning shakl va usullari shubhasiz katta qiziqish uyg‘otmoqda.
Jahonning ko‘pgina mamlakatlarida yosh avlodga musiqiy tarbiya berish 
ishlari umumdavlat ahamiyatiga ega bo‘lib, shaxsni shakllantirishning muhim 
vositasi hisoblanadi. Xor ijrochiligi elementlarini o‘z ichiga olgan musiqiy 
tarbiyaning zamonaviy xorijiy uslublari orasida quyida bayon etilgan yo‘nalishlar 
butun dunyoda ommalashib ketgan. Shuningdek, Tolbuxin shahri va Bolgariyadagi 
“Bodra Smyana” xor jamoalari, Berlindagi o‘smirlar xor jamoasi, Polshadagi 
“Poznan bulbullari”, Chexiyaning Borno shahri o‘smirlar saroyi xor jamoalari va 
boshaqalar mashhur xor jamoalari qatoriga kiradi. Leypsigda XIII asrda tashkil 
topgan “Tomanerxor” jamoasida guruhli kuylashning ko‘hna an’analari 
rivojlanmoqda. Jumladan, Z.Koday (Vengriya, solfedjio musiqa o‘quvini 
rivojlantirish). L.Daniel va F.Lissek (Chexiya “tayanch” qo‘shiqlari, solfedjio), 
B.Trichkov (Bolgariya, solfedjio), R.Myunnix (Germaniya, “yalen” tizimi, 
solfedjio, qo‘shiqchilik), K.Orf (Germaniya – Avstriya, musiqali ijod, metroritmik 
o‘quvini rivojlantirish), Ye.Jak-Dalkroz (SHvetsariya, musiqali ijod), T.Sudzuki 
(Yaponiya skripka ijrochiligiga o‘rgatish orqali musiqiy malakalarni rivojlantirish), 
Dj.Kerven (Angliya, “Tonik-solfa” tizimi, solfedjio), P.Van Xauve (Gollandiya, 
musiqali ijod), D.B.Kabalevskiy (Rossiya, musiqa asarlarini idrok etish tajribasini 
rivojlantirish). Endi har bir mamlakatning musiqa ta’lim-tarbiya tizimini alohida 
ko‘rib chiqamiz.

---

134