Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari

RUMINIYADA MUSIQA TA ’LIMI TIZIMI 
 
Ruminiya xalq an’analarining rivojlanishi Z.Koday, K.Orf, Jak-Dalkroz, 
Ye.Villem usullarini ijodiy o‘rganish bilan uyg‘unlashib ketgan. Buxarest 
Konservatoriyasi qoshidagi musiqali – pedagogik tadqiqotlar kabineti mamlakatda 
musiqiy tarbiya tizimini mukammallashtirishning qator loyihalarini ishlab chiqdi. 
Bu loyihalar umumta’lim va musiqa mashg‘ulotlarini yagona o‘quv tarbiyaviy 
jarayonda mujassam etishiga asoslangan. Ruminiyadagi musiqiy tarbiya tizimidagi 
ijobiy tomoni shundan iboratki, o‘quvchilarning estetik tarbiyasiga yaxlit 
munosabat bo‘lib, unda musiqaga yetakchi o‘rin ajratilgan, musiqiy tarbiyaning 
eng muhim tarkibiy qismi – xor qo‘shiqchiligi bo‘lib, u hamma bolalar uchun mos 
bo‘lgan musiqa ijrochiligi hisoblanadi. 

---

149 
CHEXIYA MUSIQA TA’LIMI TIZIMI 
 
Chexiyadagi musiqiy tarbiya hozirgi zamon musiqali – pedagogik ilmi va 
nazariyasi yutuqlari asosida rivojlanmoqda. Bu jarayonda havaskorlik musiqa 
ijrochiligi an’analarining tiklanishi, zamonaviy shaxsning musiqaviy ehtiyojlariga 
javob beradigan, ommaviy madaniyatning tarkibiy qismi hisoblangan ommabop 
musiqaning yangi uslubini yaratish muhim omil hisoblanadi. Hozirgi zamon 
chexiya musiqa pedagogikasi o‘quvchilarning musiqiy – ijodiy faolligini 
oshirishga, ularning musiqiy tafakkuri, xayoli, xotirasi, musiqani hissiyot orqali 
idrok etish imkoniyatlarini rivojlantirishga qaratilgan.
Musiqiy tarbiyada bolalarning musiqali – ijodiy faolligini ko‘tarish 
maqsadida musiqiy mashqlarning to‘rt turi joriy etilgan: kuylash (ovozni, musiqa 
o‘quvini rivojlantirish, mustaqil kuylash), musiqa cholg‘ularida ijro etish (biror 
musiqiy cholg‘uni o‘zlashtirish hamda ansambl ijrosi), tinglash (bolalarning 
musiqiy qobiliyatini rivojlantirish), o‘yin-raqs (nafis harakatni rivojlantirish).
Chexiyada bolalarning musiqaviy rivoji besh bosqichdan iborat. 4–6 
yoshdagi bolalarga o‘yinga asoslangan musiqa o‘rgatiladi. Boshlang‘ich sinflar (6–
9 yosh)da musiqali o‘yin ma’lum qoidalar bilan to‘ldiriladi. 1–3-sinflarda musiqiy 
tarbiyaga haftada 1 soat ajratiladi. O‘rta yoshli o‘quvchilarda xor jamoasida yoki 
biror cholg‘u 
ansamblida ishtirok eta olish malakalari shakllanadi. 4–6-sinflarda musiqiy 
tarbiyaga haftada 2 soat ajratiladi. Yuqori sinflarda esa o‘smirlar musiqa olamida 
mustaqil yo‘l topa olishini o‘rganishadi. 7–9-sinf o‘quvchilari musiqa bilan haftada 
1 soat shug‘ullanadi. Bundan tashqari, fakultativ asosida xor qo‘shiqchiligi va 
cholg‘u ansambli mashg‘ulotlari haftada 2 soatdan olib boriladi. 16–19 yoshdagilar 
musiqiy tarbiyani maxsus o‘quv yurtlari – to‘rt yillik gimnaziyalarda davom 
ettiradilar.
O‘qishning dastlabki ikki yili davomida musiqa darslari hamma uchun 
majburiy bo‘lib, estetik tarbiyasi darslari bilan navbatmanavbat olib boriladi. 
Uchinchi va to‘rtinchi yilga kelib, musiqiy tarbiya fakultativ o‘quv fani sifatida 

---

150 
o‘tiladi. Bundan tashqari, har bir o‘quvchiga xor jamoasi yoki cholg‘u ansamblida 
ishtirok etish yoki musiqa klublarida ishlash imkoni beriladi. Ushbu tizimdan 
tashqari, Chexiyada iste’dodli bolalar uchun maxsus musiqa maktablari ham 
mavjud. Bulardan tashqari, bolalar yakka tartibda xalq san’ati maktablari, musiqa 
to‘garaklari, madaniyat uylari va xususiy musiqa o‘quv yurtlarida musiqa ta’limini 
olishlari mumkin. Chexiyadagi musiqiy tarbiya – o‘zgarib turuvchi tizim bo‘lib, 
ta’lim o‘quv faniga pedagogning maqsad hamda vazifalari hamda o‘quvchining 
shaxsiy xususiyatlariga moslashtirilgan. Musiqiy tarbiya darslari milliy folklor 
xorijiy mamlakatlar xalq musiqasi mumtoz va zamonaviy musiqaga asoslangan. 
Badiiy asarni faol kuzatish, tasavvur qilish, undagi kechinmalarni boshdan 
kechirish va anglash orqali musiqaga yo‘l ochiladi.
Musiqani o‘rgatishda audio – vizual vositalari, Praga radiosining maktab 
radio dasturlari jalb etiladi. Chexiya zamonaviy musiqiy tarbiya tizimi 
pedagogikaning shakllantiruvchi va faollashtiruvchi soha sifatida rivoj topmoqda.